Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2024

Τον είδες με τα μάτια σου, γιαγιά, τον Βασιλέα;


Τον είδες με τα μάτια σου, γιαγιά, τον Βασιλέα,
ή μήπως και σε φάνηκε, σαν όνειρο, να πούμε,
σαν παραμύθι τάχα;

-Τον είδα με τα μάτια μου, ωσάν και σένα νέα,
πά να γενώ εκατό χρονώ κι ακόμα το θυμούμαι,
σαν να `ταν χτες μονάχα.

Στην Πόλη, στην Χρυσόπορτα, στον πύργον από κάτου,
είν’ ένα σπήλαιο πλατύ, στρωμένο σαν παλάτι,
σαν άγιο παρακκλήσι;

Κανένας Τούρκος δεν μπορεί να κρατηθεί κοντά του,
κανείς της σιδερόπορτας να `βρει το μονοπάτι,
να πά να το μηνύσει.

Μόνο κανένας Χριστιανός, κανένας που το ξέρει,
περνά π’ αυτού κρυφά κρυφά και τον σταυρό του κάνει
με φόβο και μ’ ελπίδα.

Ανατολικόν Πνεύμα

 


Αλαζόνες διπλωμάται και των Άγγλων και των Ρώσων,
Ξένοι, μη καταγελάτε την μικρότητάν μας τόσον
Θεαταί του εθνικού μας εξευτελισμού και πένθους,
Εις το στάδιον ο Έλλην ίσως τρέξη πάλιν ένθους,
Η αδάμαστος φυλή του ίσως ενωθή εκ νέου
Από κορυφών του Αίμου μέχρις άκρων του Μαλέου
Κ' εις τα θύρας του Ευξείνου
Ανυψώσωμεν τον θρόνον του Μεγάλου Κωνσταντίνου


Αναστάσιος Γιαννόπουλος, Ανατολικόν Πνεύμα, Πάτρα 1853, σελ. 36-37.
[Έφη Γαζή, Άγνωστη Χώρα: Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ου αιώνα, Πόλις, Αθήνα 2020, σελ. 165-166].

Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου 2024

Σημειώσεις Βυζανινής Φιλοσοφίας Ι (Μ. Μπέγζος)


Σημειώσεις-Περίληψη από το λήμμα “Η Βυζαντινή Φιλοσοφία”, Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, Αθήνα 2003, τ. Ελλάδα-Ιστορία-Πολιτισμός, σελ. 153-155.

Ι. Περσοναλισμός – Προσωποκρατία – Προσωποκεντρική Οντολογία

Πρόσωπο: συγκεκριμένο ον/ύπαρξη σε αντιδιαστολή με την ουσία (άνθρωπος – ανθρωπότητα, Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα – θεότητα).
Το Πρόσωπο είναι: ορισμένο-συγκεκριμένο ον, ενυπόστατο, ειδικό, μερικό, ύπαρξη.
Η Ουσία είναι: γενικό, καθολικό, αόριστο, απρόσωπο, άχρονο.
Ιδιότητες του προσώπου είναι: μοναδικότητα (ως προς το ποσόν), ετερότητα και αναφορικότητα (ως προς το ποιόν).

Για την ανεύρεση εν ζωή εικόνας του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

 

«Όταν ξέπεφτε το κράτος και ο ιππόδρομος, βασίλευαν οι Κομνηνοί και οι Παλαιολόγοι, και ήταν οι Ελληνικώτεροι από τους βασιλιάδες. Πολεμούσαν, οι άτυχοι, πολεμούσαν να βαστάξουν κάτι, κοίταζαν να βρουν αλλού βοήθεια, και Φράγκοι να γίνουν ίσως για να σώσουν το κράτος θέλησαν, την αδυναμία τους την έβλεπαν, τη δύναμι την ένοιωθαν, και τίποτε δεν έκαναν. Σας αγαπώ, ω τελευταίοι βασιλιάδες, γιατί είστε Έλληνες και δυστυχισμένοι.Αν με είχαν μάθει καλύτερα την ιστορία μου, τη βυζαντινή, εκείνοι που με μάθαιναν τα γράμματα, θα ήξερα να ξυπνώ περισσότερες ψυχές της προηγούμενης ζωής. Τώρα, σα λάβα πυρωμένη, χυμίζει από μέσα μου η αξεδιάλυτη, πλεγμένη ιστορία των Αυτοκρατόρων.»

