ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: ΙΝΣΠΟΛ 18-11-2015 (Scribd εδώ)
Με ολόκληρη την ήπειρο να είναι ακόμη μουδιασμένη από τη σφοδρότητα της επίθεσης των φανατικών ισλαμιστών στο Παρίσι, ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας μέσω του άρθρου του «Ήρθε η ώρα της Ένωσης;» θεωρεί πως το συμβάν είναι ενδεικτικό του πόσο αδύναμη είναι η Ευρώπη διαιρεμένη σε εθνικά κράτη και πόσο επιτακτική είναι η ενοποίηση της σε μία ενιαία οντότητα, συνεκτική και ολοκληρωμένη, η οποία θα εξαλείψει τις εσωτερικές διαφορές και θα υπερασπιστεί το δυτικό πολιτισμό. Το άρθρο αναρτήθηκε ξημέρωμα 15ης Νοεμβρίου στη νεότευκτη ιστοσελίδα liberal.gr, την επαύριο του μακελειού στη Γαλλία. Ποτέ ως τώρα δε σκέφτηκα να γράψω ένα κείμενο ως αντίλογο σε συγκεκριμένο δημοσίευμα. Κατά κύριο λόγο γινόταν από συστολή, ως νέος και άπειρος προς γράφοντες πρεσβυτέρους και συνεπώς μάλλον πιο εμπείρους και μορφωμένους. Στην προκειμένη περίπτωση όμως το συγκεκριμένο άρθρο, μου προκάλεσε τόσο πηγαία αντίδραση και αποφάσισα πως χρειαζόταν ένας συντηρητικός αντίλογος καθώς αποτελει μία σκληροπυρηνική πολεμική ενάντια στο εθνικό κράτος, την ιστορία και τη συνείδηση των λαών της Ένωσης, με αστόχους παραλληλισμούς και καθαρά ελιτίστικη αντίληψη, παροτι παραδέχομαι πως ο κος Ζαμπούκας διαγιγνώσκει πολύ εύστοχα αρκετές παθογένειες του συσσωματικού εγχείρηματος.
Με ολόκληρη την ήπειρο να είναι ακόμη μουδιασμένη από τη σφοδρότητα της επίθεσης των φανατικών ισλαμιστών στο Παρίσι, ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας μέσω του άρθρου του «Ήρθε η ώρα της Ένωσης;» θεωρεί πως το συμβάν είναι ενδεικτικό του πόσο αδύναμη είναι η Ευρώπη διαιρεμένη σε εθνικά κράτη και πόσο επιτακτική είναι η ενοποίηση της σε μία ενιαία οντότητα, συνεκτική και ολοκληρωμένη, η οποία θα εξαλείψει τις εσωτερικές διαφορές και θα υπερασπιστεί το δυτικό πολιτισμό. Το άρθρο αναρτήθηκε ξημέρωμα 15ης Νοεμβρίου στη νεότευκτη ιστοσελίδα liberal.gr, την επαύριο του μακελειού στη Γαλλία. Ποτέ ως τώρα δε σκέφτηκα να γράψω ένα κείμενο ως αντίλογο σε συγκεκριμένο δημοσίευμα. Κατά κύριο λόγο γινόταν από συστολή, ως νέος και άπειρος προς γράφοντες πρεσβυτέρους και συνεπώς μάλλον πιο εμπείρους και μορφωμένους. Στην προκειμένη περίπτωση όμως το συγκεκριμένο άρθρο, μου προκάλεσε τόσο πηγαία αντίδραση και αποφάσισα πως χρειαζόταν ένας συντηρητικός αντίλογος καθώς αποτελει μία σκληροπυρηνική πολεμική ενάντια στο εθνικό κράτος, την ιστορία και τη συνείδηση των λαών της Ένωσης, με αστόχους παραλληλισμούς και καθαρά ελιτίστικη αντίληψη, παροτι παραδέχομαι πως ο κος Ζαμπούκας διαγιγνώσκει πολύ εύστοχα αρκετές παθογένειες του συσσωματικού εγχείρηματος.
