Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ρωμιοσύνη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ρωμιοσύνη. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Κυριακή 30 Ιουνίου 2024

Το Βυζάντιο πέρα από τα ονόματα


Μάριος Νοβακόπουλος. Από το περιοδικό Άρδην, τεύχος 130-131, Ιούνιος – Αύγουστος 2024, σελ. 42-46.

Στη συγκρότηση της ανθρώπινης συνείδησης, τα ονόματα έχουν πάντα μεγάλη σημασία. Γίνονται ισχυρά σύμβολα συσπείρωσης των οικείων και διάκρισης των «άλλων». Ειδικά σε εποχές όπως η σημερινή, που οι λέξεις έχουν χάσει κάθε αγκύρωση με μόνιμα νοήματα και αλλάζουν σημασία από ημέρα σε ημέρα, το όνομα αποτελεί το κόσμημα της συλλογικότητας, η οποία κάνει κάθε τι για να το κατοχυρώσει. Η ονοματολογική διαμάχη μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων, η πρόσφατη απόφαση της Τουρκίας να μένει αμετάφραστο το όνομα Turkiye, αντί Turkey, σε διεθνή χρήση, οι αντίστοιχες σκέψεις της Ινδίας να υιοθετήσει ως διεθνή ονομασία το ιθαγενές Bharat, δείχνουν πόσο σημαντικά είναι τα ονόματα στην διεθνή πολιτική.

Από την άλλη, αυτή η ευκολία με την οποία μπορεί να αναδιαμορφωθεί το περιεχόμενό των ονομάτων, φανερώνει και τα όριά τους. Η σημερινή κατάσταση των κοινωνικών επιστημών, οι οποίες έχουν ανεξαρτητοποιήσει απόλυτα τις κατηγορίες με όρους απολυτότητας του αυτοπροσδιορισμού (στο έθνος, την φυλή, το φύλο κλπ.), ευνοούν ιδιαίτερα αυτό το άδειασμα των συλλογικοτήτων από κάθε σταθερό, παρατηρήσιμο περιεχόμενο. Απομένουν μόνον οι ταυτότητες ως ρητορικές διακηρύξεις, ενώ η σύνδεσή τους με τα εσωτερικά τους στοιχεία θεωρείται πολιτικά αντιδραστική και κοινωνιολογικά ουσιοκρατική. Τούτο δημιουργεί βέβαια το πρόβλημα της μόνιμης ασάφειας και ρευστότητας, πρόσφορο σε κάθε λογής εκμετάλλευση.

Τρίτη 13 Φεβρουαρίου 2024

Στο "Άρδην" που κυκλοφορεί: Φώτης Κόντογλου, Το Ευαγγέλιο της Απλότητας

 


Μάριος Νοβακόπουλος

Πολλές υπήρξαν οι αρετές του Φώτη Κόντογλου, που τον κατατάσσουν στα ωραία, φωτεινά πρότυπα του νεοελληνικού πολιτισμού. Το ζωγραφικό του ταλέντο, με το οποίο σχεδόν μοναχός αντιπάλεψε την έκλειψη της ζωντανής βυζαντινής μας τέχνης. Η λογοτεχνική του δεινότητα, που τον κατέστησε πρωτοπόρο του μοντερνισμού στον ελληνικό μεσοπόλεμο, όσο και μεγάλο μάστορα στην παράδοση του παραμυθιού, της αγιολογίας, ως και της, περιφρονημένης λαϊκής χρονογραφίας. Ο αδαμάντινος χαρακτήρας, η υπομονή με την οποία αντιμετώπισε μύριες καταστροφές, τον αιματηρό ξεριζωμό από το αγαπημένο του Αϊβαλί, τις κακουχίες της Κατοχής, την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό από τους κατεστημένους κύκλους.  Τα γραπτά του, διηγήματα, άρθρα, βίοι αγίων και βιογραφίες πειρατών και κονκισταδόρων, διακρίνονται όλα από μία λεπτή ιδιότητα, η οποία είναι τόσο συνυφασμένη με την μορφή τους που μπορεί να μας διαφύγει. Τούτη η αρετή είναι η απλότητα.

