Προφητεία και Διαφωτισμός ενώπιον του πυρηνικού ολέθρου: Ο Κόντογλου και ο Παπανούτσος για την κρίση των πυραύλων της Κούβας

 

Μάριος Νοβακόπουλος, "Προφητεία και Διαφωτισμός ενώπιον του πυρηνικού ολέθρου: Ο Κόντογλου και ο Παπανούτσος για την κρίση των πυραύλων της Κούβας", Νέος Ερμής ο Λόγιος, τ. 27, Άνοιξη 2024, σελ. 123-132.

Η ρίψη των πρώτων αμερικανικών ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι τον Αύγουστο του 1945 δεν τερμάτισε μόνον τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εγκαινίασε ακόμη μία νέα εποχή των διεθνών σχέσεων, καθώς με την απόκτηση της βόμβας από την Σοβιετική Ένωση το 1949, έγινε σαφές πως τυχόν ευθεία σύγκρουση μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων θα ενέπλεκε όπλα μαζικής καταστροφής, με πιθανά μοιραίες συνέπειες για την επιβίωση ολόκληρης της ανθρωπότητας. Έχει ειπωθεί πως αυτή η ισορροπία του τρόμου, και η διαπίστωση πως σε έναν πυρηνικό πόλεμο δεν θα υπήρχε νικητής (βέβαια αμοιβαία καταστροφή, mutual assured destruction – MAD), βοήθησε ώστε ο Ψυχρός πόλεμος να παραμείνει ψυχρός. Όμως δημιουργούσε θανάσιμο κίνδυνο κάθε φορά που ΗΠΑ και ΕΣΣΔ βρίσκονταν στα πρόθυρα πολέμου, καθώς η μία πλευρά φοβόταν πως ένα «πρώτο πλήγμα» της άλλης θα την οδηγούσε στον απόλυτο αφανισμό, πριν καν προλάβει να ανταποδώσει.

ΒΙΝΤΕΟ: Αντώνης Σμυρναίος – Η ιστοριογραφία…αλλιώς!

Τι σχέση μπορεί να έχει η επιστήμη της ιστορίας με μια ανθρώπινη ιδιότητα όπως η εμπιστοσύνη; Και που βρίσκονται τα όρια μεταξύ ιστορίας και μύθου; Ο Αντώνης Σμυρναίος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και συγγραφέας, συζητά με τον διεθνολόγο Μάριο Νοβακόπουλο για τη δυνατότητα μίας ιστοριογραφίας πέρα από το δίπολο του υποκειμενικού και αντικειμενικού, το πως επηρεάζει την έρευνα η σχέση του ιστορικού με το κοινό, και την ιδεολογική χρήση της ιστορίας, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο “Ιστορούμεν δι’ εμπιστοσύνης: Η εμπιστοσύνη ως ιστοριογραφική μεταβλητή“.

O Αντώνης Σμυρναίος εξηγεί πως τα δίπολα κατεστημένης και αναθεωρητικής ιστορίας βρίσκονται σε μία διαρκή πολεμική σχέση, εντός της οποίας η ιδεολογική χρήση της ιστορίας χρησιμοποιείται ως μομφή για τον αντίπαλο, ενώ είναι αναπόφευκτη για όλες τις πλευρές. Όσος λόγος και να γίνεται για την αποδόμηση του ενός ή άλλου “μύθου” της ιστοριογραφίας, στην πραγματικότητα η κάθε απομυθοποίηση αποτελεί συγχρόνως και αναμυθοποίηση, μέχρι να βρεθεί στο στόχαστρο ενός άλλου αναθεωρητή και ο κύκλος αρχίσει από την αρχή.

7 Φιλοσοφικά προβλήματα του ελληνικού δημοσίου λόγου

 

Μάριος Νοβακόπουλος*

Τούτη η απαρίθμηση δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας ούτε υπαινίσσεται πως απουσιάζουν οι κριτικές φωνές επί των παθογενειών αυτών, ειδικά στους χώρους της επιστήμης και της λογιοσύνης. Αποτελεί περισσότερο κριτική στον καθημερινό δημόσιο λόγο, όπως αναμεταδίδεται από τα ΜΜΕ, την εκπαίδευση και τα κοινωνικά δίκτυα.

