Αλέξιος Κομνηνός: Ένα μικρό αφιέρωμα σε έναν μεγάλο αυτοκράτορα

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Για άλλη μία φορά οι καμπάνες της Αγια-Σοφιάς σημαίνουν το συναγερμό. Για άλλη μία φορά μαύρα, βαριά σύννεφα καταιγίδας περικυκλώνουν τη Βασιλεύουσα. Οι Βυζαντινοί πολίτες, οι άνθρωποι που με έπαρση ονομάζουν τους εαυτούς τους το "Νέο Περιούσιο Λαό", συρρέουν στις εκκλησίες πανικόβλητοι για να προσευχηθούν, όσο ο στρατός στέκει νευρικά στις επάλξεις. Βρισκόμαστε στα τέλη του 11ου αιώνα και η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κινδυνεύει να αφανιστεί.

Σε επείγουσα αναζήτηση Δρακοντοκτόνων

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Το τέρας, το θηρίο, ο επικίνδυνος ζωώδης εχθρός του ανθρώπου και του πολιτισμού του βρίσκεται στο επίκεντρο των περισσοτέρων-αν όχι όλων-θρησκειών, μυθολογικών και λαϊκών παραδόσεων.  Είναι αρχέτυπο βγαλμένο από την πραγματικότητα, ενσαρκώνοντας τα επικίνδυνα αρπακτικά που καιροφυλακτούσαν στην περιφέρεια των ανθρωπίνων οικισμών.

Η παρακμή της της Λευκής Δύσης: Η φυλή ως αναλυτική κατηγορία (1)

N. N. Cheboksarov, Atlas Narodov Mira, 1964. Στο χάρτη αυτό οι μεσογειακοί νοτιοευρωπαίοι ομαδοποιούνται μαζί με τους Άραβες, τους Ιρανούς και μέρος των Ινδών. 

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Ένας κόσμος σε κρίση

Τον Αύγουστο του 2018 ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανέβασε ένα tweet που προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση και οργισμένες αντιδράσεις κυβερνήσεων και μεγάλων μέσων ενημέρωσης. Αυτό, βεβαίως, δεν αποτελεί είδηση. Το ενδιαφέρον όμως ήταν το αντικείμενο της ανάρτησης: έχοντας δει ένα σχετικά ρεπορτάζ του συντηρητικού τηλεοπτικού σταθμού Fox News, ο Τραμπ έδωσε εντολή στον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο να ερευνήσει τα περιστατικά βίας που υφίσταται μία μειονότητα στον Τρίτο κόσμο. Η μειονότητα αυτή είναι οι λευκοί της Νότιας Αφρικής.

Κλιματική Αλλαγή και Αρκτική ναυσιπλοΐα

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Η αναζήτηση συντόμων και ασφαλών ναυτικών οδών υπήρξε πρωταρχικός στόχος των απανταχού θαλασσοπόρων καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας.  Σύντομο ταξίδι σημαίνει λιγότερος χρόνος, λιγότερα έξοδα, περισσότερα δρομολόγια.  Χάριν της εύκολης ναυσιπλοΐας έχουν γίνει πολλοί και αιματηροί πόλεμοι, άπειρα ριψοκίνδυνα θαλασσινά ταξίδια και έχουν αναληφθεί κυκλώπεια έργα, όπως η διάνοιξη της διώρυγας του Παναμά ή του Σουέζ.

Πώς βλέπει το Βυζάντιο ένας σύμβουλος του Ερντογάν (Β’ μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Στο πρώτο μέρος αυτής της βιβλιοκριτικής μιλήσαμε για την εισαγωγή στο ζήτημα «Ισλάμ και Δύση» που κάνει ο σύμβουλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Ιμπραχίμ Καλίν στο ομώνυμο βιβλίο του.  Ο συγγραφέας μιλά για τους δύο κόσμους ως το «άλλο» και το «αντίθετο» ο ένας του άλλου, ασκεί κριτική σε αυτό που βλέπει ως δυτική υπεροψία και οριενταλισμό απέναντι στο μουσουλμανικό πολιτισμό και προσφέρει τη δική του (εμφανώς ισλαμική) ερμηνεία της ανάπτυξης του χριστιανισμού.  Ακολούθως προχωρεί στην πρώιμη εποχή της γέννησης του Ισλάμ, συνεχίζοντας την αφήγηση προς τον λεγόμενο Μεσαίωνα.  Επιφυλάσσει όμως ξεχωριστή ερμηνεία για τα δύο μισά της χριστιανοσύνη: Το κεφάλαιο της Λατινικής Εσπερίας ακολουθεί εκείνο της εξαιρετικά γνώριμης για τους Τούρκους Ρωμιοσύνης.