Στο ΑΡΔΗΝ, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2024 (τ.128) που κυκλοφορεί.

Δευτέρα 1 Νοεμβρίου 2021

Μέγας Αλέξανδρος: Πλάθοντας το νέο μας μύθο

 

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Η ανακίνηση του Μακεδονικού ζητήματος από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας αναστάτωσε έντονα την ελληνική κοινωνία. Η χονδροειδής χάλκευση της ιστορίας από πλευράς Σκοπίων, ειδικά σε σχέση με την αρχαία Μακεδονία και την καταγωγή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δημιούργησε αισθήματα αγανάκτησης. Την αγανάκτηση αυτή μετέβαλε σε πικρία η αδιάφορη στάση του ελληνικού πολιτικού συστήματος – με τη γνωστή κατάληξη.

Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου 2021

Ο Καημός της Ρωμιοσύνης και το ορφανό βασιλόπουλο

 

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος

Άγχος, φόβος, θλίψη. Οι διαδοχικές κρίσεις έχουν αφήσει ένα πυκνό σύννεφο παραίτησης πάνω από την Ελλάδα. Η οικονομική κατάρρευση, οι αλλεπάλληλες πολιτικές απογοητεύσεις, το χάος της πανδημίας πληγώνουν κάθε ελπίδα και αξιοπρέπεια. Πικραμένοι και ανήμποροι, πολλοί καταλήγουν στον μηδενισμό της χώρας και του μέλλοντός της. Άλλοι οχυρώνονται πίσω από μια τυφλή περηφάνια και ένα αίσθημα καταδίωξης, κάτω από τα οποία κρύβεται η αβεβαιότητα και η αγωνία.

Κυριακή 18 Ιουλίου 2021

Ο Κύριλλος Λαυριώτης, η Ερμηνεία της Αποκάλυψης & ο Διαφωτισμός

 

Ο μοναχός Κύριλλος Λαυριώτης καταλαμβάνει μία ιδιαίτερη θέση στον πνευματικό κόσμο του Ελληνισμού πριν την επανάσταση. Ανάμεσα στις γεωπολιτικές και ιδεολογικές ανατροπές στη Δύση και την ορθόδοξη αντίδραση, απέκρουσε τις ριζοσπαστικές ιδέες του Διαφωτισμού και ήρθε σε σύγκρουση με τον Ρήγα Φεραίο, συντηρώντας παράλληλα άσβεστο μένος κατά των Τούρκων και την ελπίδα για απελευθέρωση του Γένους δίχως ιδιοτελή ξένη ανάμειξη.

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Δευτέρα 17 Αυγούστου 2020

ΒΙΝΤΕΟ – Όποιος αγαπά την παράδοσή μας θεωρείται οπισθοδρομικός – Φώτης Κόντογλου, Ασάλευτο Θεμέλιο



Στο δεύτερο κανάλι μας Cognosco Επιλογές ξεκινάμε μία σειρά με αναγνώσεις κειμένων του Φώτη Κόντογλου.
Σήμερα, ξεκινάμε με το εμβληματικό και διαχρονικά διδακτικό (μέσα στην υπερβολή του) “Ασάλευτο Θεμέλιο”, από την ομώνυμη συλλογή του μεγάλου ζωγράφου και λογοτέχνη.

"Σήμερα νομίζεται καλὸς σὲ ὅλα, ὅποιος εἶναι ἀδιάφορος, ὅποιος δὲν νοιάζεται γιὰ τίποτα, ὅποιος δὲν νιώθει καμιὰ εὐθύνη. Ἀλλιῶς τὸν λένε σωβινιστή, τοπικιστή, μισαλλόδοξο, φανατικό. Ὅποιος ἀγαπᾶ τὴν χώρα μας, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμά μας, τὴν παράδοσή μας, τὴν γλώσσα μας, θεωρεῖται ὀπισθοδρομικός. Οἱ ἀδιάφοροι παιρνοῦν γιὰ φιλελεύθεροι ἄνθρωποι, γιὰ ἄνθρωποι ποὺ ζοῦνε μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας, ποὺ ἔχουν γιὰ πιστεύω τὴν καλοπέραση, τὸ εὔκολο κέρδος, τὶς εὐκολίες, τὶς ἀναπαύσεις, κι ἂς μὴν ἀπομείνῃ τίποτα ποὺ νὰ θυμίζῃ σὲ ποιὸ μέρος βρισκόμαστε, ἀπὸ ποὺ κρατᾶμε, ποιοὶ ζήσανε πρὶν ἀπὸ μᾶς στὴν χώρα μας. Ἡ ξενομανία μᾶς ἔγινε τώρα σωστὴ ξενοδουλεία, σήμερα περνᾶ γιὰ ἀρετή, κι ὅποιος ἔχῃ τούτη τὴν ἀρρώστεια πιὸ βαρειὰ παρμένη, λογαριάζεται γιὰ σπουδαῖος ἄνθρωπος…"
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ

Τετάρτη 16 Οκτωβρίου 2019

ΒΙΝΤΕΟ – Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντος: Το τελευταίο Βυζαντινό προπύργιο


Η περίοδος πριν το 1204 χαρακτηρίστηκε από πολιτικό χάος και αποσχιστικά κινήματα κατά μήκος της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία παρέπαιε υπό την ανίκανη κυβέρνηση της δυναστείας των Αγγέλων.

Λίγες εβδομάδες πριν οι Λατίνοι μπουν στην Πόλη, οι τελευταίο άνδρες απόγονοι του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Κομνηνού, ο Αλέξιος και ο Δαβίδ, αποφάσισαν να διεκδικήσουν για δικό τους κράτος τις παρευξείνιες ακτές.

Οδηγώντας τον στρατό που τους παρείχε η θεία του Θάμαρ, βασίλισσα της Γεωργίας, κατέλαβαν όλη σχεδόν την ακτογραμμή του Πόντου και της Παφλαγονίας, μέχρι την Ηράκλεια στα δυτικά.

Το πώς εξελίχθηκε το εγχείρημα των δύο Κομνηνών, μπορείτε να δείτε το παρακάτω βίντεο:

Κυριακή 9 Ιουνίου 2019

ΒΙΝΤΕΟ – Βυζαντινή ιστορία και ελληνική συνείδηση: Ο Μάριος Νοβακόπουλος μιλά με τον Κωνσταντίνο Χολέβα


Τι μπορεί να μας διδάξει σήμερα η Άλωση της Πόλης και η θυσία του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου; Τι σχέση είχε η Βυζαντινή αυτοκρατορία με την ελληνική κληρονομιά και τι σημαίνει αυτό για τους Έλληνες του 21ου αιώνος;
Ο συντελεστής του Cognosco Team και διεθνολόγος Μάριος Νοβακόπουλος ανέλυσε όλα τα παραπάνω στην εκπομπή του Κωνσταντίνου Χολέβα στην Πειραϊκή Εκκλησία 91,2 FM.
Ακούστε την ενδιαφέρουσα εκπομπή:

Τετάρτη 29 Μαΐου 2019

ΒΙΝΤΕΟ – Θρήνος Αναστάσιμος για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο


Ο τελευταίος βασιλέας έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε σε εκείνες τις περιστάσεις. Η στάση του υπήρξε η ιδανική όσον αφορά τη θέση του, το αξίωμα του και το ιστορικό του καθήκον.

Έχει πολύ σωστά ειπωθεί πως ο Κωνσταντίνος με τη θυσία του έσωσε την ψυχή της Ρωμιοσύνης και της έδωσε την ελπίδα να συνεχίσει να μάχεται και να υπομένει τον οθωμανικό ζυγό-αν είχε παραδοθεί όπως γενναιόδωρα του προσέφερε ο Μωάμεθ, η Ρωμανία θα είχε σβήσει άδοξα και η Βασίλισσα των Πόλεων θα είχε καταληφθεί με σκυμμένο το κεφάλι.