Α. ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΚΕΝΤΡΙΣΜΟΥ

Ως δυτικοκεντρισμός εδώ δεν εννοείται η πολιτική δεοντολογία της συμπερίληψης και συμπόρευσης της Ελλάδος με τους ευρωατλαντικούς θεσμούς – ζήτημα το οποίο ξεπερνά τους στόχος του ανά χείρας άρθρου. Αντίθετα, ο όρος εδώ γίνεται κατανοητός ως η θέαση της παγκόσμιας ιστορίας, πολιτικής και οικονομίας αποκλειστικά μέσα από την οπτική γωνία και τα κριτήρια των ανεπτυγμένων χωρών της βορειδυτικής Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής, όπως εξελίχθηκαν και κυριάρχησαν παντοιοτρόπως κατά τους νεότερους χρόνους.  Τούτη η οπτική συνοδεύεται από τη νοητική παγίωση των ευρωατλαντικών καθεστώτων ως ιδεατών κορυφών του ανθρώπινου πολιτισμού, οι οποίες δεν μπορούν ποτέ να ξεπεραστούν ή να εκπέσουν.

Σε αυτό το κλίμα, αγνοείται ή παραγνωρίζεται η ανάπτυξη του λεγομένου Παγκοσμίου Νότου, και οι δημογραφικές και οικονομικές εξελίξεις οι οποίες προδιαγράφουν την σχετικοποίηση της ευρωπαϊκής ευημερίας και ισχύος μεσοπρόθεσμα. Η ανασφάλεια έναντι αυτών των πλανητικών μεταβολών, ιδίως δε των θερμότερων σημείων σύγκρουσης (Ουκρανία, Παλαιστίνη), οδηγεί σε μία αμυντική ρητορική ψυχροπολεμικής κοπής, με την μανιχαϊκή διαίρεση του κόσμου σε ολικώς και ουσιοκρατικώς ασύμβατες δυνάμεις του καλού και του κακού, όπου η επιβίωση της μίας εξαρτάται από την ολική εξάρθρωση της άλλης.

Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας (Βιβλιοπαρουσίαση)

Ιωάννης Δ. Σαρρής, Αναζητώντας το κλειδί της Ιστορίας: Μελετήματα για τη Φιλοσοφία και τη Μεταφυσική της Ιστορίας, εκδόσεις Ζήτρος, Αθήνα 2024, 273 σελ.

Μάριος Νοβακόπουλος 

Το ερώτημα «που πηγαίνουμε» εκφέρεται είτε σε ώρες μεγάλης ενεργητικότητας – καθώς αναζητούμε νέους χώρους να κατακτήσουμε – είτε κρίσης και αποπροσανατολισμού, όταν το φως του φανού αδυνατίζει και ο ταξιδιώτης διστάζει και φοβάται. Έτσι και το ζήτημα εάν η ιστορία, τούτο το άθροισμα ανθρώπινων πράξεων μικρών και μεγάλων, έχει κάποιο νόημα ή συνοχή, και εάν μπορεί να διακριθεί μία συγκεκριμένη κατεύθυνσή της, ερευνάται με την πρόδηλη ή αφανή επιρροή των αξιών και των περιστάσεων της εποχής. Η σημερινή συγκυρία του δυτικού κόσμου, ξεκινώντας από την διάψευση της μεταψυχροπολεμικής ευφορίας και την τρομοκρατία, μέχρι την τεχνολογική αλλαγή και την ανασφάλεια που έφερε η πανδημία και οι πρόσφατοι πόλεμοι, βρίθει ονειρικών ελπίδων και αποκαλυπτικού τρόμου. Είναι δηλαδή, ο καταλληλότερος ίσως καιρός για να ανθήσει η φιλοσοφία της ιστορίας.

Φιλοσοφία και self help: Εκλαΐκευση ή εκχυδαϊσμός;

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος

Από τα πρώτα της βήματα, ως εξέλιξη του μύθου και της πρακτικής σοφίας της απώτερης αρχαιότητας, η φιλοσοφία αναπτύχθηκε ως ερμηνεία του κόσμου και εξερεύνηση της ζωής. Ορίστηκε ως μία άσκηση μνήμης θανάτου, αναζήτηση της ευδαιμονίας, εξέταση ερωτημάτων θεμελιωδών για την ύπαρξη και την κοινωνία. Στο υψηλότερο επίπεδο γινόταν εκστατική ενατένιση των «όντων», ένωση με το θείο και το απόλυτο. Εν ολίγοις, γεννήθηκε ως επείγουσα ανάγκη του νου απέναντι σε όλες τις διακυμάνσεις της ζωής, όσο και εάν σήμερα έχει γίνει συνώνυμο μιας ασήμαντης αερολογίας, η οποία αφορά μία ομάδα ιδιορρύθμων λογίων.

