Το απόγειο της Σουηδικής αυτοκρατορίας: Ο Κάρολος ΙΒ’ και ο τραγικός πόλεμος με τη Ρωσία (Γ’ Μέρος)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΑ ΔΥΟ ΠΡΩΤΑ ΜΕΡΗ

Η άνοδος της Σουηδικής αυτοκρατορίας: Ο Γουσταύος Βάζα και τα πρώτα βήματα (Α’ Μέρος)

Γουσταύος Αδόλφος της Σουηδίας: Το λιοντάρι του μεσονυκτίου (Β’ Μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Η εδραίωση της Σουηδικής ισχύος μετά τον Τριακονταετή Πόλεμο

Ο θάνατος του Γουσταύου Αδόλφου απείλησε να εκτροχιάσει οριστικά τα σχέδια του λουθηρανικού στρατοπέδου.  Χωρίς το μεγάλο στρατηγό να τους οδηγεί και τη διάδοχο, πριγκίπισσα Χριστίνα, ακόμη νήπιο, οι Σουηδοί έχασαν την πρωτοβουλία των κινήσεων.  Οι καθολικοί αναδιοργανώθηκαν πολύ σύντομα:  το 1634 ισπανικές και ιταλικές δυνάμεις συνέτριψαν τους Σουηδούς στη μάχη του Νόρντλινγκεν.  Ακολούθησε απόσυρση του σουηδικού στρατού στο βορρά και η υποταγή των λουθηρανικών πριγκιπάτων (Ειρήνη της Πράγας, 1635), κάτι που ανάγκασε τη Γαλλία να μπει ανοικτά στον πόλεμο υπέρ των προτεσταντών.  Η γαλλική επέμβαση, όπως η σουηδική νωρίτερα, έσωσε την κατάσταση την τελευταία στιγμή.  Μεγάλες ισπανικές και αυστριακές δυνάμεις αναλώθηκαν στην προσπάθεια να αναχαιτίσουν τους Γάλλους, αφήνοντας περιθώριο για νέα σουηδική αντεπίθεση, η οποία σηματοδοτήθηκε από σημαντικές νίκες στο Βίττστοκ (1636) και ξανά στο Μπράιτενφελντ (1642).  Το 1643-1645 η Σουηδία συγκρούστηκε εκ νέου με τη Δανία, η οποία είχε προσχωρήσει στην αυτοκρατορική παράταξη.  Η προληπτική επίθεση των Σουηδών αιφνιδίασε τις δανικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα την κατάληψη της ίδιας της χερσονήσου της Γιουτλάνδης.  Η δανική πανωλεθρία οδήγησε στην απώλεια εδαφών στη Νορβηγία και τις νότιες σουηδικές ακτές, δίνοντας στη Στοκχόλμη ασφαλή έξοδο στη Βόρειο θάλασσα.  Τα σουηδικά στρατεύματα επέστρεψαν στο νότο και το 1648 πολιόρκησαν την Πράγα, χωρίς επιτυχία.  Ήταν η τελευταία σύγκρουση του Τριακονταετούς Πολέμου.

Η ειρήνη της Βεστφαλίας που ακολούθησε έβαλε τέλος στην αυτοκρατορική τάξη πραγμάτων και έθεσε τις σύγχρονες αρχές διεθνούς δικαίου περί κρατικής κυριαρχίας.  Η Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία έπαυσε να είναι ενιαία δύναμη, ο προτεσταντισμός προστατεύθηκε και η παπική επιρροή δέχθηκε μεγάλο πλήγμα.  Η Σουηδία έλαβε αποζημίωση 5 εκατομμυρίων ασημένιων ταλήρων και εδαφικά προγεφυρώματα στην Πομερανία, τη Βρέμη και το Βέρντεν.  Απέκτησε ακόμη και έδρα στην Δίαιτα, το συμβούλιο που εξέλεγε τον αυτοκράτορα.  Ο πόλεμος καθιέρωσε τη Σουηδία ως κυρίαρχο της Σκανδιναβίας και της Βαλτικής και πανευρωπαϊκή δύναμη πρώτης τάξεως.