Το κείμενο ξεκινά με το παράδειγμα της ενοποίησης των Ελλήνων, πως οι κοινοί θεσμοί όπως οι Αμφικτυονίες ή οι συνασπισμοί στα Μηδικά ή υπό το Μέγα Αλέξανδρο έσωσαν τους προγόνους μας από τη καταστροφή, ενώ «μετά, διαλυμένοι, πέρασαν χιλιάδες χρόνια, στο σκοταδισμό». Αν αυτό αποτελεί παρομοίωση με τη σύγχρονη πανευρωπαϊκή ένωση που οραματίζεται ο γράφων, τότε είναι απολύτως ακατάλληλη. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήσαν μεταξύ τους ξένοι λαοί των οποίων η συνεννόηση είχε χρησιμοθηρικό υπόβαθρο (αν και είχε σίγουρα πρακτική αφορμή). Οι Έλληνες είχαν βαθείς δεσμούς μεταξύ τους, δεσμούς που μαρτυρούντο από τους κοινούς μύθους και θρησκευτική λατρεία (ομόθρησκον), φυλετική ομοείδια και ενιαία γενεαλογία καταγωγής (όμαιμον), την ίδια γλώσσα (ομόγλωσσον) και παρόμοια ήθη και έθιμα (ομότροπον). Υπήρχε μία ενότητα που τους έκανε να ξεχνούν τους πολέμους όταν ερχόταν η στιγμή των Ολυμπιακών αγώνων, να παραμερίζουν τις διαφορές τους και έξαλλοι από θρησκευτικό ζήλο να πατάσσουν όποιον τολμούσε να πειράξει το δελφικό μαντείο, να βλέπουν με περιφρόνηση τους βαρβάρους και να συσπειρώνονται όταν εκείνοι απειλούσαν την ελληνική ελευθερία. Των κατά καιρούς ενώσεων, που έγιναν φυσικά κατ’ όπιν αναγκών, υποστήριζε ένα βαθύ, αρχέγονο συναίσθημα, μία παράδοση αιώνων που έφθανε ως την πολιορκία του Ιλίου και την Αργοναυτική εκστρατεία.
Αδυνατώ να βρω τέτοια ενότητα μεταξύ των 28 ευρωπαϊκών εθνών, τόσο βαθιά, τόσο συμπαγή. Φυσικό, διότι μόνο σε επίπεδο φυλής και έθνους (ή έστω κοινοπολιτείας ομοθρήσκων) είναι δυνατόν να υπάρξει. Αυτά τα επιχειρήματα χρησιμοποιούνται συχνά και είναι εξόφθαλμα άστοχα με τον ίδιο τρόπο που άλλοι θιασώτες του φεντεραλισμού παραλληλίζουν την τρέχουσα διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και την συνεπακόλουθη απόπειρα υπερ της σφυρηλάτησης μίας νέας υπερεθνικής συνείδησης, με την αντίστοιχη διαδικασία που ακολούθηθηκε κατά την ενοποίηση της Γερμανίας και της Ιταλίας. Και αυτός ο παραλλησμός αγνοεί τους κοινούς πολιτειακούς θεσμούς που πρωτύτερα είχαν ενώσει τις χώρες αυτές (Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, Εξαρχάτο της Ραβέννα κτλ), τη γλωσσική και φυλετική συγγένεια (ιδίως στους Γερμανούς), καθώς και τις κοινές ρίζες, την κοινή παράδοση, τη λογοτεχνία, την κοινότητα πολιτιστικής δημιουργίας και πολιτικών εμπειριών. Έχει καμία σχέση ο πολιτισμός, η παράδοση, η πολιτική συμπεριφορά του Εσθονού και του Φινλανδού, με αυτήν του Ισπανού ή του Λουξεμβουργίου; Υπάρχει ομοιότητα κοινωνικής δομής μεταξύ Ελλάδος και Δανίας;
Όσο δε για τη ρήση περί χιλιάδων ετών σκοταδισμού που ακολούθησαν τη διάλυση, οσμίζομαι αντιβυζαντινισμό, αντίληψη του 18ου αιώνα που έχει κυριολεκτικά αποδομήσει εδώ και δεκαετίες η ιστορική επιστήμη, αλλά αποτελεί απαραίτητο ίδιον για κάθε εντόπιο εκσυγχρονιστή-ευρωπαϊστή που σέβεται τον εαυτό του.
Το κείμενο συνεχίζει αναφέροντας τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ένωση, όπως η τρομοκρατία, η ισλαμική απειλή, η οικονομική κρίση και οι πληθυσμιακές μετακινήσεις. Κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, ομιλεί για πόλεμο. Κατόπιν εκθέτει την τραγική ανεπάρκεια των «μικρών εθνικών κρατών» να ανταπεξέλθουν, τα ψέγει για το πόσο κοντόφθαλμα και αλαζονικά είναι και προτάσσει την ανάγκη του φεντεραλισμού. Καταγγέλει την «εθνοτική ανωριμότητα» και προειδοποιεί με καταστροφές και πολέμους αν δεν επιτευχθεί σύντομα η ενοποίηση. Με στόμφο δηλώνει ότι «Η Ευρώπη έχει ανάγκη από στρατό, από σύνορα, από εξωτερική πολιτική, από μεταφορά πλεονασμάτων και ελλειμμάτων, από κεντρική διοίκηση και κυρίως από κοινή παιδεία. Αυτή που μακροπρόθεσμα θα φτιάξει τον Ευρωπαίο πολίτη». Αγανακτεί δε με τον «εθνικό αυτισμό» και με το γεγονός ότι «κάποιες καρικατούρες ηγετών εκλέγονται στα ευρωπαϊκά κρατίδια από τις ψήφους εθνικών μαζών».