Στη σύγχρονη κοινωνία, με τη φιλοσοφία απρόσιτη και τους παραδοσιακούς οδοδείκτες της ζωής (οικογένεια, κοινότητα, Εκκλησία, πείρα των πρεσβυτέρων, μακροχρόνια εργασία στον ίδιο τομέα ή οικογενειακή – τοπική επαγγελματική παράδοση, κόμμα – συνδικάτο) παρηκμασμένους ή σχετικοποιημένους, κάθε άτομο ξεχωριστά ζητά να βρει λύσεις για τη ζωή του. Καθώς αυτή η αναζήτηση γίνεται εκτός μαθησιακού ή κοινωνικού πλαισίου, με όρους αγοράς, επικρατούν όσοι παρουσιάζουν έτοιμες και εύπεπτες συνταγές.

ΒΙΝΤΕΟ – Φώτης Κόντογλου, Ο Χρόνος και ο κόσμος της Φθοράς

Ἡ πιὸ φοβερὴ κ᾿ ἡ πιὸ ἀνεξιχνίαστη δύναμη στὸν κόσμο εἶναι ὁ Χρόνος, ὁ Καιρός. Καλὰ-καλὰ τί εἶναι αὐτὴ ἡ δύναμη δὲν τὸ ξέρει κανένας, κι ὅσοι θελήσανε νὰ τὴν προσδιορίσουνε, μάταια πασκίσανε. Τὸ μυστήριο τοῦ Χρόνου ἀπόμεινε ἀκατανόητο, κι ἂς μᾶς φαίνεται τόσο φυσικὸς αὐτὸς ὁ Χρόνος. Τὸν ἴδιο τὸν Χρόνο δὲ μποροῦμε νὰ τὸν καταλάβουμε τί εἶναι, ἀλλὰ τὸν νοιώθουμε μοναχὰ ἀπὸ τὴν ἐνέργεια ποὺ κάνει, ἀπὸ τὰ σημάδια ποὺ ἀφήνει πάνω στὴν πλάση. Ἡ μυστηριώδης πνοή του ὅλα τ᾿ ἀλλάζει. Δὲν ἀπομένει τίποτα σταθερό, ἀκόμα κι ὅσα φαίνονται σταθερὰ κι αἰώνια. Μιὰ ἀδιάκοπη κίνηση στριφογυρίζει ὅλα τὰ πάντα, μέρα-νύχτα, κι αὐτὴ τὴν ἄπιαστη καὶ κρυφὴ κίνηση δὲ μπορεῖ νὰ τὴ σταματήσει καμμιὰ δύναμη. Τοῦτο τὸ πρᾶγμα ποὺ τὸ λέμε Χρόνο, τὸ ἔχουμε συνηθίσει, εἴμαστε ἔξοικειωμενοι μαζί του, ἀλλιῶς θὰ μᾶς ἔπιανε τρόμος, ἂν εἴμαστε σὲ θέση νὰ νοιώσουμε καλὰ τί εἶναι καὶ τί κάνει…

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ: 

Τι είναι η ιστορία; Ποιοι οι στόχοι της;

Αικατερίνη Χριστοφιλοπούλου, Εισαγωγή στις Ιστορικές Σπουδές, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1980

Ορισμός της ιστορίας

«Η ιστορία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την γνώση του παρελθόντος, τη διαπίστωση και κατανόηση των γεγονότων. Ο όρος δηλώνει ακόμη και την ιστορική πραγματικότητα, τα ίδια δηλαδή τα ιστορικά γεγονότα. Η λέξη ιστορία έχει τη ρίζα της στη λέξη ίστωρ, που σημαίνει “αυτός που γνωρίζει”, είναι η ίδια ρίζα με το ρήμα οίδα = γνωρίζω, την οποία βρίσκουμε και στα λατινικά ως historia. Απ’ αυτήν πέρασε και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες: histoire, history, storia, istorie. Στις λατινογενείς γλώσσες ξεκινά από την υποκειμενική σημασία, τη γνώση, και προχωρεί στην αντικειμενική. Αντίθετα στα γερμανικά (όπου ο όρος Geschichte = ιστορία συνδέεται με το ρήμα geschehen = συμβαίνει), δηλώνει το γεγονός. Κι εδώ η σημασία είναι διπλή, αλλ’ η αφετηρία είναι το γεγονός, το αντικείμενο, και κατάληξη υποκειμενική σημασία, η γνώση» (σελ. 7)

