Ερμηνεύοντας τα βαθύτερα αίτια των Σταυροφοριών

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Η ερμηνεία των πράξεων των διεθνών δρώντων αποτελεί κεντρική αποστολή της επιστήμης των διεθνών σχέσεων.  Ανάλογα με την ανθρωπολογική (ανθρώπινη φύση) και κοινωνιολογική κοσμοθέαση (διάρθρωση και οργάνωση της κοινωνίας, εσωτερικές της σχέσεις), τις προτεραιότητες της διεθνούς πολιτικής (ασφάλεια, ευημερία, συνεργασία κ.α.) και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται, οι προσεγγίσεις αυτές κατατάσσονται σε «σχολές».  Οι Σταυροφορίες, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα γεγονότα της ευρωπαϊκής ιστορίας, έχουν κατά κύριο λόγο ερμηνευθεί βάσει της ρεαλιστικής ή της υλιστικής προσεγγίσεως.

ΒΙΝΤΕΟ – Το Κρυφό Σχολειό και η στάση της Εκκλησίας στην Ελληνική Επανάσταση

Ο ρόλος της Εκκλησίας πριν και κατά την Επανάσταση του 1821, η στάση του Πατριαρχείου έναντι των Οθωμανών και το εάν υπήρξε ή όχι το περίφημο «Κρυφό Σχολειό» είναι θέματα που ως σήμερα εξάπτουν πάθη και εργαλειοποιούνται για την προώθηση της τάδε ή δείνα πολιτικής ατζέντας.

Στο δεύτερο μέρος της συζήτησης του Μάριου Νοβακόπουλου (Cognosco Team) με τον Νικόλα Γιάννου στην εκπομπή Ballradio, αναλύονται ακριβώς αυτά τα θέματα.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ:

Από το Μεσαίωνα στο Νεομεσαιωνισμό του 21ου αιώνα

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Οι διεθνείς σχέσεις γνώρισαν χαώδεις αλλαγές από την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μέχρι σήμερα.  Η γέννηση του δυτικού και ευρύτερα του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι ανάγεται στην μετέπειτα περίοδο (Μεσαίωνας), με δύο βασικά «μπλοκ»: το βυζαντινό και το λατινικό.

Όπως ένα διεθνές σύστημα με το σημερινό ορισμό, η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία και η δυτική res publica Christiana ήταν «σύνολ[α] από αλληλοσχετιζόμενες και αλληλεξαρτημένες αλληλεπιδράσεις μεταξύ διεθνών δρώντων».  Κατά τον ορισμό του Karl Deutsch, «ένα διεθνές σύστημα αποτελείται από συμπλέγματα οικισμών, μέσα μεταφοράς, πολιτιστικά κέντρα, γλωσσικές περιοχές, διαχωρισμούς τάξεως και κάστας, φραγμούς μεταξύ αγορών, μεγάλες περιφερειακές αντιθέσεις σε πλούτο και αλληλεξάρτηση». 

Το Σχίσμα των Εκκλησιών: μία σύντομη ιστορία

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Οι σχέσεις ανάμεσα στην παποσύνη και τα ανατολικά πατριαρχεία υπήρξαν συχνά τεταμένες.  Η διαπλοκή στους πολιτικούς ανταγωνισμούς, οι διαμάχες δικαιοδοσίας και οι θεολογικές αποκλίσεις οδήγησαν αρκετές φορές σε ανοικτή ρήξη.  Τους πρώτους αιώνες οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες επενέβησαν βίαια στα θρησκευτικά ζητήματα ζητώντας είτε να επιβάλουν τη συμφιλίωση της Εκκλησίας με αιρετικές ομάδες όπως οι Μονοφυσίτες («Ενωτικόν» Ζήνωνος, Μονοθελητισμός κ.α.) είτε για να αλλάξουν τα πιστεύω της, όπως έγινε στην περίπτωση της Εικονομαχίας.  Σε αυτές τις περιπτώσεις η Ρώμη υπήρξε ο υπερασπιστής της εκκλησιαστικής ορθοδοξίας και σημείο αναφοράς των διωκομένων χριστιανών.  Η Εικονομαχία έριξε οριστικά με την αναστήλωση του 843, όμως είχε μεσολαβήσει η παπική ανεξαρτητοποίηση και η άνοδος της Καρολιγγείου αυτοκρατορίας, με ότι αυτό συνεπάγεται για το διμερές κλίμα.