Δείτε το βίντεο – αφιέρωμα του Cognosco Team στον τελευταίο Ρωμαίο αυτοκράτορα που έφυγε δοξασμένος κατά την άλωση της Βασιλεύουσας, της Πόλεως των πόλεων:

Παρασκευή 19 Απριλίου 2019

Συνείδηση υπό πολιορκία: Ο Ελληνισμός στην εποχή των ταυτοτήτων


Εισήγηση του Μάριου Νοβακόπουλου, διεθνολόγου, κατά την εκδήλωση Cognosco Team & Άρδην: «Για την εθνική ταυτότητα – Είναι η διατήρησή της επίκαιρη;»

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε γίνει μάρτυρες μίας κίνησης, ωθούμενης από διάφορες δυνάμεις στον χώρο της πολιτικής, των ΜΜΕ και των πανεπιστημίων, προς την ακύρωση ή έστω την υποβάθμιση της εθνικής ταυτότητος των Ελλήνων.  Παρά τα συγκεκριμένα ελληνικά χαρακτηριστικά αυτής της προσπάθειας, που έχουν να κάνουν κυρίως με την περίπλοκη θέση της χώρας μας στα πλαίσια του Δυτικού κόσμου, η τάση αυτή δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο, μία ελληνική ιδιαιτερότητα που μπορεί να κατανοηθεί παρατηρώντας μόνο το εγχώριο σκηνικό.  Αντίθετα αποτελεί μέρος παγκοσμίων διαδικασιών, οι οποίες εκφράζονται με σφοδρότητα κυρίως στη Δύση εδώ και πολλά χρόνια.

Σε κάθε επίπεδο, από τα σύμβολα και τα μνημεία μέχρι τα σχολικά βιβλία, τον κινηματογράφο και την ανώτατη εκπαίδευση, μαίνεται ένας αληθινός πόλεμος ταυτοτήτων.  Οι παλιές αντιστέκονται, παρακμάζουν, ή μεταμορφώνονται, ενώ οι καινούριες αγωνίζονται να γεννηθούν και να επικρατήσουν,  Εντελώς συμβατικά και για να απλοποιήσουμε λίγο την παρουσίαση μας, βλέπουμε πως οι παραδοσιακές ταυτότητες βάλλονται από δύο κατευθύνσεις: από τον προοδευτικό διεθνισμό και από τον κοσμοπολιτισμό της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Τα φαινόμενα είναι αρκετά σύνθετα και οι όροι που μόλις χρησιμοποιήθηκαν είναι αρκετά συμβατικοί.

Τρίτη 9 Απριλίου 2019

Ο αιώνιος συμβολισμός των Ακριτών


διεθνολόγος

Η φιγούρα του ηρωικού πολεμιστή, προστάτη και κατακτητή, αποτελεί κοινό τόπο κάθε λαϊκής παραδόσεως, μυθολογίας και συνειδήσεως. Στην ώρα της ανάγκης, όταν η κοινωνία αντιμετωπίζει μία εξωτερική απειλή, εγείρεται ένας άνδρας ή μία ομάδα ανδρών που αναλαμβάνουν να την προφυλάξουν από τον εχθρό, αφήνοντας παράλληλα δΙαχρονικά το στίγμα τους με κατορθώματα και θυσίες. Οι προστάτες ανήκουν συχνά σε μία διακριτή κουλτούρα, μία μόνιμη ή ημιμόνιμη κοινωνική ομάδα με διακριτή παρουσία, ήθη και κώδικα τιμής από το πλήθος. Ο θαυμασμός και η ευγνωμοσύνη του λαού πλέκει γύρω από τους πολεμιστές θρύλους, παραδόσεις και ποιήματα, για να μην ξεχαστεί η λεβεντιά τους αλλά και να παροτρυνθούν οι νέες γενιές σε επαγρύπνηση και μίμηση ισχυρών, ηρωικών προτύπων.