Τον περισσότερο καιρό η Γη είναι όντως… επίπεδη

Γράφει ο Jonathan Pageau, Καναδός Ορθόδοξος αγιογράφος

Μετάφραση: Μάριος Νοβακόπουλος

ΠΗΓΗ: Orthodox Arts Journal

Η επιστήμη, η σύγχρονη επιστήμη για την ακρίβεια, έχει κατακλύσει σχεδόν ολόκληρο το βλέμμα μας. Έχει γίνει ο διαφανής πίνακας πάνω στο οποίο βιώνουμε τον κόσμο, τα γυαλιά που φορούμε για να κρίνουμε την αλήθεια, το πρότυπο που τηρούμε ενάντια στην εμπειρία μας. Αυτό που είναι αυτονόητο στους περισσότερους είναι ότι το υλικό, ποσοτικό όραμα του Σύμπαντος που έχει αναπτυχθεί από τον λεγόμενο Διαφωτισμό έχει γίνει το μεγαλύτερο όπλο εναντίον της θρησκείας ενώ παράλληλα ανυψώθηκε ως η τελική μάχη της «αλήθειας», το τελευταίο εύθραυστο οχυρό από ορισμένους θρησκευτικούς υπερμάχους ενάντια σε μια ασταμάτητη επίθεση.

ΔΩΡΕΑΝ e-book: Κείμενα για το Μεσαίωνα, τη μετανεωτερικότητα και τη δυτική σκέψη

Μεταφραστής και επιμελητής: Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος, μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Το ανά χείρας φυλλάδιο όμως δεν θα αποτελέσει μία επιθεώρηση μεσαιωνικής ιστορίας. Εμπνεόμενο από την ιστορία των ιδεών και τη δημιουργική σύνθεση τους, θα στρέψει το φως εκεί που ευρίσκονται κοινά μοτίβα και παράλληλοι μεταξύ της δικής μας εποχής και του Μεσαίωνος. Η έκφραση «νέος Μεσαίωνας» και «γυρισμός στο Μεσαίωνα» χρησιμοποιείται συχνάκις ως μία ρητορική κραυγή απογνώσεως και συναγερμού. Πριν όμως ο αναγνώστης αρχίσει να μελετά τα παρακάτω κείμενα – πρωτότυπες εργασίες και ανθολογίες/μεταφράσεις ξένων και Ελλήνων συγγραφέων – θα πρέπει να αφήσει κατά μέρος τις αντιλήψεις του για το τι είναι «νέο», τι είναι «γυρισμός» και, φυσικά, τι είναι Μεσαίωνας».

Μέσα από την μελέτη της Μεσαιωνικής ιστορίας, σε συνύφανση με της φιλοσοφίας της ιστορίας και των συνθηκών ή εξελίξεων του παρόντος, θα γίνει η απόπειρα να εξαχθούν συμπεράσματα τόσο για το τότε όσο και για το σήμερα. Εάν και εφ’ όσον τα δεδομένα συμπίπτουν με την αρχική υπόθεση, η παράλληλη θέαση Μεσαίωνος (εν προκειμένω συμπεριλαμβάνουμε και το «Βυζάντιο», το οποίο δεν στερείτο κοινών με τη Δύση – δεκτές πάντως όλες οι ενστάσεις για την ομαδοποίηση αυτήν) και 21ου αιώνος θα φωτίσει καλύτερα και το παρελθόν, και το παρόν, και το μέλλον.

ΒΙΝΤΕΟ – Μιχαήλ Ψελλός, ο αμφιλεγόμενος Βυζαντινός φιλόσοφος – Cognosco Radio

Κάποτε, η μεγάλη ευφυΐα και η ακόμη μεγαλύτερη μόρφωση συναντιούνται με την ανηθικότητα και την ματαιοδοξία. Στην διασταύρωση αυτή γεννιούνται μερικές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες προσωπικότητες.