Γουσταύος Αδόλφος της Σουηδίας: Το λιοντάρι του μεσονυκτίου (Β’ Μέρος)

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Η άνοδος της Σουηδικής αυτοκρατορίας: Ο Γουσταύος Βάζα και τα πρώτα βήματα (Α’ Μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Ο θρυλικός Γουσταύος Αδόλφος ξεκίνησε την Stormaktstiden, την «Εποχή της Μεγάλης Δύναμης» της Σουηδικής Αυτοκρατορίας. Ένας από τους πλέον καινοτόμους στρατηγούς στην ιστορία, όχι μόνο οδήγησε τη χώρα του από περιθώριο στην κορυφή, αλλά σημάδεψε ανεξίτηλα την τέχνη του πολέμου. Κυβέρνησε το βασίλειο του ως ικανός διαχειριστής και εκσυγχρονιστής, αναβαθμίζοντας τη Σουηδία του ενός εκατομμυρίου κατοίκων σε μία οικονομία που μπορούσε να υποστηρίξει τα μεγαλεπήβολα σχέδια του.

Από την πρώτη στιγμή ο Γουσταύος «κληρονόμησε» την έχθρα του Σιγισμούνδου, που από την Πολωνία μηχανορραφούσε για την επάνοδο του, και ανοικτά μέτωπα με Ρωσία και Δανία. Το 1612 οι Ρώσοι έδιωξαν του Πολωνούς από τη Μόσχα και αναστήλωσαν το κράτος τους υπό τη δυναστεία των Ρομανόφ. Ο Γουσταύος όμως αρνήθηκε να αποσύρει τα στρατεύματα του και συνέχισε να πιέζει για την επιβολή του αδελφού του Καρόλου Φιλίππου στο ρωσικό θρόνο. Οι Σουηδοί απέτυχαν να καταλάβουν το Τιχβίν και το Πσκοβ, όμως το 1617 ο Γουσταύος εξανάγκασε το Μιχαήλ Ρομανόφ να υπογράψει τη συνθήκη του Στόλμποβο, με την οποία η Ρωσία αποδεχόταν την απώλεια της Ίνγκρια και επιπλέον παρέδιδε την Καρέλια. Συγχρόνως η Δανία εξαπέλυσε επίθεση στα σουηδικά εδάφη, πυροδοτώντας τον πόλεμο του Κάλμαρ (1611-13). Το ισχυρό δανικό ναυτικό επικράτησε, όμως η Σουηδία δεν υπέστη συντριπτικές απώλειες. Υπό τις πιέσεις Άγγλων και Ολλανδών, οι οποίοι φοβούντο τυχόν αύξηση της δύναμης της Δανίας, ο πόλεμος τερματίστηκε με διατήρηση του status quo και καταβολή σουηδικών αποζημιώσεων. Η επιμονή του Σιγισμούνδου να εκθρονίσει το Γουσταύο οδήγησε σε διαδοχικές συγκρούσεις από το 1617 ως το 1629. Το αποτέλεσμα των πολωνο-σουηδικών πολέμων ήταν μάλλον αμφίρροπο, η κατάληψη όμως της Λιβονίας από τα στρατεύματα του Γουσταύου είχε ως συνέπεια τη μεταβολή της Βαλτικής θάλασσας σε «σουηδική λίμνη» και την εξάλειψη της πολωνικής ναυτικής ισχύος. Η διατήρηση της ηγεμονίας στα παράλια, τα λιμάνια και τις υδάτινες οδούς της Βαλτικής (dominium maris baltici) υπήρξε κύριος άξονας της σουηδικής πολιτικής επί δεκαετίες.