Ειδική κατηγορία είναι οι μαχητές φύλακες των ορίων της πολιτείας. Καθώς τα σύνορα είναι πάντα η περιοχή επαφής του ημετέρου κόσμου με τους άλλους και χώρος ρευστότητος, ανασφαλείας και περιορισμένου κρατικού ελέγχου, αυτοί οι πολεμιστές λαμβάνουν επιπλέον της ιδιότητες του ατιθάσου και περηφάνου ανθρώπου, που δεν ανέχεται ζυγό ούτε από τη δική του πλευρά, που πάνω από όλα δένεται με τη γη του και την κοινότητα του, ζώντας μακριά από την οργάνωση και την μεθοδική τάξη του εξουσιαστικού κέντρου. Συχνά έχει ημινομαδικά χαρακτηριστικά, ειδικά όταν η θέση του στα σύνορα δεν είναι αυτή του αμύντορος αλλά της εμπροσθοφυλακής επεκτεινομένης δυνάμεως (Τουρκομάνοι γαζήδες, καουμπόηδες και πιονέροι της Άγριας Δύσεως).

Τρίτη 5 Φεβρουαρίου 2019

Μετά το Μαντζικέρτ: Η πρώτη Μικρασιατική Καταστροφή (1071-1081)


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Το φρικτό τέλος του Ρωμανού Διογένη

Έτος 1071. Το πεδίο της μάχης λίγο έξω από την πόλη του Μαντζικέρτ έδειχνε το μέγεθος της καταστροφής.  Ο ρωμαϊκός στρατός του αυτοκράτορος Ρωμανού Δ’ Διογένη είχε υποστεί από τις μεγαλύτερες ήττες της ιστορίας του.  Ένα μείγμα λαθών του αυτοκράτορος, ατυχίας και προδοσίας είχε χαρίσει στον νέο εχθρό της Ρωμανίας, τους Σελτζούκους Τούρκους, μία νίκη τόσο εντυπωσιακή όσο και ανέλπιστη.  Χιλιάδες Ρωμαίοι στρατιώτες κείτονταν νεκροί, πολλοί ακόμη αιχμάλωτοι.  Ανάμεσα τους βρισκόταν και ο ίδιος ο Ρωμανός.  Αφού περικυκλώθηκε από εχθρούς και πολέμησε γενναία για ώρα, τραυματίστηκε από εχθρικό βλήμα και συνελήφθη.  Από το 811 και τον θάνατο του αυτοκράτορος Νικηφόρου Α’ στα χέρια των Βουλγάρων είχε να βιώσει η Ρωμανία τέτοια ταπείνωση.

Ο περήφανος νικητής της μάχης, σουλτάνος Αλπ Αρσλάν, αντιμετώπισε τον ηττημένο Ρωμανό μεγαλόψυχα.  Στην αρχή, όπως όριζε η παράδοση για την συμπεριφορά προς τους ηττημένους, τον άρπαξε και τον πέταξε με δύναμη στο χαλί της σκηνής του, και ύστερα πάτησε με το πόδι του στο στήθος του.  Μετά όμως η στάση του άλλαξε τελείως. Όπως αναφέρει ο Βρυέννιος, «κι όμως ο αρχηγός των Σελτζούκων που είδε τον Ρωμανό κονταροχτυπημένο δεν καυχήθηκε για το κατόρθωμα, μάλλον συστολή ένοιωθε για την επιτυχία του και υποβάθμισε σχεδόν τη νίκη του σε βαθμό που κανείς δεν κατανόησε, έδωσε παρηγοριά στον αιχμάλωτο, τον έβαλε στο τραπέζι του, τον απάλλαξε από τους φρουρούς και στο τέλος τον απελευθέρωσε ολωσδίολου από την αιχμαλωσία».  Του χάρισε πολυτελή ενδύματα, δείπνησε μαζί του και τον συνόδευε στον απογευματινό περίπατο.

Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2019

Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας: Το τελευταίο Βυζαντινό προπύργιο


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους το 1204 ήταν από τις πιο σκοτεινές στιγμές της ελληνικής ιστορίας, αφού εκτός από την ανθρώπινη τραγωδία και την καταστροφή έργων πολιτισμού που έφερε, σηματοδότησε το τέλος του ιστορικού ελληνισμού ως μεγάλης, οικουμενικής  δύναμης.  Μέσα στο χάος των επομένων αιώνων, σκόρπιες ρωμαίικες εστίες αντίστασης θα προσπαθήσουν να περισώσουν ό,τι μπορούν από τα περασμένα μεγαλεία, μέσα από έναν αγώνα επιβίωσης κατά εισβολέων από την Δύση, την Ασία και τα Βαλκάνια.  Ανατολικά της βεβηλωμένης Βασιλεύουσας, στις ακτές και τα βουνά του Πόντου, γεννήθηκε και έζησε για 250 χρόνια το τελευταίο ελληνορθόδοξο κράτος: η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος.