ΒΙΝΤΕΟ-Κωνσταντίνος Ε’ ο Κοπρώνυμος, ο μεγάλος πολεμιστής αυτοκράτορας

Ο Κωνσταντίνος Ε’, υιός του ιδρυτή της Συριακής (ή Ισαυρικής) δυναστείας Λέοντος Γ’, ήλθε στον κόσμο το 718, το δεύτερο έτος της βασιλείας του πατέρα του και χρονιά απόκρουσης της τελευταίας μουσουλμανικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης. Αν πιστεύσουμε τις (καθόλου αντικειμενικές) εικονολατρικές πηγές, αφόδευσε στην κολυμβήθρα όταν βαπτιζόταν και πήρε το σατιρικό προσωνύμιο «κοπρώνυμος» ή «καβαλίνος».

ΒΙΝΤΕΟ: Λέων ο Ίσαυρος, ο αυτοκράτορας που έσωσε το Βυζάντιο από το Ισλάμ

Ο Λέων γεννήθηκε στη Γερμανίκεια της Συρίας το 685, λαμβάνοντας το όνομα Κόνων. Λίγο μετά τη γέννηση του, η οικογένειά του μετοίκησε στη Θράκη. Εκεί, μεγαλώνοντας, μπήκε στην υπηρεσία του Ιουστινιανού του Β’ και ανελίχθηκε στη στρατιωτική  ιεραρχία.

Ο Ισλαμικός πολιτισμός για έναν Γάλλο ιστορικό του 1960

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Σημειώσεις από το βιβλίο του Γάλλου ιστορικού Fernand Braudel (1902-1985) "Η Γραμματική των Πολιτιμών", του 1963. Το βιβλίο εκδόθηκε στα ελληνικά το 2001 από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

Προηγούμενο κείμενο: Τι σημαίνει πολιτισμός; Σημειώσεις από το έργο του Fernand Braudel

Ο κόσμος και πολιτισμός του Ισλάμ

Όσα διδάσκει η Ιστορία

Το Ισλάμ είναι ένας «επικαθήμενος» πολιτισμός (παράγωγος, δευτερογενής):  όπως ο χριστιανισμός κληρονόμησε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, της οποίας αποτελεί προέκταση, έτσι και το Ισλάμ, στα πρώτα του βήματα, θα προσοικειωθεί την Εγγύς Ανατολή, ένα από τα αρχαιότερα σταυροδρόμια πολιτισμών, ανθρώπων και λαών.

Τι σημαίνει πολιτισμός; Σημειώσεις από το έργο του Fernand Braudel

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Σημειώσεις από το βιβλίο του Γάλλου ιστορικού Fernand Braudel (1902-1985) "Η Γραμματική των Πολιτιμών", του 1963. Το βιβλίο εκδόθηκε στα ελληνικά το 2001 από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

Η πρωταρχική έννοια του πολιτισμού

Η λέξη και η έννοια του πολιτισμού (civilisation) είναι πρόσφατη, προέρχεται από τη Γαλλία του 18ου αιώνος.  Αρχικώς νοείται ως το αντίθετο της βαρβαρότητος, τα εξευγενισμένα ήθη, οι καλοί τρόποι και η αγωγή, διάκριση πολιτισμένων και αγρίων.

Από τα γαλλικά διαδίδεται στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.  Η ελληνική λέξη «πολιτισμός» είναι αρχαία και σήμαινε τα πολιτικά πράγματα, η χρήση της δε ήταν σπάνια.  Με τη σύγχρονη έννοια αποτελεί σύλληψη του Αδαμαντίου Κοραή το 1804 ως μετάφραση της γαλλικής civilisation.

ΒΙΝΤΕΟ-Πέρασε η Ελλάδα Διαφωτισμό; Είναι η Κωνσταντινούπολη η κοιτίδα μας;

 
Η συζήτηση για τη σχέση της Ελλάδας με το σημαντικό δυτικοευρωπαϊκό κίνημα του Διαφτισμού δυστυχώς γίνεται συνήθως μέσα από συνθήματα, γενικεύσεις και αφορισμούς.  Έχει νόημα λέμε σήμερα πως «δεν περάσαμε διαφωτισμό άρα είμαστε καθυστερημένοι», ή η δυτικοκεντρική οπτική εμποδίζει την καλή ιστορική ανάλυση;

Ακόμη, ποιά έιναι η κοιτίδα των Ελλήνων;  Η Επανάσταση του 1821 πέτυχε να ελευθερώσει την καρδιά του έθνους, ή εκείνη βρίσκεται πέρα από τα συμβολικά όρια της αρχαίας Αθήνας και της Σπάρτης;  Έχει δίκιο η Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ να ισχυρίζεται πως μόνο οι Έλληνες από όλους τους Βαλκάνιους δεν μπόρεσαν να ανακαταλάβουν το λίκνο του έθνους τους;

Από τη συμμετοχή του Μάριου Νοβακόπουλου στην επετειακή εκπομπή του Ballradio με τον Νίκο Γιάννου για την 25η Μαρτίου (όλη η εκπομπή εδώ).