Ίων Δραγούμης

  • Τοξότης, “Εντυπώσεις ταξιδιού. Στην Πόλι.”, Ο Νουμάς, Χρονιά Γ’, 2 του Γενάρη 1905, αρ. φ. 129, σελ. 10-12.
  • Έφη Γαζή, Άγνωστη Χώρα: Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ου αιώνα, Πόλις, Αθήνα 2020, σελ. 235-236


Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024

“Μονομάχος 2”: Η Ρώμη σε περίμενε τόσους αιώνες κι εσύ αφομοιώθηκες;



Η δεύτερη ταινία “Μονομάχος”, συνέχεια ή μάλλον επανάληψη της μεγάλης επιτυχίας του 2000, έχει προκαλέσει πολύ θόρυβο, κυρίως αρνητικό. Σε άρθρα και βίντεο, κριτικοί και θεατές επισημαίνουν τις αδυναμίες της ταινίας, κυρίως σε σύγκριση με το πρώτο έπος του Ridley Scott. Τούτο είναι το δίκοπο μαχαίρι όλων των sequels. Κεφαλαιοποιούν την υπάρχουσα φήμη της πρώτης ταινίας, αλλά όσο πιο αξιόλογη ήταν, τόσο υψηλότερα τίθεται και ο πήχης που πρέπει να φτάσουν.

Μάριος Νοβακόπουλος – 09/12/2024 – SLPRESS

Η ταινία ξεκινά και κλείνει με στιγμιότυπα ή αντιγραφές σκηνών της προκατόχου της, ενώ η πλοκή ακολουθεί την ίδια πορεία. Ένας ήρωας χάνει τη γυναίκα του, αιχμαλωτίζεται από τους εχθρούς, πουλιέται ως δούλος μονομάχος, καταξιώνεται στην επαρχία, φθάνει και εκπαιδεύεται στην Ρώμη, κερδίζει μεγάλη φήμη στο Κολοσσαίο και σχεδιάζει την ανατροπή της τυραννικής εξουσίας. Αποδεικνύεται πως ήταν ο χαμένος υιός του Μάξιμου, του μεγάλου ήρωα της πρώτης ταινίας, και στο τέλος πολεμά φορώντας την πανοπλία του.

Τούτο δεν γίνεται με μεγάλη επιτυχία. Πλήθος κριτικών έχουν επισημάνει ότι σε κάθε σημείο, ο Άννων-Λεύκιος είναι μία πιο αδύναμη, λιγότερο χαρισματική και ενδιαφέρουσα εκδοχή του Μάξιμου. Κι αν το ερώτημα του Μάξιμου από την επαρχιακή αρένα της πρώτης ταινίας, “are you not entertained”, απαντάται καταφατικά – ο “Μονομάχος 2” είναι μία πολύ ευχάριστη, οπτικά άρτια και ενδιαφέρουσα περιπέτεια δράσης – το τελικό συμπέρασμα είναι εκείνο του υποβιβασμού, για ένα εμπορικό και κινηματογραφικό όνομα που είχε καθεστώς θρύλου.

Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2024

Οι Ελληνορθόδοξοι της Συρίας θυμίζουν στην απρόθυμη Αθήνα το καθήκον της


Η τελευταία έξαρση του μακρού πολέμου της Συρίας και η άλωση του Χαλεπίου από τους ισλαμιστές, έθεσε ξανά στο προσκήνιο το ζήτημα της ασφάλειας των ελληνορθοδόξων πληθυσμών της Μέσης Ανατολής, οι οποίοι βρίσκονται πολύ συχνά στο στόχαστρο των τζιχαντιστικών οργανώσεων. Όπως όλες οι χριστιανικές κοινότητες, μικρές αριθμητικά και διασκορπισμένες, η θέση των αραβόφωνων ελληνορθοδόξων/Ρωμιών είναι εξαιρετικά ευάλωτη, σε μία αρένα με παίκτες ισχυρούς, πολυάριθμους και αδίστακτους.

Μάριος Νοβακόπουλος – 04/12/2024 – SLPRESS

Εδώ και μέρες οι οργανώσεις των ελληνορθοδόξων της ανατολής απευθύνουν εκκλήσεις προς την Ελλάδα και ειδικότερα προς το υπουργείο Εξωτερικών, για να τους υποστηρίξουν την δύσκολη αυτή ώρα. Η αναγέννηση της ελληνικής συνείδησης στους αραβόφωνους ορθόδοξους πληθυσμούς, η συνειδητοποίηση της ταυτότητας και της καταγωγής τους και η προσπάθεια επανασύνδεσης με την Ελλάδα έχει προϊστορία από τα πρώτα τουλάχιστον χρόνια του συριακού εμφυλίου, σπάζοντας μία μακρά παράδοση παναραβισμού.

Οι συνθήκες γεννούν όχι μόνο στην Ελλάδα το καθήκον να συνδράμει σε πληθυσμούς όμορους, φιλικούς και ομογενείς, αλλά και την ευκαιρία να αξιοποιήσει υπέρ της τις συνθήκες επί του εδάφους και να αποκτήσει φωνή, ως διαμεσολαβητική και σταθεροποιητική δύναμη στην Μέση Ανατολή.

Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2024

Ο Βυζαντινός Μέγας Αλέξανδρος επιστρέφει στους ουρανούς



Ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, υιός του Φιλίππου και της Ολυμπιάδος, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα φαινόμενα της παγκόσμιας ιστορίας. Η αυτοκρατορία του σηματοδότησε το πέρασμα στον μεγάλο ελληνιστικό κόσμο, ο οποίος συντήρησε την ελληνική κυριαρχία και διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό μέχρι τα βάθη της Ινδίας. Οι δομές αυτού του κόσμου έμειναν κληρονομιά στην αρχαία Ρώμη, το Βυζάντιο, την ανακάμπτουσα Περσία, το Ισλάμ, τους λαούς της κεντρικής Ασίας.

Μάριος Νοβακόπουλος – 29/11/2024 – SLPRESS

Πάνω από όλα η φωτεινή και ευγενής φυσιογνωμία του ίδιου του Αλεξάνδρου συγκίνησε τους λαούς που τον συνάντησαν. Η πρωτοφανής αυτή εκτίμηση και θαυμασμός για τον κατακτητή έγινε διάθεση οικειοποίησης αλλά και μυθοποίησης. Δίπλα από τον ιστορικό Μέγα Αλέξανδρο δημιουργήθηκε ένας μυθολογικός, ένα ον θείο, ένας ήρωας θαυμαστών, ευτράπελων και υπερφυσικών περιπετειών.

Όσο οι σοφοί και πεπαιδευμένοι μελετούσαν τις ιστορικές μαρτυρίες του Αρριανού και του Πλουτάρχου, οι απλοί άνθρωποι της Ελλάδος, της Αιγύπτου και της Περσίας έπλαθαν κάθε λογής ιστορίες, οι οποίες, με διάφορους τρόπους και στο πέρασμα του χρόνου, έφθασαν από την βόρεια Ευρώπη μέχρι τη νοτιοανατολική Ασία. Πιο διάσημη από αυτές ήταν “ο Βίος Αλεξάνδρου του Μακεδόνος”, ο οποίος κυκλοφόρησε για αιώνες σε δεκάδες γλώσσες και παραλλαγές.

Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2024

Μιχαήλ Παλαιολόγος: Η ανάκτηση της Πόλης και ο αγώνας κατά των Φράγκων



Ως τελευταίος ηγεμόνας της εξόριστης αυτοκρατορίας της Νίκαιας, και πρώτος αυτοκράτορας του παλινορθωμένου Βυζαντίου μετά την λατινική Άλωση του 1204, ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος υπήρξε πρωταγωνιστής σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι της ιστορίας.

Μάριος Νοβακόπουλος – 05/11/2024 – SLPRESS

Ήταν ο τελευταίος Βυζαντινός βασιλεύς ο οποίος άσκησε μία πραγματικά μεγάλη πολιτική, εμπλεκόμενος επιδέξια με όλες τις δυνάμεις του καιρού του, όχι μόνο κάνοντας διαχείριση των επιδιώξεων τρίτων αλλά προκαλώντας ο ίδιος αλλαγές στο διεθνές σύστημα. Όλοι οι επόμενοι βασιλείς βρέθηκαν στην δυσάρεστη θέση να υφίστανται τις ενέργειες του περιγύρου τους, ολοένα και πιο ανήμποροι και ανυπεράσπιστοι. Υπό τον δραστήριο και ικανό διπλωμάτη Μιχαήλ πάντως, το Βυζάντιο μπόρεσε να ασκήσει επιρροή δυσανάλογη ως προς το πραγματικό του μέγεθος.

Τρίτη 24 Σεπτεμβρίου 2024

Το Βυζάντιο και η Ρωμιοσύνη πέρα από τα ονόματα


Στη συγκρότηση της ανθρώπινης συνείδησης, τα ονόματα έχουν πάντα μεγάλη σημασία. Γίνονται ισχυρά σύμβολα συσπείρωσης των οικείων και διάκρισης των «άλλων». Ειδικά σε εποχές όπως η σημερινή, που οι λέξεις έχουν χάσει κάθε αγκύρωση με μόνιμα νοήματα και αλλάζουν σημασία από ημέρα σε ημέρα, το όνομα αποτελεί το κόσμημα της συλλογικότητας, η οποία κάνει κάθε τι για να το κατοχυρώσει. Η ονοματολογική διαμάχη μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων, η πρόσφατη απόφαση της Τουρκίας να μένει αμετάφραστο το όνομα Turkiye, αντί Turkey, σε διεθνή χρήση, οι αντίστοιχες σκέψεις της Ινδίας να υιοθετήσει ως διεθνή ονομασία το ιθαγενές Bharat, δείχνουν πόσο σημαντικά είναι τα ονόματα στην διεθνή πολιτική.

Μάριος Νοβακόπουλος.* Από το περιοδικό Άρδην, τεύχος 130-131, Ιούνιος – Αύγουστος 2024, σελ. 42-46 (εμπλουτισμένο).

Από την άλλη, αυτή η ευκολία με την οποία μπορεί να αναδιαμορφωθεί το περιεχόμενό των ονομάτων, φανερώνει και τα όριά τους. Η σημερινή κατάσταση των κοινωνικών επιστημών, οι οποίες έχουν ανεξαρτητοποιήσει απόλυτα τις κατηγορίες με όρους απολυτότητας του αυτοπροσδιορισμού (στο έθνος, την φυλή, το φύλο κλπ.), ευνοούν ιδιαίτερα αυτό το άδειασμα των συλλογικοτήτων από κάθε σταθερό, παρατηρήσιμο περιεχόμενο. Απομένουν μόνον οι ταυτότητες ως ρητορικές διακηρύξεις, ενώ η σύνδεσή τους με τα εσωτερικά τους στοιχεία θεωρείται πολιτικά αντιδραστική και κοινωνιολογικά ουσιοκρατική. Τούτο δημιουργεί βέβαια το πρόβλημα της μόνιμης ασάφειας και ρευστότητας, πρόσφορο σε κάθε λογής εκμετάλλευση.