Παρασκευή 13 Απριλίου 2018

Πικραμένες σκέψεις για την Άλωση του 1204


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

13 Απριλίου 1204. Η ημερομηνία αυτή, κατά την οποία η Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Σταυροφόρων, είναι ίσως η πιο σκοτεινή και θλιβερή της ελληνικής ιστορίας. Πιο τραγική από τη μοιραία Άλωση του 1453, η πρώτη πτώση διέλυσε για πάντα τον ελληνικό πολιτισμό σαν ανεξάρτητη δύναμη παγκόσμιας σημασίας. Από το Μέγα Αλέξαντρο και μετά η ελληνική λαλιά, τα έργα που γράφονταν σε ελληνικούς τόπους από ελληνικές γραφίδες, οι πολιτικές μας εξουσίες (έστω και μέσα από Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η οποία ναι μεν μας συνέτριψε, αλλά μέσα από τη σαγήνη του κλασσικού πνεύματος γίναμε ένα με αυτή), η τέχνη μας ήταν στο κέντρο της Γης και μεγάλης σημασάις για όλους. Πλέον, γινόμασταν λαός δούλος και περιπλανώμενος σαν τους αρχαίους Εβραίους, να παραπαίουμε από τον ένα αφέντη στον άλλο με διαλείμματα φερέλπιδος αλλά καχεκτικής ανεξαρτησίας.


Τετάρτη 11 Απριλίου 2018

Οι μεγάλοι βουβοί της ιστορίας και το δυστύχημα του Ελληνισμού



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Ο άνθρωπος είναι ζώο κοινωνικό, το οποίο ορίζεται σε τεράστιο βαθμό από την αλληλεπίδραση και επικοινωνία του με τους ομοίους του περιβάλλοντος του.  Η ταυτότητα, οι τρόποι και οι σκέψεις του καθενός διαμορφώνονται από τι ακούει και διαβάζει από όσα λένε, γράφουν και αποτυπώνουν σε εικόνα οι γύρω του, και βέβαια από ό,τι βλέπει με τα ίδια του τα μάτια.  Το περιεχόμενο του χαρακτήρα μας, οι εμπειρίες και τα βιώματα μας υπάρχουν μέσα στο μυαλό μας, άλλοτε πιο σαφή και άλλοτε συγκεχυμένα, και η εξωτερίκευση τους απαιτεί μία συγκεκριμένη διαδικασία.  

Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου 2018

Η Ρωμιοσύνη ως κομμάτι και ως εχθρός της Ευρώπης

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Βυζάντιο και Ευρώπη


Η ταυτότητα της Ευρώπης έχει πολλαπλές αναγνώσεις και ακόμη περισσότερες ρίζες και παράγοντες που επηρέασαν τη διαμόρφωση της, όπως η ρωμαϊκή πολιτική παράδοση, η ελληνική φιλοσοφία, η ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα και ηθική, το αγωνιστικό πνεύμα των βορείων-γερμανικών λαών κ.α.  Ως όμως πολιτικός και πολιτισμικός χώρος ενιαίος και διακριτός από τον λοιπό κόσμο, η Ευρώπη «γεννιέται» το Μεσαίωνα.  Η σύγχρονη έννοια της Ευρώπης, ή της «Δύσεως» (όρος που μπορεί να θεωρηθεί ευρύτερος ή στενότερος του πρώτου, αναλόγως της ερμηνείας), πηγάζει από τις πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές παραδόσεις του Μεσαίωνος, από την ενωτική ιδέα της Χριστιανοσύνης και της Αυτοκρατορίας.  Πρώτη φορά το 15ο αιώνα, οπότε η οθωμανική εισβολή αποτελεί εκ νέου έναν μεγάλο κοινό εχθρό της Χριστιανοσύνης, χρησιμοποιείται ο όρος «Ευρώπη» για την πολιτική και γεωγραφική διάσταση του χριστιανικού πολιτισμού. Τότε επίσης καταρτίζονται τα πρώτα σχέδια, ουτοπικά για την εποχή τους οράματα, για την πλήρη πολιτική συγκρότηση της Ευρώπης-Χριστιανοσύνης σε ένα κράτος.

Πλήθος ιστορικών ανέπτυξε συστηματικά τη διαφοροποίηση σε επίπεδο πολιτισμού, θρησκείας και πολιτικής αντιλήψεως και πρακτικής του Βυζαντίου ως προς τη δυτική Ευρώπη.  Τα ιστορικά βιώματα, η γλώσσα και δημογραφία, οι αναγκαιότητες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, οι φιλοσοφικές και κοσμοθεωρητικές παρακαταθήκες της αρχαιότητος, οι ανταγωνισμοί ισχύος και η μέθοδοι διερευνήσεως των θείων πραγμάτων σχημάτισαν δύο διαφορετικά παραδείγματα, τα οποία ναι μεν είχαν συνείδηση των κοινών τους καταβολών, αλλά απομακρύνθηκαν τόσο πολύ μέσα στο χώρο και το χρόνο που κατέληξαν σε μία σφοδρή και συναισθηματικά-«ιδεολογικά» φορτισμένη αντιπαλότητα.

Κυριακή 3 Ιουλίου 2016

Βυζαντινοί, άρα Ευρωπαίοι



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 8-6-2016


Η σχέση ημών των Νεοελλήνων με το βυζαντινό μας παρελθόν είναι συχνά άβολη.  Μέσα στην αγωνία μας να γίνουμε αποδεκτοί από τα δυτικά έθνη στην οικογένεια των πεπολιτισμένων Ευρωπαίων, συχνά νιώθουμε ότι η μεσαιωνική και μεταμεσαιωνική μας παράδοση, εδραζόμενη στην ιστορική μνήμη, τις κοινωνικές δομές και τη θρησκευτική κληρονομιά της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης, μας κρατάει πίσω.  Αντίθετα η λατρευτή στη Δύση αρχαία Ελλάδα προτιμήθηκε ως πρωτεύον σημείο αναφοράς της εθνικής ταυτότητας, μολονότι σαφώς λιγότερο δόκιμο και άμεσο με τον ζώντα Ελληνισμό.


Και όμως το βυζαντινό πολιτιστικό φορτίο καθόλου δεν αντιτίθεται στη συνείδηση του ανήκειν στην Ευρώπη.  Υπάρχει φυσικά διαφοροποίηση στα ιστορικά βιώματα και τη συνακόλουθη διαμόρφωση του εθνικού χαρακτήρα, κάτι όμως συμβατό με την υγιή πολιτιστική ποικιλομορφία της Γηραιάς Ηπείρου.  Αντιθέτως, στο πρόσωπο του Βυζαντίου συναντώνται πλήρως τα στοιχεία που συνθέτουν την «ευρωπαϊκότητα», με τρόπο διαφορετικό από όπως τα βίωσε η (πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά κυρίαρχη) Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, αλλά μοναδικό και ενδεικτικό της προσαρμοστικής ικανότητας και συνθετικής δημιουργικότητας του Γένους.

Σάββατο 12 Δεκεμβρίου 2015

Ρωμιοσύνη και Ελληνική συνείδηση: 1ο μέρος



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 3-6-2015

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1453 σημάδεψε ανεξίτηλα την ψυχή των Ρωμαίων.  Ερχόμενη μετά τη σκληρή Φραγκοκρατία, η οθωμανική κατάκτηση ήταν κατάβαση στον Άδη.  Οι μαζικοί εξισλαμισμοί, σφαγές και μεταναστεύσεις συρρίκνωσαν το Γένος.  Το πέρασμα από την ελευθερία στη δουλεία συνέτριψε τα ρωμαϊκά ψυχικά αποθέματα.

Ταυτόχρονα διαλύθηκε το συνειδησιακό πλέγμα που συνέθετε την ταυτότητα του Γένους, το αυτοκρατορικό τρίπτυχο Ελληνισμός-Ρωμαϊκή διοίκηση-Ορθοδοξία.  Οι ρωμαϊκές αρχές καταλύθηκαν από τους εισβολείς.  Η διδασκαλία των αρχαίων συγγραμμάτων, αδιάκοπη κατά το Μεσαίωνα,  σταμάτησε, ο αναλφαβητισμός εκτινάχθηκε και η χρήση της ελληνικής γλώσσας υποχώρησε πολύ.  Μόνο η Ορθόδοξη Εκκλησία παρέμεινε, δούλη, αποδυναμωμένη λόγω των εξισλαμισμών, αλλά μοναδικός πυρήνας γύρω από τον οποίο συσπειρώθηκε ο λαός.  Ο δεσμός, όμως, με το κλασσικό παρελθόν χάθηκε.  Από την αυτοκρατορική εκπαιδευτική δυάδα Όμηρος-Ψαλτήρι απέμεινε μόνο το δεύτερο.

Ρωμιοσύνη και Ελληνική συνείδηση: 2ο μέρος



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 10-6-2015

Η κήρυξη της ανεξαρτησίας  της Ελλάδος το 1830 βρήκε δύο ιδεολογίες να αντιπαλεύουν με τρόπαιο την ταυτότητα του Γένους.  Η πρώτη, ζώσα στην αντίληψη εκατομμυρίων από τη Χιμάρα ως την Τραπεζούντα, στηριζόταν σε αυτό που λέμε Ρωμιοσύνη:  τη συνείδηση της συνέχειας και διαδοχής του λαού και των αρχών της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.  Η συσπείρωση γύρω από την Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν ο υπ’ αριθμόν ένα δεσμός, που ένωνε πληθυσμούς ελληνικούς, ελληνογενείς ή και αλλοφύλους, οι οποίοι όμως αναγνώριζαν τη Ρωμανία ως κοινή πολιτεία.

Η δεύτερη ήταν τέκνο του Διαφωτισμού.  Επηρεασμένη από την αποστροφή για το μεσαιωνικό παρελθόν, με πιο κριτική στάση έναντι στην Εκκλησία, έβλεπε την Παλιγγενεσία  ως αρχαιοελληνική αναβίωση.  Διότι ακριβώς ήταν η εσωτερίκευση της εικόνας την οποία είχαν πλάσει για τη νεώτερη Ελλάδα οι δυτικοί μέσα στο μυαλό τους, την αναβίωση του Χρυσού Αιώνος.  Έρχονταν οι ρομαντικοί Φιλέλληνες στην Ελλάδα κι απορούσαν βλέποντας Ανατολίτες ανάμεσα στα ιερά μάρμαρα.

Η πολυγλωσσία ως πλούτος του Ελληνισμού


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Οι μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις της μεσαιωνικής εποχής άλλαξαν άρδην τα δημογραφικά δεδομένα του ελληνικού χώρου. Η φυλετική ομοιογένεια των Ελλήνων διασπάστηκε, καθώς πλήθη λαών από την Ανατολή και το Βορρά ήρθαν να κατοικήσουν στην ελληνική χερσόνησο. Χάρις την επιτυχημένη πολιτική των αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης, το μεγαλύτερο μέρος των επυλίδων αυτών εξελληνίστηκε. Προς τα τέλη της αυτοκρατορίας, μετά την Δ’ Σταυροφορία και τις οθωμανικές κατακτήσεις, νέες μεταναστεύσεις έλαβαν χώρα. Στο χάος που επικρατούσε στον Αίμο και τη Μικρά Ασία, σφαγές και εξισλαμισμοί αποδεκάτισαν τους ρωμαϊκούς (ελληνικούς και εξελληνισμένους) πληθυσμούς. Υπό τον ξένο ζυγό πολλοί Έλληνες έχασαν τη γλώσσα τους.
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ

Πόσο ελληνική ήταν η βυζαντινή Μικρά Ασία; Εθνογραφική ανάλυση

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος* Η Μικρά Ασία είναι χώρος με κολοσσιαίο βάρος για τον ιστορικό Ελληνισμό και κυριαρχεί στο φαντασια...