Μία από αυτές ήταν ο Βυζαντινός φιλόσοφος και πολιτικός Μιχαήλ Ψελλός, που έδρασε στα μέσα ου 11ου αιώνος, μία εποχή παρακμής για την αυτοκρατορία.

Στη σημερινή εκπομπή Cognosco Radio, ο Μάριος Νοβακόπουλος και ο Νίκος Παππάς αναλύουν το βίο και την πολιτεία αυτής του του συναρπαστικού λογίου, ο οποίος συνδέθηκε με μερικές από τις χειρότερες στιγμές της ιστορίας μας αλλά υπήρξε και από τα πιο αξιόλογα μυαλά της.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ

Μιχαήλ Ψελλός: Η ζωή και το έργο ενός αμφιλεγομένου Βυζαντινού πολιτικού και λογίου

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής βυζαντινής ιστορίας

Η υγιής ανθρώπινη ανάγκη για πρότυπα αρετής έχει την τάση, είτε μιλάμε για την λογοτεχνία και μυθολογία είτε για την ιστορία και την καθημερινότητα, να συγκεντρώνει όλα τα καλά σε ένα συμπαθές πρόσωπο, ενώ αντιστοίχως όταν βλέπει ένα άλλο να δρα άσχημα, να του προσάψει όλα τα κακά.  Δεν αρκεί η προσφορά και τα ανδραγαθήματα, το πρότυπο μας πρέπει να κοσμηθεί με όλες τις αγαθές ιδιότητες.  Αντιστρόφως είναι πολύ δύσκολο, ακόμη και στον τομέα του φανταστικού, να δώσουμε σε έναν εχθρό ή κατά έναν τομέα κακό άνθρωπο αρετές, ακόμη και άσχετες με την αιτία που τον αντιπαθούμε.

Το γεγονός ότι κάποιος μπορεί να είναι ευεργέτης ή ήρωας δεν σημαίνει πως θα είναι και ηθικός.  Αυτό ξεχνάμε και εκπλησσόμαστε, όταν για παράδειγμα ανακαλύπτουμε πως ένας στρατιωτικός ήρωας έχει στο ιστορικό του εκτός από θριάμβους και μικρά ή μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου, πως ένας φιλόσοφος ήταν διεφθαρμένος ή διεστραμμένος, πως ένας καλλιτέχνης ή επιστήμων ήταν κακός χαρακτήρας και ανέντιμος.  Ακόμη και πολλοί άγιοι της Εκκλησίας είχαν πολύ σκοτεινό και αμαρτωλό παρελθόν, ορισμένοι δε διετήρησαν σοβαρά ελαττώματα και μετά την μετάνοια τους, προσπαθώντας διαρκώς να τα δαμάσουν.

Ο πρόλογος αυτός είναι θαρρώ απαραίτητος πριν συναντήσουμε την μεγάλη ιστορική προσωπικότητα του Μιχαήλ Ψελλού, του Ανατολικού Ρωμαίου φιλοσόφου, πολιτικού και πανεπιστήμονος.  Όπως θα δούμε αμέσως παρακάτω, ο πολυμαθής αυτός άνθρωπος, ένα από τα λαμπρότερα μυαλά της «βυζαντινής» ιστορίας, συνδύαζε αυτές τις αρετές με έναν αμφιβόλου ποιότητος χαρακτήρα, γενόμενος ουσιαστικά η προσωποποίηση του στερεοτύπου της αυλικής ραδιουργίας.

Το ιστορικό πλαίσιο

Ο Μιχαήλ Ψελλός έδρασε τον 11ο αιώνα, ειδικότερα δεν την επαύριο της μεγάλης ακμής της αυτοκρατορίας υπό τους στρατηλάτες Μακεδόνες βασιλείς, οπότε το Ρωμαϊκό κράτος ευρίσκετο σε καλή οικονομική και πολιτική κατάσταση, η εσωτερική όμως σήψη και οι πολιτικές αντιπαλότητες ήδη υπέσκαπταν ταχύτατα την ασφάλεια και ευημερία του, με καταστροφικές όπως θα δούμε συνέπειες.

Το μεγαλύτερο ψέμα της εποχής μας: Για μια ζωή με νόημα και στόχο

Άρθρο του Rod Dreher για το περιοδικό The American Conservative

Μετάφραση: Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος

Σημείωμα του Μεταφραστή

Στο κείμενο αυτό, ο Αμερικανός Ορθόδοξος δημοσιογράφος Rod Dreher (γνωστός κυρίως για το ευπώλητο βιβλίο του The Benedict Option για την επιβίωση και το μέλλον του χριστιανισμού στη Δύση) απευθύνεται σε μία 35χρονη γυναίκα, η οποία έστειλε ένα ανώνυμο γράμμα στην στήλη συμβουλών του περιοδικού New York. H γυναίκα αναφέρεται στην πολύ έντονη ψυχολογική κρίση που βιώνει, έχοντας χάσει την έμπνευση της και τη θέληση για ζωή, ενώ δεν έχει φτιάξει οικογένεια και νιώθει όλο και πιο κενή και δυστυχισμένη, σαν φάντασμα. Ο Dreher προσπαθεί να δώσει την δική του οπτική στο θέμα, αποκαλύπτοντας ένα από τα μεγαλύτερα ψέματα της εποχής μας: την εμμονή για μια «αυθεντική, περιπετειώδη ζωή» που εν τέλει αφήνει τον άνθρωπο συντετριμμένο και αιωνίως ανικανοποίητο. Παρά τις ειδικές περιστάσεις που διεκτραγωδεί η επιστολή, το μήνυμα μπορεί να φανεί χρήσιμο σε άνδρες και γυναίκες, ειδικά σε όσους είναι στην αρχή της ενήλικης ζωής τους και δεν έχουν κατασταλάξει ακόμη όσον αφορά την ταυτότητα τους, το μέλλον και τα όνειρα τους.

Μ.Ν.

Η φιλοσοφία του Σοπενχάουερ: Σύγχρονα μαθήματα απαισιοδοξίας

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος
διεθνολόγος

Το άγχος και ο πόνος για την ζωή μας και τον κόσμο, είτε μας συμβαίνει κάτι αληθινά σοβαρό είτε μας ταλαιπωρούν οι ενοχλήσεις και απογοητεύσεις της καθημερινότητος, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής κάθε ανθρώπου.  Ένα πολύ μεγάλο μέρος των ενασχολήσεων μας, της ψυχαγωγίας μας και της χρήσεως του ελευθέρου χρόνου μας αφιερώνεται σε δραστηριότητες και συνήθειες που θα απαλύνουν ή θα ναρκώσουν προσωρινά αυτόν τον πόνο.  Τούτα τα συναισθήματα εντείνονται εάν το άτομο βρεθεί ενώπιον μίας υπαρξιακής κρίσεως, όπου λόγω μεγάλης βαρύτητας εξωτερικών γεγονότων ή κάποιας ριζικής εσωτερικής αλλαγής η κοσμοθεωρία του κλονίζεται.  Σε καιρούς όπου επικρατεί υλική και πνευματική κρίση, όπου δηλαδή αυξάνονται τα προβλήματα της ζωής αλλά και φθίνει και η εμπιστοσύνη σε ιδέες, φορείς και θεσμούς.

Σε προηγούμενα άρθρα μιλήσαμε για την αίσθηση κενού, θλίψεως ή και τρόμου απέναντι στις αυξανόμενες κοινωνικές παθογένειες, ενώ αποπειραθήκαμε να σκιαγραφήσουμε μερικές μικρές λύσεις σε προσωπικό επίπεδο.  Εδώ θα προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τα θλιβερά και παράλογα του κόσμου – όχι μόνο του δικού μας ή της εποχής, αλλά διαχρονικά και οικουμενικά – με τη βοήθεια του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου Αρθούρου Σοπενχάουερ (1788-1860), ο οποίος έμεινε στην ιστορία για την απαισιόδοξη αλλά όχι μηδενιστική θέαση του για την ζωή.  Ύστερα, μπορούμε να δούμε κατά πόσον μπορεί να ωφεληθεί ο άνθρωπος του 21ου αιώνος από αυτήν τη διδασκαλία, ακόμη και εάν δεν ενστερνίζεται τον θεωρητικό πυρήνα του Σοπενχάουερ ή την ζοφερή του άποψη για την ύπαρξη.