Τα εθνικά ονόματα των Ελλήνων

Η μακρά και πολυκύμαντη ιστορία του ελληνικού λαού αποτυπώνεται στην φυσιογνωμία και τις ταυτότητές του με τρόπο κατ’ εξοχήν σύνθετο. Ο Ελληνισμός στην πάροδο του χρόνου άλλαξε θρησκεία, πέρασε από την τοπική στην οικουμενική κλίμακα με τον Μέγα Αλέξανδρο, δέχθηκε τον Ρωμαίο κατακτητή την στιγμή που τον «κατέκτησε» πολιτισμικά, έγινε δομικό στοιχείο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας διατηρώντας παράλληλες μορφές αντίστασης με βάση την πίστη και την βυζαντινή ανάμνηση, ενώ ανέπτυξε με τη νεότερη Ευρώπη μία βαθιά οικειότητα, η οποία όμως ποτέ δεν έγινε ταύτιση. Στο περιβάλλον αυτό η εναλλαγή των εθνικών ονομάτων είναι φυσιολογική – πόσο μάλλον, αφού η ποικιλία αυτή υπήρχε και στην αρχαιότητα (Αχαιοί, Αργείοι, Δαναοί, Γραικοί, Έλληνες).

Σάββατο 27 Ιουλίου 2024

Η βυζαντινή κυριαρχία σε Συρία και Αίγυπτο – Η Μέση Ανατολή πριν το Ισλάμ

 


Μάριος Νοβακόπουλος - 13/07/2024 - SLPRESS

Οι ανατολικότερες επαρχίες της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η Συρία, η Παλαιστίνη και η Αίγυπτος, κερδίζουν λίγη προσοχή στο πανόραμα της βυζαντινής ιστορίας. Αυτό συμβαίνει επειδή βρέθηκαν σχετικά για μικρό χρονικό διάστημα υπό τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης, αφού μεταξύ 630 και 650 κατακτήθηκαν από τους Άραβες και το Ισλαμικό Χαλιφάτο. Και όμως έχουν πολύ μεγάλη σημασία στην γεωπολιτική εποπτεία του Βυζαντίου, καθώς είναι εκείνες που το καθιστούσαν μεσανατολική και μεσογειακή δύναμη, ενώ λειτουργούσαν και ως προγεφυρώματα για το εσωτερικό της Αφρικής και της Ασίας.

Η Αίγυπτος, η Συρία – Παλαιστίνη και η Μεσοποταμία αποτελούν την λεγόμενη εύφορη ημισέληνο, όπου πολύ νωρίς εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε η γεωργία και η ανάπτυξη πόλεων. Εκεί άνθισαν μεγάλοι πολιτισμοί, γνωστοί για τα καλλιτεχνικά αλλά και επιστημονικά τους επιτεύγματα. Όσο και εάν σχηματικά όλο το ανατολικό κομμάτι της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας καλείται ως ελληνική Ανατολή, οι Σύριοι και οι Αιγύπτιοι (Κόπτες) ποτέ δεν εξελληνίστηκαν πλήρως ούτε άφησαν την ελληνική γλώσσα να οδηγήσει τις δικές τους σε μαρασμό. Ο συριακός και ο αιγυπτιακός χριστιανισμός άφησαν πλήθος έργων γραμματείας, ενώ οι διακριτές τοπικές ταυτότητες σίγουρα υπήρξαν παράγοντας της δογματικής διαφοροποίησης των ανατολικών επαρχιών, που τόσο ταλάνισε το Βυζάντιο τους πρώτους αιώνες της ύπαρξής του.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ

Πόσο ελληνική ήταν η βυζαντινή Μικρά Ασία; Εθνογραφική ανάλυση

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος* Η Μικρά Ασία είναι χώρος με κολοσσιαίο βάρος για τον ιστορικό Ελληνισμό και κυριαρχεί στο φαντασια...