Η μάχη της Αντιοχείας του Μαιάνδρου (1211): Μία ανέλπιστη νίκη κατά των Τούρκων

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204 προκάλεσε πολιτικό και στρατιωτικό χάος στις κτήσεις της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τόσο στην Ευρώπη όσο και την Ασία. Έχοντας διαφύγει από την φλεγόμενη Βασιλεύουσα, ο Θεόδωρος Λάσκαρης πέρασε την Προποντίδα και κατέληξε στην μικρασιατική πόλη της Νίκαιας, από όπου ξεκίνησε την αντίσταση κατά των Φράγκων εισβολέων. Η αυτοκρατορία της Νίκαιας, όπως θα ονομασθεί το κράτος του, αποτέλεσε τον βασικό πυρήνα αντίστασης των Ρωμαίων και προπύργιο για την ανάκτηση της Πόλης.

Τα πρώτα χρόνια ήταν ιδιαίτερα δύσκολα. Δεν αναγνώρισαν όλοι οι Ρωμαίοι τον αυτοκρατορικό τίτλο που διεκδίκησε ο Θεόδωρος: οι θρόνοι της Ηπείρου και της Τραπεζούντας εμφανίστηκαν ως ανταγωνιστές. Στη δυτική Μικρά Ασία με τουρκική βοήθεια είχαν στηθεί αυτόνομες ρωμαϊκές ηγεμονίες, τις οποίες ο Θεόδωρος θα έπρεπε να ελέγξει. Οι Φράγκοι έκαναν αμέσως εισβολή στη Μικρά Ασία και λίγο έλειψε να πάρουν τη Νίκαια, ενώ υποχώρησαν μόνο όταν οι Βούλγαροι απείλησαν τη Θράκη.

Ο Joker και η σήψη μέσα από τον καθρέφτη

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Η πρόσφατη ταινία “Joker” συνάρπασε το κοινό και εξελίσσεται σε μία από τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές επιτυχίες της προσφάτου ιστορίας. Η εξαιρετική ερμηνεία του Joaquin Phoenix, η μουσική επένδυση, η καταθλιπτική ατμόσφαιρα της Γκόθαμ (δηλαδή Νέα Υόρκη 1970-80) και η μεταποίηση ενός μύθου των κόμικς σε μία πλήρη ανθρώπινη προσωπικότητα έχουν δικαίως επαινεθεί. Πάρα πολλοί όμως, τόσο κριτικοί και δημοσιογράφοι όσο και το απλό κοινό, έχουν δώσει μεγάλη βάση στα κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα της ταινίας.

Το γεγονός ότι πρωταγωνιστεί ένας ψυχικά διαταραγμένος άνθρωπος που καταλήγει στη βία, γενόμενος παραλλήλως το ακούσιο έμβλημα ενός λαϊκού κινήματος, τραυμάτισε πολλές ευαίσθητες χορδές στα κατεστημένα media και τις πολιτιστικές ελίτ. Για να πάρουμε μόνο μερικούς τίτλους από το CNN, η ταινία «δοξάζει έναν δολοφόνο και θα μπορούσε να επηρεάσει παρόμοιες επιθέσεις και «επικυρώνει την πικρία των λευκών ανδρών που οδήγησε την άνοδο του προέδρου Trump στην εξουσία». Αν και δεν δικαιώνεται ηθικά εν τέλει, σίγουρα ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή Arthur Fleck παρουσιάζεται με κατανόηση, ιδίως για τα δεινά του. Αυτό, λέγουν ορισμένοι κριτικοί, δίνει ένα ίνδαλμα στις υποτιθέμενες στρατιές μοναχικών, αντικοινωνικών και μισογύνηδων λευκών, νέων ανδρών που είναι έτοιμοι να προκαλέσουν το επόμενο mass shooting ως τελευταία έξοδο. Ίσως να είναι η αναμενόμενη αντίδραση μίας κοινωνίας που τα τελευταία χρόνια έχει θρηνήσει εκατοντάδες θύματα από τυφλές επιθέσεις ψυχασθενών με όπλα, εξ ου και οι προειδοποιήσεις του στρατού και η παρουσία αστυνομικών σε πολλές προβολές του Joker. Ίσως πάλι να είναι άλλο ένα βήμα προς την περιθωριοποίηση και απαξίωση μίας κατηγορίας ανθρώπων που υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να ήταν καθ’ όλα παραγωγική και ενσωματωμένη, με βασικά επιβαρυντικά στοιχεία την δυστυχία και δυσπραγία της.