Φεουδαρχία και η διαμόρφωση της μεσαιωνικής Δύσης

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Οι νέες δυνάμεις που αντικατέστησαν τη ρωμαϊκή εξουσία στη Δύση σε καμία περίπτωση δε συνιστούσαν οργανωμένα κράτη με γραφειοκρατική δομή.  Επρόκειτο για φυλετικά βασίλεια με βάση έναν αρχηγό και πολεμιστές οι οποίοι του όφειλαν πίστη.  Οι γερμανικές φυλές που αποίκισαν περιοχές από τη Βρετανία μέχρι την Καρχηδόνα είχαν στοιχειωδέστατη εμπειρία σταθερής διακυβερνήσεως, για αυτό και στηρίχθηκαν στην παλαιά ρωμαϊκή αριστοκρατία ή την Εκκλησία για να αναλάβουν αρμοδιότητες όπως η δημοσιονομική διαχείριση, η τήρηση αρχείων και η παιδεία.  Αυτή η κατάσταση, μαζί με την οικονομική οπισθοδρόμηση, την κατάρρευση του μορφωτικού επιπέδου και τις δύσκολες συγκοινωνίες καθιστούσαν τη συγκεντρωτική διακυβέρνηση αδύνατη. 

Η Ρωμαϊκή μεταμόρφωση από την Αρχαιότητα στο Μεσαίωνα: μια σύντομη ιστορία

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Μεσαίωνας και η ιδέα της αυτοκρατορίας

Την Αρχαιότητα διαδέχεται ο λεγόμενος Μεσαίωνας, ο οποίος οριοθετείται ενδεικτικά μεταξύ της πτώσεως της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το 476 και της Ανατολικής το 1453.  Η μακρότατη αυτή εποχή θα αποτελέσει τον καιρό τελικής διαμορφώσεως του Ευρωπαϊκού και Μεσανατολικού κόσμου με τη σημερινή περίπου μορφή τους.  Ο κόσμος της αρχαιότητος είτε θα διαλυθεί βιαίως είτε θα μετασχηματιστεί ριζικά από επείγουσες ανάγκες και καινοφανείς ιδέες.  Η ενότητα της ελληνορωμαϊκής Μεσογείου θα διασπαστεί από τις γερμανικές εισβολές στα βορειοδυτικά (5ος αι.) και την αραβική εξάπλωση στα νότια (7ος αι.).  Η απώλεια της Ανατολής και Αφρικής παράλληλα με τον εκχριστιανισμό και εκλατινισμό των νέων κοινωνιών της Εσπερίας θα ταυτίσει εν πολλοίς τον κόσμο της Χριστιανοσύνης με τη γεωγραφία της Γηραιάς Ηπείρου.  Εκεί θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για την ανάπτυξη της έννοιας της «Ευρώπης».

Πικραμένες σκέψεις για την Άλωση του 1204

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

13 Απριλίου 1204. Η ημερομηνία αυτή, κατά την οποία η Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Σταυροφόρων, είναι ίσως η πιο σκοτεινή και θλιβερή της ελληνικής ιστορίας. Πιο τραγική από τη μοιραία Άλωση του 1453, η πρώτη πτώση διέλυσε για πάντα τον ελληνικό πολιτισμό σαν ανεξάρτητη δύναμη παγκόσμιας σημασίας. Από το Μέγα Αλέξαντρο και μετά η ελληνική λαλιά, τα έργα που γράφονταν σε ελληνικούς τόπους από ελληνικές γραφίδες, οι πολιτικές μας εξουσίες (έστω και μέσα από Ρωμαϊκή αυτοκρατορία η οποία ναι μεν μας συνέτριψε, αλλά μέσα από τη σαγήνη του κλασσικού πνεύματος γίναμε ένα με αυτή), η τέχνη μας ήταν στο κέντρο της Γης και μεγάλης σημασάις για όλους. Πλέον, γινόμασταν λαός δούλος και περιπλανώμενος σαν τους αρχαίους Εβραίους, να παραπαίουμε από τον ένα αφέντη στον άλλο με διαλείμματα φερέλπιδος αλλά καχεκτικής ανεξαρτησίας.

ΒΙΝΤΕΟ – Κωνσταντινούπολη, η Βασίλισσα των Πόλεων

Τον 7ο αιώνα προ Χριστού ο Βύζας, οδηγώντας μία ομάδα Μεγαρέων αποίκων, ίδρυσε τη πόλη του Βυζαντίου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Βύζας πριν ξεκινήσει το ταξίδι ζήτησε χρησμό από το μαντείο των Δελφών.

Η Πυθία του είπε να κτίσει την αποικία του απέναντι από την πόλη των τυφλών. Ο Βύζας διέσχισε το Αιγαίο και πέρασε στην Προποντίδα, καταλήγοντας τελικά στο Βόσπορο. Στην ασιατική πλευρά των στενών επίσης Μεγαρείς είχαν μερικά χρόνια πριν ιδρύσει την Χαλκηδόνα.

Εξετάζοντας την περιοχή ο Βύζας διαπίστωσε πως η ευρωπαϊκή ακτή είχε πολύ πιο πλεονεκτική θέση και προσφερόταν για τη δημιουργία μιας νέας πόλης. Η Χαλκηδόνα λοιπόν ήταν η πόλη των τυφλών, που είχαν να διαλέξουν μεταξύ δύο τοποθεσιών και πήραν τη χειρότερη.

Μάθετε περισσότερα στο παρακάτω βίντεο:

ΒΙΝΤΕΟ-Τι ήταν το Βυζάντιο;

Το Βυζάντιο φέρνει στο μυαλό πολλά πράγματα. Την Κωνσταντινούπολη, την Αγία Σοφία, ίντριγκες, ραδιουργίες, το δικέφαλο αετό, παπάδες…

Για το τι είναι όμως πραγματικά, ποια είναι η ιστορία του, πως επηρέασε τον κόσμο και τι σημαίνει για την Ελλάδα του σήμερα, είναι γνωστά πολύ λίγα, κι αυτά συνήθως διαστρεβλωμένα. Σε αυτό το βίντεο θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μία σύντομη εισαγωγή στη χιλιετή αυτοκρατορία, να διαλύσουμε μερικούς μύθους και να απαντήσουμε στις προηγούμενες ερωτήσεις.

Δείτε και μάθετε τα πάντα για τη Βυζαντινή Οικουμένη:

Από την Ορθοδοξία στο Σουφισμό: ο εξισλαμισμός της Μικράς Ασίας

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Η Βυζαντινή Μικρά Ασία

Γεωγραφία

Η Μικρά Ασία υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους τόπους ανάπτυξης του ανθρωπίνου πολιτισμού ήδη από την αρχαιότητα.  Η χερσόνησος αυτή έχει επιπλέον υψηλή στρατηγική σημασία, όμως πέρασμα από την Ευρώπη προς την Ασία (και αντιστρόφως) και έδρα ελέγχου του Ευξείνου Πόντου και της Ανατολικής Μεσογείου θάλασσας.  Περιβρέχεται από τρεις πλευρές με θάλασσα (Εύξεινος Πόντος, Αιγαίο πέλαγος, Παμφύλιο και Κιλίκιο πελάγη) και χωρίζεται από τη λοιπή Ασία με την οροσειρά του Ταύρου και τα μεγάλα όρη της Αρμενίας, της Καρδουχίας (Κουρδιστάν) και της Υπερκαυκασίας.