Oswald Spengler: Η Ουσία της Τεχνικής

«Προκειμένου να κατανοήσουμε την ουσία της τεχνικής δεν πρέπει να ξεκινήσουμε από την τεχνική των μηχανών, πολλώ δε μάλλον από την παραπλανητική σκέψη ότι η κατασκευή μηχανών και εργαλείων αποτελεί τον σκοπό της τεχνικής.

Στην πραγματικότητα η τεχνική είναι πανάρχαια.  Δεν πρόκειται για κάτι ιστορικά περιορισμένο αλλά για κάτι απίστευτα καθολικό.  Διαγράφει μία τροχιά που υπερβαίνει τον άνθρωπο, φθάνοντας πίσω στη ζωή των ζώων και δη όλων των ζώων.  Σε αντιδιαστολή με τον τύπο ζωής του φυτού, ο τύπος ζωής που αντιστοιχεί στο ζώο συνδέεται με την ελεύθερη κίνηση στον χώρο, τη σχετική αυθαιρεσία και ανεξαρτησία από όλην την υπόλοιπη φύση και κατ’ επέκταση την αναγκαιότητα επιβολής επί αυτής, την απόκτηση ενός είδους νοήματος, περιεχομένου και ανωτερότητας για την ίδια ύπαρξη.  Μονάχα από την σκοπιά της ψυχής μπορεί να φωτιστεί η σημασία της τεχνικής.

Διότι η ελεύθερα κινούμενη ζωή των ζώων δεν είναι τίποτε άλλο παρά αγώνας.  Η τακτική της ζωής, η ανωτερότητα ή κατωτερότητα της απέναντι στους «άλλους», είτε πρόκειται για την έμβια είτε για την άβια φύση, είναι αυτή που αποφασίζει για την ιστορία τούτης της ζωής, για τη μοίρα της, για το αν πρόκειται να υποφέρει την ιστορία των άλλων ή αν η ίδια θα αποτελέσει την ιστορία των άλλων.  Η τεχνική είναι η τακτική ολόκληρης της ζωής.  Είναι η εσωτερική μορφή της διαδικασίας που βρίσκει στη μάχη – δηλαδή στην ίδια τη ζωή – την εξωτερική της εκδήλωση.

ΒΙΝΤΕΟ – Από τον Πλάτωνα στο Matrix: Τι είναι αλήθεια; – Cognosco Radio

Ποια είναι η αλήθεια; Πως μπορούμε να την γνωρίσουμε; Χρησιμεύει σε τίποτε, ή εν τέλει ενδέχεται να μην υπάρχει και καθόλου;

Το ερώτημα αυτό, αν μπορούμε να έχουμε ασφαλή γνώση της πραγματικότητος και εάν μπορούμε από αυτήν να εξάγουμε νόημα και αξίες για την ζωή μας, απασχολεί φιλοσόφους, θεολόγους και στοχαστές εδώ και χιλιετίες.

Σε αυτήν την εκπομπή, ο Μάριος Νοβακόπουλος και ο Νίκος Παππάς συζητούν ελεύθερα αυτό το περίπλοκο και δύσκολο θέμα, ακολουθώντας την αναζήτηση της αλήθειας από την Πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου ως το Ευαγγέλιο και τις ταινίες του Hollywood:

Ακούστε την εκπομπή εδώ:

Oswald Spengler: «Μισώντας τις μηχανές»

Oswald Spengler, «Άνθρωπος και Τεχνική», 1931

Μετάφραση: Μάριος Νοβακόπουλος

«Μα όλα αυτά αλλάζουν τις τελευταίες δεκαετίες, σε όλες τις χώρες όπου στέκει ακόμη η βιομηχανία μεγάλης κλίμακος του παρελθόντος.  Η Φαουστική* σκέψη αρχίζει να σιχαίνεται τις μηχανές.  Μία κούραση εξαπλώνεται, ένα είδος φιλειρηνισμού στην μάχη με τη φύση.  Οι άνθρωποι επιστρέφουν σε μορφές ζωής απλούστερες και πιο κοντά στη φύση: ξοδεύουν περισσότερο από τον χρόνο τους σε αθλήματα παρά σε τεχνικά πειράματα.  Οι μεγάλες πόλεις γίνονται μισητές για αυτούς, και ευχαρίστως θα έφευγαν μακριά από την πίεση των αψύχων δεδομένων και την καθαρή, κρύα ατμόσφαιρα της τεχνικής οργάνωσης.