Εδώ είναι που το κείμενο διολισθαίνει ανεπανόρθωτα. Δε γνωρίζει κανείς τι να πρωτοσχολιάσει. Πρώτα απ’ όλα με αυτόν το φεντεραλισμό όλα τα μικρά και αμέτοχα κράτη της Ευρώπης καθίστανται συμμέτοχοι και συνένοχοι στο γεωπολιτικό χάος που δημιούργησαν οι μεγάλοι του ατλαντικού συνασπισμού. Η Μ. Βρετανία και η Γαλλία (υπό την υψηλή εποπτεία των ΗΠΑ) αποσταθεροποίησαν ολόκληρο το μουσουλμανικό κόσμο, υποκίνησαν επαναστάσεις, ανέτρεψαν κυβερνήσεις, χρηματοδότησαν και εξόπλισαν φανατικούς ψυχανώμαλους, προκάλεσαν κολοσσιαία προσφυγικά ρεύματα και αφού έβγαλαν τα μάτια τους, στέλνουν το λογαριασμό σε όλη την ήπειρο. Οι Κροάτες, οι Σλοβένοι και οι Κύπριοι λοιπόν, καλούνται να παραχωρήσουν εξουσίες και αρμοδιότητες από τα εθνικά τους όργανα στις Βρυξέλλες, να συνεισφέρουν με τους φόρους και τους στρατιώτες τους στην ασφάλεια των μεγάλων δυνάμεων και να αλλοιώσουν υποχρεωτικά την εθνογραφική τους σύνθεση, και να πουν και ευχαριστώ στο τέλος.
Όσο δε τα περί στρατού και εξωτερικής πολιτικής είναι εκτός τόπου και χρόνου. Κάθε χώρα έχει τα δικά της στρατηγικά συμφέροντα, τις δικές της ανάγκες και τα δικά της διλήμματα ασφαλείας. Η Εσθονία τρέμει την Ρωσία, ενώ η Ελλάδα επιδιώκει καλές σχέσεις με αυτήν. Από την αντίθετη πλευρά, η Κύπρος απειλείται από την Τουρκία, κάτι που αφήνει τις βόρειες χώρες παγερά αδιάφορες-και το έχουν δείξει έμπρακτα.
Η κεντρική διοίκηση και οικονομία απηχεί συγκεντρωτικές αντιλήψεις. Σε μία εποχή που οι κοινωνικές μεταβολές και η τεχνολογική πρόοδος έχει δημιουργήσει τέραστιες δυνατότητες στους πολίτες και τις κοινότητες τους να διαχειριστούν τα του τόπου τους, να αποκεντρωθεί η διακυβέρνηση, να ενδυναμωθούν τα τοπικά σώματα και να συνυπάρξουν πολλά συστήματα ανάλογα με τις περιφερειακές ανάγκες, ζητείται η επιβολή κεντρικής οικονομικής πολιτικής και κυβέρνησης. Μία κατάσταση όπου τις αποφάσεις για κομβικά θέματα μίας περιοχής θα λαμβάνουν σώματα ανθρώπων κατά συντριπτική πλειονότητα αλλοεθνών, με διαφορετική κουλτούρα, διαφορετικές εμπειρίες και χαώδη διαφορά αντίληψης. Εδώ σήμερα μειονότητες, συγκεκριμένες περιφέρειες και ομάδες δεινοπαθούν από το συγκεντρωτισμό (πολιτιστικό, οικονομικό κτλ) του έθνους κράτους, πόσο μάλλον στο μελλοντικό υπερκράτος των Βρυξελλών. Λες και η ενωσιακή γραφειοκρατία δεν έχει ήδη ως τώρα αποδειχθεί δυσκίνητη και συγκεντρωτική.
Το περί κοινής παιδείας είναι το σημείο στο οποίο εξανέστην περισσότερο. Ζητείται η άνωθεν διάπλαση ενός νέου Ευρωπαίου πολίτη, και παιδεία ίδια για όλους. Εδώ ο συγκεντρωτισμός χτυπάει κόκκινο. Δεν είναι η Ευρώπη ένας πολιτισμός. Δεν έχουν όλοι οι λαοί κοινές αξίες. Σε αρκετά διαφέρουν, διαφέρουν λόγω ιστορίας, παράδοσης, θρησκείας και βιωμάτων. Δεν είναι δυνατόν να διδαχθεί την ίδια ιστορία ο Αυστριακός και ο Ιταλός, ή την ίδια γενετήσια αγωγή ο Πολωνός και ο Ολλανδός; Και τι θα γίνει με τα θρησκευτικά, όταν έχουμε στο ίδιο σύνολο χώρες εξαιρετικά θρησκευόμενες (Ιταλία, Μάλτα) και κοσμικές ή εν πολλοίς άθεες (Σουηδία, Τσεχία). Ο ήρωας του ενός είναι ο «αρχέκακος όφις» του διπλανού, και το «στρογγύλεμα» της ιστορίας για να μην ενοχλεί κανέναν (βλέπε βιβλίο Ρεπούση) αποτελεί έγκλημα κατά της ιστορικής επιστήμης και απορρίπτεται ασυζητητί. Αναπόφευκτα κάποιοι πολιτισμοί θα υποχωρήσουν απέναντι σε άλλους, θα βρεθεί η μία άποψη που θα επικρατήσει στην άλλη. Διότι προφανώς δε θα προωθηθεί η αντίληψη των Ρουμάνων για το γάμο έναντι των Ολλανδών, ούτε των Ιρλανδών για τις αμβλώσεις έναντι των Βρετανών. Το ανάποδο θα γίνει, δηλαδή πολιτιστικός ιμπεριαλισμός των «ανωτέρων» χωρών της Δύσης και του Βορρά στις «κατώτερες» χώρες της Ανατολής και του Νότου. Ο νέος Ευρωπαίος (όπως και ο νέος άνθρωπος που ονειρεύονταν οι ναζί και οι κομουνιστές) θα σχεδιαστεί top down και θα επιβληθεί, παραμερίζοντας ή και ισοπεδώνοντας τις τοπικές παραδόσεις και αξίες. Μαζί με την εξουσιαστική αυτοδιάθεση, χάνεται και η ηθική.
Θλιβερά ελιτίστικη τέλος είναι η κριτική στις δημοκρατικές επιλογές των λαών. Φυσικά όλοι δικαιούνται να διαφωνούν και να τους ασκούν δριμεία κριτική. Αλλά υποτίθεται ότι ο συντάκτης του άρθρου είναι φιλελεύθερος δημοκράτης. Αν ενας λαός θέλει καρικατούρα κυβερνήτη, είναι αναφαίρετο δημοκρατικό του δικαίωμα να την εκλέξει και να της δώσει εντολή εξουσίας. Υπάρχουν λαοί ώριμοι και σοφοί που θα αναλάβουν πατερναλιστικά να αποφασίσουν για λογαριασμό άλλων, ανωρίμων; Οι εθνικές μάζες είναι χαζές και θα αποφασίσουν για αυτές κάποιοι πεφωτισμένοι; Μου θυμίζει μία πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη του Ευαγγέλου Βενιζέλου, που τάσσεται κατά των δημοψηφισμάτων διότι βγάζουν συντηρητικά και αντιευρωπαϊκά αποτελέσματα. Μόνο όταν συμφέρουν τη φιλελεύθερη και ευρωπαϊστική κοσμοθεωρία είναι καλές οι λαϊκές ψηφοφορίες; Μήπως να καταργήσουμε και τις εκλογές, να μας κυβερνούν εσαεί οι ευφυείς ευρωκράτες;
Πίσω από την αντίληψη αυτή αχνοφαίνεται το τυπικό κόμπλεξ κατωτερότητας, ο εθνικός μας Κοραϊσμός. Οι Ρωμιοί, που τους «εβαρβάρωσε» το Βυζάντιο και κράτησαν σε οπισθοδρόμηση οι Τούρκοι, πρέπει να αντιγράψουν όσο περισσότερο μπορεί τα «πεφωτισμένα και λελαμπρυσμένα» έθνη της Δύσης , που είναι οι σωστοί πνευματικοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, για να γίνουν άξιοι «Γραικογάλλοι». Απλά η πρώτη γενιά κοραϊστών ήταν με τον τρόπο τους εθνικιστές. Οι επίγονοι τους είναι πιο…εξελιγμένοι.
Εν κατακλείδει, η φεντεραλιστική αντίληψη του άρθρου είναι απορριπτέα, επειδή είναι συγκεντρωτική, αντιδημοκρατική, ωφελιμιστική και κυρίως ανιστορική. Χρειάζεται σαφώς βαθύτερη συνεργασία και συντονισμός μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και η ΕΕ πάμπολλες μεταρρυθμίσεις. Όμως δε θα επιτευχθεί αυτό με τη θυσία της αυτοδιάθεσης, τη δημοκρατίας και του έθνους, αξιών που έχουν υπερασπιστεί οι Ευρωπαίοι με αιματηρούς αγώνες ενάντια σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού.
Μάριος Νοβακόπουλος