Η άνοδος της Σουηδικής αυτοκρατορίας: Ο Γουσταύος Βάζα και τα πρώτα βήματα (Α’ Μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Σήμερα η Σουηδία είναι συνυφασμένη στην κοινή γνώμη με την ειρηνική διάθεση και την ουδετερότητα. Ελάχιστα γνωστό είναι πως από τον 17ο ως τον 18ο αιώνα, η Σουηδική αυτοκρατορία ήταν μία ακαταμάχητη στρατιωτική δύναμη. Υπό την ηγεσία στρατηλατών όπως ο Γουσταύος Αδόλφος και ο Κάρολος ΙΒ’, εκπαιδευμένοι σκληρά και με έναν τρομερό θρησκευτικό ζήλο να τους δίνει θάρρος, οι Σουηδοί στρατιώτες σάρωσαν τα πάντα στο πέρασμα τους από τα γερμανικά δάση ως τις ουκρανικές στέπες, όπου τελικά τους αναχαίτισε η ανερχόμενη δύναμη της Ρωσίας.

Η Μεσαιωνική Σουηδία

Η αρχαία Σουηδία κατοικείτο από γερμανογενή φύλλα. Τα φύλλα αυτά, μαζί με τους δυτικούς και νοτίους συγγενείς τους, έγιναν γνωστοί ως Βίκινγκς, ο τρόμος της μεσαιωνικής Ευρώπης. Ενώ όμως οι Δανοί και Νορβηγοί στράφηκαν δυτικά (Βρετανία, Γαλλία), οι θαλασσοπόροι της Σουηδίας επεκτάθηκαν στην αντίθετη πλευρά. Με τη Βαλτική θάλασσα να τους οδηγεί στην ανατολικοευρωπαϊκή πεδιάδα, διέπλευσαν τους ποταμούς της (Βόλγα, Δνείπερο) και έφθασαν μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και την Κασπία θάλασσα. Οι Σουηδοί Βίκινγκς ίδρυσαν πόλεις όπως το Νόβγκοροντ και το Κίεβο, υποτάσσοντας τους Σλάβους της περιοχής. Ο «λαός των κωπηλατών», οι Ρως όπως ονομάστηκαν, έθεσε τι βάσεις της μελλοντικής Ρωσίας. Τα πλοία τους έφτασαν μέχρι την Κωνσταντινούπολη, όπου οι Ρως τιθασεύθηκαν τελικά από τη βυζαντινή διπλωματία.

ΒΙΝΤΕΟ – Η σκληρή σύγκρουση του Ερρίκου Β’ με τον αρχιεπίσκοπο Μπέκετ

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της δεκαετίας του 1160 ήταν ο διορισμός του Τόμας Μπέκετ ως αρχιεπισκόπου του Καντέρμπερι.

Ο Ερρίκος το είδε σαν ευκαιρία να κυριαρχήσει στην εκκλησία. Ο Μπέκετ ήταν παλιός σύμμαχος του και ο Ερρίκος πίστευε ότι θα του παραμείνει πιστός. Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως θα υπολόγιζε.

Ακούστε στην παρακάτω εκπομπή του Cognosco Radio ποιος ήταν ο Ερρίκος Β’ και πώς φτάσαμε μέχρι την δολοφονία του Μπέκετ: