Πέμπτη 24 Νοεμβρίου 2016

Η αλαζονία της φιλελεύθερης ελίτ


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Είναι πλέον κανόνας και έθιμο: όποτε κάποια ψηφοφορία στο δυτικό κόσμο δεν συνάδει με το αφήγημα και τις επιθυμίες της άρχουσας τάξης, ξεκινάει η ίδια σειρά διαμαρτυριών.  Έγκυρες εφημερίδες, ευυπόληπτοι τηλεοπτικοί σταθμοί, περισπούδαστοι ακαδημαϊκοί και πολύπειροι δημοσιογράφοι θα καταγγείλουν, θα κατακεραυνώσουν και θα στηλιτεύσουν τον λαϊκισμό, επιρρίπτοντας σοβαρές ευθύνες όχι μόνο στους λαοπλάνους δημαγωγούς, αλλά και στο εκλογικό σώμα. Το είδαμε στις ελληνικές εκλογές και το δημοψήφισμα, στο Brexit, τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές ή τις εκλογές των γερμανικών κρατιδίων. Οι άνθρωποι που στήριξαν τον Bernie Sanders, τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Podemos στα αριστερά ή τον Donald Trump και το AfD στα δεξιά δέχονται σφοδρές κατακρίσεις.
Βασικός άξονας της συστημικής κριτικής στην αντισυστημική ψήφο είναι η επίθεση στο διανοητικό και μορφωτικό επίπεδο των ψηφοφόρων. Είναι οι σεξιστές, ρατσιστές Λευκοί rednecks που έστειλαν τον Trump στην προεδρία των ΗΠΑ, οι καθυστερημένοι χωριάτες που ψήφισαν για την έξοδο της Μεγάλης Βρετανίας από την ΕΕ και οι φοβικοί μικροαστοί που ενδυναμώνουν τα εθνικιστικά κόμματα. Οι οπισθοδρομικοί, οι ανίδεοι, οι αδαείς και απληροφόρητοι, αυτοί που δεν έχουν κριτική σκέψη, που ενίοτε είναι απλώς κακοί άνθρωποι γεμάτοι μίσος.

Σάββατο 5 Νοεμβρίου 2016

Χριστός και Καίσαρ: από τον προφήτη Σαμουήλ στον Αυγουστίνο




Γιατί διαφέρει τόσο η σχέση θρησκείας και κράτους από χώρα σε χώρα, και γιατί η κατανόηση του πολιτικού Ισλάμ είναι τόσο δύσκολη για τους Δυτικούς;  Η απάντηση βρίσκεται στις θεολογικές διαφορές κάθε πίστης, που διεμόρφωναν και διαμορφώνουν πολιτισμούς για αιώνες.  Στο πρώτο μέρος αυτής της σειράς άρθρων εξετάζεται η διαπλοκή εξουσίας και πίστεως από το αρχαίο Ισραήλ ως τον ευρωπαϊκό και ρωμαϊκό Μεσαίωνα.
Πολλές θρησκείες, περισσότερες πολιτικές
Αλλού παρακμάζει, αλλού αναγεννιέται, κάπου επιστρέφει δυναμικά και συχνά αλλάζει.  Η θρησκεία παραμένει σημαντικός παράγων διαμόρφωσης του παγκοσμίου πολιτισμού και άμεσης ή έμμεσης επιρροής στην πολιτική, την ηθική, τα κοινωνικά πρότυπα και το δημόσιο και ιδιωτικό βίο δισεκατομμυρίων ανθρώπων.  Η κατανόηση και η μελέτη της δεν ωφελούν μόνο στην ερμηνεία και εμπέδωση θρησκευτικών ή θρησκειογενών καταστάσεων:  ακόμη και εκεί που η πίστη μοιάζει άσχετη με το θέμα (όπως η γεννητικότητα, η οικονομική ελευθερία και ο πόλεμος), το υπόστρωμα των κοινωνικών αντιλήψεων και συνθηκών σχεδόν πάντοτε είναι θρησκευτικό ή με έντονη θρησκευτική χροιά. 

Κυριακή 16 Οκτωβρίου 2016

Χωριάτες, πολύτεκνοι και φασίστες: οι ρουστίκ εχθροί της Βαβυλώνας


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Ο ανταγωνισμός κέντρου και περιφερείας, της πόλης και του χωριού είναι αρχαίος, κρατώντας από την εποχή που δημιουργήθηκαν τα πρώτα αστικά κέντρα στη Μεσοποταμία και τον Ινδό ποταμό.  Οι κάτοικοι της υπαίθρου έχουν ζωές πιο απλές και ήσυχες, οι δραστηριότητες τους διαμορφώνονται από τις εποχές και τον καιρό, βρίσκονται πιο κοντά στο φυσικό περιβάλλον το οποίο εκμεταλλεύονται αλλά και φοβούνται, έχουν μικρότερη επαφή με τον έξω κόσμο και χαρακτηρίζονται από ισχυρούς δεσμούς με την κοινότητα τους.  Προσκολλούνται στις παραδόσεις και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που κάνουν τον τόπο τους μοναδικό.  Οι άνθρωποι της πόλης από την άλλη ζουν ως άγνωστοι μεταξύ αγνώστων, κάτι που δίνει μεγάλη ατομική ελευθερία αλλά και χαμηλότερη και διασπασμένη κοινωνικοποίηση.

Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2016

ΤΑ MEDIA ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η κυριαρχία του διαδικτύου αλλάζει τον τρόπο ενημέρωσης του κοινού και γίνεται ο εφιάλτης όχι μόνο των παραδοσιακών ΜΜΕ αλλά και της πολιτικής ελίτ, στην Ελλάδα και τον κόσμο.

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της επικοινωνίας και των πληροφοριών είναι ραγδαίες, η δύναμη του διαδικτύου, της εικόνας και της άμεσης σύνδεσης των πάντων με τους πάντες αλλάζουν το πρόσωπο της κοινωνίας, θετικά ή αρνητικά, με πολλούς τρόπους.  Η διαπίστωση αυτή φυσικά δεν είναι καμία πρωτοφανής ανακάλυψη.  Χιλιάδες άρθρα έχουν γραφτεί για το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η κουλτούρα του blogging και microblogging, η ανάπτυξη συζητήσεων σε φόρα ευρεία και καθημερινής επαφής και η τεράστια διάχυση πληροφοριών και ειδήσεων μεταβάλουν σημαντικά το πρόσωπο του πολιτισμού.  Από άποψης επήρειας της πολιτικής, της κοινής γνώμης και των συνειδήσεων, οι αλλαγές στο σύστημα ενημέρωσης παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον.

Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου 2016

Emile Durkheim: θρησκεία, ανομία, αυτοκτονία


Προτού αναλυθεί το εάν η αποχριστιανοποίηση αποτελεί παράγοντα της κρίσης του δυτικού πολιτισμού, είναι σημαντικό να ερευνηθεί αν έχουν υπάρξει προειδοποιήσεις περί αυτού από διανοητές που έζησαν και στοχάστηκαν την περίοδο του εκείνη ξεκινούσε.  Η αξία των προειδοποιήσεων αυτών είναι ακόμη μεγαλύτερη, όταν εκφέρονται από ανθρώπους όχι οπαδούς της παλαιάς χριστιανικής τάξης πραγμάτων.
Σχέσεις θρησκείας και κοινωνίας
Ο Αιμίλιος Ντύρκεμ (Emile Durkheim, Γαλλία 1858-1917) συστηματοποίησε και ανέπτυξε την κοινωνιολογία και παράλληλα με τους περίπου συγχρόνους του Μαρξ και Βέμπερ την καθιέρωσε ως πλήρη επιστήμη.  Μεγάλο μέρος της δραστηριότητας και κοινωνιολογικής έρευνας του Ντύρκεμ προσανατολίστηκε στη μετάβαση από την προνεωτερικότητα τη νεωτερικότητα, και πως οι σύγχρονες κοινωνίες ανταποκρίνονται στην έκλειψη των ηθών και των δομών των παραδοσιακών προκατόχων τους.  Στα πλαίσια αυτά, η αποδυνάμωση της θρησκείας και η επίδραση της στην κοινωνική σταθερότητα και την ατομική ψυχολογία αναλύονται εκτενώς.  Ο Ντύρκεμ γεννήθηκε και ανατράφηκε σε πιστή εβραϊκή οικογένεια, προοριζόταν δε να γίνει ραβίνος όπως οι πρόγονοι του.  Στην πορεία απέρριψε την πίστη, χωρίς όμως η αθεΐα του να τον οδηγήσει σε εχθρότητα προς τη θρησκεία.

Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου 2016

Ο Auguste Comte και η θρησκεία χωρίς Θεό


Το κείμενο αυτό είναι το δεύτερο μίας σειράς άρθρων που στόχο έχουν να αναλύσουν την παρακμή του θρησκευτικού φαινομένου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και να εξετάσουν τυχόν συμβολή της υποχώρησης της παραδοσιακής θρησκευτικότητας με την πολύπλευρη κρίση που διέρχεται ο δυτικός πολιτισμός.
Προτού αναλυθεί το εάν η αποχριστιανοποίηση αποτελεί παράγοντα της κρίσης του δυτικού πολιτισμού, είναι σημαντικό να ερευνηθεί αν έχουν υπάρξει προειδοποιήσεις περί αυτού από διανοητές που έζησαν και στοχάστηκαν την περίοδο του εκείνη ξεκινούσε.  Η αξία των προειδοποιήσεων αυτών είναι ακόμη μεγαλύτερη, όταν εκφέρονται από ανθρώπους όχι οπαδούς της παλαιάς χριστιανικής τάξης πραγμάτων.
Ο Κοντ και ο θετικισμός
Ο Αύγουστος Κοντ (Auguste Comte, Γαλλία 1798-1857) υπήρξε από τους πρώτους σύγχρονους κοινωνιολόγους, ήταν δε αυτός που έδωσε στην επιστήμη της κοινωνιολογίας το όνομα της (sociologie).  Ο Κοντ υπήρξε θεμελιωτής του θετικισμού, της επιστημολογικής αντίληψης πως οι κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο γνώσης και έρευνας μαζί με τις θετικές και πως η μέθοδος των τελευταίων, η βασιζόμενη δηλαδή στον ορθό λόγο, την παρατήρηση και τα αντικειμενικά στοιχεία, είναι η δέουσα για τη διερεύνηση και των πρώτων.  Πίστευε πως «…η υπέρβαση των κοινωνικών αντιθέσεων, της κοινωνικής αταξίας, τα κρίσης και της κατάπτωσης που εμφάνιζε η εποχή του προϋπέθετε τη θεμελίωση και την επικράτηση του θετικού πνεύματος» (Αντωνοπούλου 1991).

Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2016

Ερωτήματα πάνω στην πορεία της μεταχριστιανικής Δύσης


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  ΙΝΣΠΟΛ 2-9-2016

Το κείμενο αυτό είναι το πρώτο μίας σειράς άρθρων που στόχο έχουν να αναλύσουν την παρακμή του θρησκευτικού φαινομένου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και να εξετάσουν τυχόν συμβολή της υποχώρησης της παραδοσιακής θρησκευτικότητας με την πολύπλευρη κρίση που διέρχεται ο δυτικός πολιτισμός.
Η μακρά πορεία απομάγευσης της Δύσης
Η ανατολή του σύγχρονου κόσμου, της λεγόμενης νεωτερικής φάσης του δυτικού πολιτισμού, συνοδεύτηκε από πολλές και σφοδρές εσωτερικές συγκρούσεις, βάσει των αλλαγών στην σκέψη, τα ήθη και την κοινωνική οργάνωση και πρακτική.  Όλες οι αντιλήψεις, οι κοινωνικές συμβάσεις και οι ανθρώπινες σχέσεις τέθηκαν υπό εξέταση και αμφισβήτηση.  Όταν δε παλαιά και νέα σκέψη συνεκρούοντο, τότε ο επαναστατικός ζήλος της αλλαγής και τα αντιδραστικά αντανακλαστικά της συντήρησης προκαλούσαν βίαιες αναφλέξεις.  Από τις ισχυρότερες και κεντρικότερες αξίες του παλαιού κόσμου, που προκάλεσε τεράστια πάθη και υπήρξε σοβαρό ανάχωμα σε πολλές νεωτερικές προσπάθειες, υπήρξε η θρησκεία.
Η επικρατούσα θρησκεία του δυτικού πολιτισμού, ο Χριστιανισμός, έπαιξε για πολλούς αιώνες κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και διαμόρφωση του, τη συγκρότηση των κοινωνιών και των θεσμών του, τη διάπλαση του συστήματος ηθικής, αξιών και ιδεών του. 


Ιδίως η Καθολική Εκκλησία, με την τεράστια ιστορία και επιρροή της στην ευρωπαϊκή πολιτική, συγκέντρωσε σφοδρά πυρά από τους Διαφωτιστές και τους γενικώς υπερμάχους της φιλοσοφικής ανανέωσης και της κοινωνικής μεταβολής.  Οι διανοητές της νέας εποχής όχι μόνο επιτέθηκαν στην πίστη ως διανοητική κατάσταση αβάσιμη, κενή και αφελή, αλλά και στην κοινωνική θέση της Εκκλησίας.  Η ιστορική της πορεία ως υποστηρικτή της μοναρχίας, η ζηλότυπη διεκδίκηση της αυθεντίας και του μονοπωλίου όχι μόνο της θεολογικής ορθοδοξίας αλλά και της παιδείας ή της φιλοσοφίας, η διαφθορά και η εξουσιομανία της, η υπερεπέκταση της από θρησκευτικό σώμα σε πολιτική δύναμη (χαρακτηριστικά που παλαιότερα είχαν εμπνεύσει και την Λουθηρανή Μεταρρύθμιση, που με τη σειρά της υπήρξε έμμεσος και ακούσιος πρόγονος της νεωτερικότητας) έγιναν αντικείμενα σφοδρής στηλίτευσης.  Μετά τους διαφωτιστές τη σκυτάλη πήραν οι κομουνιστές, εμπνεόμενοι από την ανηλεή κριτική του Μαρξ στο θρησκευτικό φαινόμενο ως εργαλείου καταπράυνσης της λαϊκής αγανάκτησης και συνεπώς αδρανοποίησης όποιας επαναστατικής δυναμικής.

Τετάρτη 6 Ιουλίου 2016

Brexit και η εκδίκηση της Παλιάς Ευρώπης


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική  6-7-2016


Το σοκ του Βρετανικού δημοψηφίσματος επιταχύνει την άνοδο πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων που όχι απλά δρουν διαλυτικά για το πανευρωπαϊκό εγχείρημα, αλλά φέρνουν στην επιφάνεια ξεθωριασμένες όψεις της Γηραιάς Ηπείρου.
Η ΕΕ σε κρίση, η Ευρώπη σε αγωνία
Η βρετανική ψήφος της 23ης Ιουνίου συντάραξε σα σεισμός την ευρωπαϊκή ήπειρο.  Για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησε το project της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, από την ΕΚΑΧ στην ΕΟΚ και στη σημερινή Ένωση, ποτέ κανένα κράτος δεν είχε αποχωρήσει.  Η επερχόμενη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου ήρθε να συντρίψει την επικρατούσα λογική, πως η πορεία προς την ολοένα στενότερη ενοποίηση των ευρωπαϊκών χωρών ήταν αυτονόητη και αναπόφευκτη, η φυσική θα έλεγε κανείς πορεία της ιστορίας.  Η αναταραχή για το μέλλον της οικονομίας και του κοινού εμπορίου, των πολιτικών σχέσεων και της ισορροπίας δυνάμεων είναι πρωτοφανής.

Κυριακή 3 Ιουλίου 2016

Βυζαντινοί, άρα Ευρωπαίοι



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 8-6-2016


Η σχέση ημών των Νεοελλήνων με το βυζαντινό μας παρελθόν είναι συχνά άβολη.  Μέσα στην αγωνία μας να γίνουμε αποδεκτοί από τα δυτικά έθνη στην οικογένεια των πεπολιτισμένων Ευρωπαίων, συχνά νιώθουμε ότι η μεσαιωνική και μεταμεσαιωνική μας παράδοση, εδραζόμενη στην ιστορική μνήμη, τις κοινωνικές δομές και τη θρησκευτική κληρονομιά της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης, μας κρατάει πίσω.  Αντίθετα η λατρευτή στη Δύση αρχαία Ελλάδα προτιμήθηκε ως πρωτεύον σημείο αναφοράς της εθνικής ταυτότητας, μολονότι σαφώς λιγότερο δόκιμο και άμεσο με τον ζώντα Ελληνισμό.


Και όμως το βυζαντινό πολιτιστικό φορτίο καθόλου δεν αντιτίθεται στη συνείδηση του ανήκειν στην Ευρώπη.  Υπάρχει φυσικά διαφοροποίηση στα ιστορικά βιώματα και τη συνακόλουθη διαμόρφωση του εθνικού χαρακτήρα, κάτι όμως συμβατό με την υγιή πολιτιστική ποικιλομορφία της Γηραιάς Ηπείρου.  Αντιθέτως, στο πρόσωπο του Βυζαντίου συναντώνται πλήρως τα στοιχεία που συνθέτουν την «ευρωπαϊκότητα», με τρόπο διαφορετικό από όπως τα βίωσε η (πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά κυρίαρχη) Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, αλλά μοναδικό και ενδεικτικό της προσαρμοστικής ικανότητας και συνθετικής δημιουργικότητας του Γένους.

Τετάρτη 1 Ιουνίου 2016

Μέσα από την Τέχνη θα νικήσω το Μηδέν



ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΘΑ ΝΙΚΗΣΩ ΤΟ ΜΗΔΕΝ

(ή "Τέχνης Παραλήρημα')

Του Μάριου Νοβακόπουλου

Ζούμε σε μία εποχή ζωντανή, πολύ ζωντανή.  Εποχή πολύχρωμη, με τεράστια ποικιλία σε κάθε τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας.  Και μέσα σε αυτό φυσικά είναι και η τέχνη.

Είναι όμως και εποχή ταυτοχρόνως αφόρητα γκρίζα:  χαώδης μέσα στο μέγεθος και την ασυνταξία της, αποπνικτική μέσα στο ευτελές και το εφήμερο που δοξάζει, χυδαία στην αισθητική και ηθική ευτέλεια.  Εποχή που παίρνει τον άνθρωπο και τον διαστρέφει-τον τραβάει και τον ξεμεριάζει-μέσα στον ατομισμό, τη μαζοποίηση και την αποξένωση.  Και η τέχνη της λοιπόν, με εξαιρέσεις, ακολουθεί αυτό το μοτίβο:  του εφημέρου, του χρησιμοθηρικού, του ευτελούς, αυτού που αποσκοπεί στη γρήγορη, παροξυστική και παροδική συγκίνηση.


Η τάση αυτή συνήθως δεν είναι ικανή να κορέσει τη δίψα του ανθρώπου για τέχνη.  Τέχνη που με τρόπο σεμνό και δωρικό συνεγείρει σκέψεις και πάθη, που μέσα στην εκλέπτυνση της ωθεί την τελειότητα της ανθρώπινης προσπάθειας ή που στον αυθορμητισμό της αντανακλώνται γυμνά και καθαρά τα συναισθήματα.  Υπάρχει η τέχνη η λόγια, η ανώτερη, η «του σαλονιού», αυτή που φτιάχνει ο έμπειρος δεξιοτέχνης.  Είναι και η τέχνη η λαϊκή, βγαλμένη από την καθημερινή παράδοση της κοινωνίας.  Σήμερα, η πρώτη πάσχει (ίσως διότι έβαλε στα σαλόνια ό,τι ταπεινότερο βρήκε στα… αλώνια) και η δεύτερη είναι επισήμως νεκρή.

Η τέχνη-σε αυτήν βάζω και τη μουσική μέσα- έχει δεχθεί άπειρες αναλύσεις και ορισμούς από ανθρώπους ειδήμονες, με υψηλό κριτήριο και μεγάλη πείρα στο μετερίζι της.

Ο επιθανάτιος ρόγχος της εθνικής παιδείας



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 1-6-2016

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Όταν μία αριστερή κυβέρνηση δεν καταφέρει να εφαρμόσει τις αρχές και τις υποσχέσεις της στον οικονομικό τομέα, είναι συνήθης τακτική να αντισταθμίζει αυτήν την αποτυχία της με ανέξοδες αριστερόστροφες πολιτικές σε κοινωνικά, πολιτιστικά και ηθικά θέματα.  Συγκινούν το ακροατήριο τους, είναι ανέξοδες, προωθούν τους σκοπούς και τα ιδανικά τους για την μακροπρόθεσμη διαμόρφωση της κοινωνίας και αλλάζουν τη δημόσια συζήτηση από τα προβλήματα και τις αποτυχίες.  Μπορεί η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ να έχει υποστεί απανωτές πανωλεθρίες και να έχει κάνει σωρεία λαθών, να έχει διαλύσει την οικονομία και να μην έχει τηρήσει καμία σχεδόν υπόσχεση στον τομέα των μνημονίων, της οικονομίας κτλ., αλλά (για να παραφράσουμε τους Beatles) money can’t buy me progressivism.  Και τα «προοδευτικά», «ανοιχτόμυαλα», «εκσυγχρονιστικά» μέτρα δεν κοστίζουν δεκάρα.

Δευτέρα 30 Μαΐου 2016

Κατ' οίκον εκπαίδευση και η ελληνική προοπτική

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 24-6-2015

Η κατ’ οίκον εκπαίδευση, δηλαδή η κάλυψη των μορφωτικών αναγκών του παιδιού όχι στο σχολείο αλλά στα πλαίσια της οικογένειας, υπάρχει από καταβολής κόσμου (π.χ. αρχαία Αθήνα). Σήμερα, η κατ΄οίκον εκπαίδευση επανέρχεται δυναμικά σε πολλές χώρες του δυτικού κόσμου, ιδίως στις ΗΠΑ. Κάποτε, η πρακτική περιοριζόταν σε λίγες ιδιόρρυθμες οικογένειες.  Σήμερα είναι δημοφιλής και επεκτείνεται.
Γιατί όμως οι άνθρωποι επιλέγουν να μορφώνουν τα παιδιά τους κατ΄οίκον; Οι έρευνες δείχνουν πολλούς λόγους, από ειδικές ανάγκες του μαθητή ή την ανεπάρκεια των εκπαιδευτικών μέχρι επιθυμία εφαρμογής πρωτοποριακών διδακτικών μεθόδων. Δημοσκοπήσεις στις ΗΠΑ δείχνουν ότι οι δύο πιο διαδεδομένοι λόγοι είναι η ανησυχία για το σχολικό περιβάλλον και η επιθυμία καλύτερης ηθικοθρησκευτικής διαπαιδαγώγησης.

Η Ελληνορωμαϊκή Ανατολή το 1 μ.Χ.



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν αχανής, και συνεπώς πολυπολιτισμική. Υπό την εξουσία του αυτοκράτορα βρισκόταν ένα μωσαϊκό λαών, γλωσσών και θρησκειών.  Παρά αυτήν την πολυμορφία, είναι δεκτή η διαίρεση της ρωμαϊκής οικουμένης σε Λατινική Δύση και Ελληνική Ανατολή.  Κάθε ένα επηρεάστηκε γλωσσικά και πολιτιστικά από τους Ρωμαίους και τους Έλληνες αντίστοιχα.  Πρέπει να σημειωθεί ότι η διαίρεση δεν είναι απόλυτη και ολοκληρωτική, καθώς αμφότεροι οι μεγάλοι πολιτισμοί της αυτοκρατορίας είχαν επηρεάσει το σύνολο της επικράτειας της.
Στη Δύση (δηλαδή στα εδάφη της Βρετανίας, της Ιβηρικής, της Γαλατίας και της Γερμανίας) πριν τη ρωμαϊκή κατάκτηση δεν είχε αναπτυχθεί κάποιος σημαντικός πολιτισμός.  Υπό τη Ρωμαϊκή Ειρήνη το πρόσωπο τους άλλαξε.  Επιβλήθηκε η τάξη, κτίστηκαν πόλεις και διαδόθηκε η λατινική γλώσσα.  Ο εκλατινισμός και οι αποικισμοί καθιέρωσαν μια νέα δημογραφική τάξη.

Σκέψεις Πάνω στη Βυζαντινή Εκκλησία



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 27-5-2015


Η σχέση Βυζαντίου και Ορθοδοξίας ήταν, πέρα από άρρηκτη, αμφίδρομη. Από τη μία, η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν το προστατευμένο και με υψηλό πολιτιστικό επίπεδο περιβάλλον όπου διαμορφώθηκε και επικράτησε ο ελληνόφωνος χαλκηδόνιος χριστιανισμός, τον οποίο στήριξε, διέδωσε και ενστερνίστηκε περιπαθώς μέχρι τέλους. Από την άλλη, η Ορθοδοξία ήταν, μαζί με την ελληνική γλώσσα και τη ρωμαϊκή πολιτική, ένας από τους τρεις πυλώνες του βυζαντινού πολιτισμού. Από όλους αυτούς, εκείνη ήταν που είχε περισσότερο διαποτίσει την ψυχή των υπηκόων. Εκεί που η ρωμαϊκή κληρονομιά ξεθώριαζε και η αυτοκρατορική αρχή αμφισβητείτο, βασικό ενοποιητικό στοιχείο των λαών του Βυζαντίου ήταν η πίστη. Θεοφρούρητο το κράτος, υπό την Υπέρμαχο Στρατηγό και τον Παντοκράτορα, θεοστεφής ο βασιλέας και Νέο Ισραήλ οι Βυζαντινοί.

Σάββατο 28 Μαΐου 2016

Κομνήνεια αναγέννηση: ο βυζαντινός πολιτισμός του 12ου αιώνα


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 25-5-2016

Η σημαντική οικονομική, πολιτική και στρατιωτική ανάκαμψη του Βυζαντίου την εποχή των Κομνηνών δε θα μπορούσε παρά να συνοδευτεί από μια εκπληκτική άνοδο σε επίπεδο τέχνης και πολιτισμού.  Μπορεί οι ορθόδοξοι αυτοκράτορες να αποθάρρυναν, ακόμη και να εδίωξαν τις δυνάμεις που προωθούσαν την αναγέννηση των αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών ιδεών του αριστοτελισμού και του πλατωνισμού, αλλά το Βυζαντινό κράτος παρέμενε ο φωτοδότης της Ευρώπης όσον αφορά το αρχαιοελληνικό και το ρωμαϊκό πνεύμα.

Γενικά η αρχαιοελληνική γραμματεία αντιμετωπιζόταν με διάφορους τρόπους.  Αρκετοί φανατικοί χριστιανοί την αποστρέφονταν, αλλά η επίσημη γραμμή της αυτοκρατορίας ήταν διαφορετική.  Ο Όμηρος, οι αρχαίοι ιστορικοί και πολλοί φιλόσοφοι (όσοι τουλάχιστον επιτρέπονταν από την Εκκλησία) μελετούνταν με μεγάλη σπουδή και επιμέλεια.  Η πριγκίπισσα Άννα Κομνηνή καυχιόταν πως είχε άριστη γνώση των αρχαίων ελληνικών συγγραμμάτων.  Η Κωνσταντινούπολη ήταν γεμάτη με αρχαιοελληνικά αγάλματα.

Οι Βυζαντινοί συνέχιζαν να αποκαλούν τους εαυτούς τους Ρωμαίους, αλλά αυτήν την περίοδο λαμβάνει χώρα μία πολύ σημαντική εξέλιξη:  στο κείμενο «Τιμαρίων» του Ψευδο-λουκιανού για πρώτη φορά το όνομα Έλληνας σημαίνει τον εθνικά Έλληνα χριστιανό, όχι τον ειδωλολάτρη.  Φαίνεται όμως πως η αλλαγή αυτή δεν επεκτάθηκε.  Το όνομα «Έλλην» άρχισε να αποενοχοποιείται μετά το 1204 και την περίοδο που εξετάζουμε εξακολουθούσε να είναι προσβλητικό, περιγράφοντας τον παγανιστή, το μη χριστιανό.

Σάββατο 21 Μαΐου 2016

Φανάρι – Βατικανό: γεωπολιτική συμμαχία ανάγκης


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 18-5-2016


Η πρόσφατη επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου και του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου στη Λέσβο για να συμπαρασταθούν στους πρόσφυγες τράβηξε τα φώτα της δημοσιότητας και τροφοδότησε το διάλογο για τις οικουμενικές σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού, τις πολιτικές σκοπιμότητες του διομολογιακού διαλόγου, την επιρροή των εκκλησιών στη διεθνή σκηνή κ.α.  Οι επαφές μεταξύ Φαναρίου και Βατικανού είναι συχνές και οι σχέσεις τους θερμές τα τελευταία χρόνια.  Αυτό βέβαια έχει κορυφαία σημασία από εκκλησιαστική και θεολογική άποψη, καθώς αποτελούν συνέχιση της προσπάθειας για επανένωση των δύο εκκλησιών, διαδικασία με κολοσσιαίες πνευματικές και σωτηριολογικές προεκτάσεις για τους πιστούς τους.


Όμως η «ιερά διπλωματία» δεν γίνεται καθαρά για θρησκευτικούς λόγους, ούτε η αποκατάσταση του ρήγματος στο Σώμα Κυρίου είναι το μόνο μέλημα των δύο διαδόχων των Αποστόλων.  Η Παποσύνη και το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν είναι απλά λατρευτικές συσπειρώσεις, είναι δρώντες του διεθνούς συστήματος με εξαιρετικό γόητρο, και αλληλεπιδρούν έντονα με το παγκόσμιο πολιτικό περιβάλλον.  Η προσέγγιση Πρεσβυτέρας και Νέας Ρώμης προσδοκά να δώσει λύσεις στις σοβαρές γεωπολιτικές ανησυχίες που ταλανίζουν τους δύο επισκοπικούς θρόνους τον 21ο αιώνα.

Τετάρτη 27 Απριλίου 2016

Βυζαντινά αποτυπώματα στη ρωσική πολιτική


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 27-4-2016

Ασχολούμενος κανείς με την πολιτική και τον πολιτικό πολιτισμό μίας χώρας, είναι αναγκαίο να εξετάσει ενδελεχώς την ιστορία της.  Βιώματα του παρελθόντος, πόλεμοι, καθεστώτα, κρίσεις, φιλοσοφικά και καλλιτεχνικά ρεύματα, θρησκείες και οικονομικές δομές, ακόμη και εάν χάνονται σε βάθος αιώνων, η επιρροή τους συχνά αντικατοπτρίζεται στις νοοτροπίες και την πρακτική του σήμερα.  Αναλύοντας το φαινόμενο της ανόδου και συμπεριφοράς της μετασοβιετικής Ρωσίας,  το βασικό σημείο αναφοράς για το τρέχον καθεστώς είναι ο μεγάλος παππούς της Ανατολικής Ευρώπης:  η Βυζαντινή αυτοκρατορία.

Η Ρωσία οφείλει ουσιαστικά ολόκληρο τον πολιτισμό της, την ύπαρξη της την ίδια, στην αλληλεπίδραση με την αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης. 

Κυριακή 24 Απριλίου 2016

Πως ήταν το Βυζαντινό πανεπιστήμιο;



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική, τεύχος 15 (β' περίοδος), Μάιος-Ιούνιος 2015, σελ. 76-77.  Διδικτυακή μεταφορά εδώ (14-11-2015).

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία διατήρησε και ανανέωσε τον κλασσικό πολιτισμό, με θαυμαστή προσαρμοστικότητα στο δύσκολο περιβάλλον του Μεσαίωνα. Ένας τομέας στον οποίον το Βυζάντιο υπερείχε σαρωτικά έναντι των άλλων χριστιανικών κρατών, ήταν η παιδεία. Οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας είχαν υψηλό για την εποχή εκείνη μορφωτικό επίπεδο. Υπήρχαν σχολεία ακόμη και σε χωριά, ενώ οι πόλεις φιλοξενούσαν διάφορα ανώτερα εκπαιδευτήρια. Το εκπαιδευτικό σύστημα ελεγχόταν είτε από εκκλησιαστικά ιδρύματα (μοναστήρια) είτε από την κοσμική εξουσία, η δε μορφωτική βάση των μαθητών ήταν αφ’ ενός τα ιερά κείμενα (Βίβλος, Ψαλτήρι, βίοι Αγίων) και αφ’ ετέρου η αρχαιοελληνική γραμματεία, με τον Όμηρο και τον Αίσωπο να αποτελούν τον άξονα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικό είναι το γνωστό καταγεγραμμένο περιστατικό με την ερωμένη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Μονομάχου, τον Ενδέκατο Αιώνα, το οποίο αποκαλύπτει ότι οι πάντες, στην αγορά της Κωνσταντινούπολης, γνώριζαν και απήγγελλαν από στήθους την Ιλιάδα.

Κορωνίδα του εκπαιδευτικού συστήματος του Βυζαντίου, στο οποίο διδασκόταν όλη η σοφία της εποχής, ήταν το Πανδιδακτήριο.

Βυζαντινή πολιτική ιδεολογία: η συντηρητική στροφή των Κομνηνών


Μετά το θάνατο του Βασιλείου Β’ (1025) η Βυζαντινή αυτοκρατορία μπαίνει σε μία διαδικασία παρακμής.  Στο εσωτερικό, η αριστοκρατία των αυλικών και των γραφειοκρατών συγκρούεται με την επαρχιακή αριστοκρατία των γαιοκτημόνων και των στρατιωτικών.  Η πρώτη επικρατεί και προωθεί στο θρόνο τους εκλεκτούς της.  Πήραν τη γη από τους στρατιώτες και έκαναν τη θητεία εξαγοράσιμη.  Στα χρόνια που ακολουθούν η κρίση βαθαίνει, αλλά η αριστοκρατία της Κωνσταντινούπολης διασκεδάζει εντός των τειχών τη στιγμή που η επαρχία υποφέρει.  Οι εξωτερικοί εχθροί ακρωτηριάζουν την αυτοκρατορία, αλλά οι αυλικές συνομωσίες ανατρέπουν γρήγορα τους στρατιωτικούς αυτοκράτορες που προσπάθησαν να περισώσουν την κατάσταση (Ισαάκιος Α’, Ρωμανός Δ’).  Η διάδοχη δυναστεία των Δουκών αποδεικνύεται επικίνδυνα ανίκανη, καθώς οι Σελτζούκοι καταλαμβάνουν τη Μικρά Ασία.


Βασίλειος Α΄ και Λέων Στ΄: πατέρας εναντίον υίου




Στο γνωστό μεταπολεμικό άσμα, ο δύσμοιρος σύζυγος ρωτά αγανακτισμένος τη συμβία του «τίνος είναι βρε γυναίκα τα παιδιά;», όταν βλέπει να του μιλάνε ιταλικά και γερμανικά.  Ο εφιάλτης κάθε πατέρα, η αμφιβολία για το αν όντως είναι ο γεννήτωρ των παιδιών του, έχει διαφανεί πολλές φορές στην ιστορία.  Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του Βασιλείου Α’ του Μακεδόνος, με τον υιό (;) του Λέοντα.

Όπως γράψαμε στο προηγούμενο άρθρο, ο Λέων ήταν γιος της Ευδοκίας Ιγγερίνας.  Η Ευδοκία ήταν ερωμένη του αυτοκράτορος Μιχαήλ Γ’,  η σχέση του όμως είχε δημιουργήσει σκάνδαλο.  Για να δικαιολογήσει τη διαρκή παρουσία της στα ανάκτορα, ο Μιχαήλ έβαλε τον παρακοιμώμενο Βασίλειο να χωρίσει τη σύζυγο του (με την οποία είχε ήδη έναν υιό, τον Κωνσταντίνο) και να παντρευτεί την Ευδοκία.  Ένα ερωτικό τρίγωνο δημιουργήθηκε, με την Ευδοκία σύζυγο του Βασιλείου αλλά και ερωμένη του Μιχαήλ.

Βασίλειος Μακεδών: Από χωρικός, αυτοκράτωρ


ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:Νέα Πολιτική 8-4-2015

Ο Βασίλειος γεννήθηκε το 811 στην Χαριούπολη (θέμα Μακεδονίας), σε ταπεινή οικογένεια αγνώστου εθνικότητος (Έλληνες ή Αρμένιοι). Κανένας δεν υποπτεύθηκε πως μεγαλώνοντας θα γινόταν ένας πανέξυπνος τυχοδιώκτης που θα έφθανε μέχρι το θρόνο της Κωνσταντινούπολης.

Το 813 ο Βασίλειος πάρθηκε όμηρος στη Βουλγαρία μαζί με την οικογένεια του. Μεγάλωσε εκεί, ώσπου το 836 απέδρασε.  Έζησε σαν αλήτης, φτωχός και περιπλανώμενος. Το 840 έφθασε ρακένδυτος στην Βασιλεύουσα. Η παράδοση ομιλεί για έναν μοναχό, που κατόπιν θείας αφυπνίσεως τον περιμάζεψε, τον περιποιήθηκε και τον έφερε σε επαφή με σημαντικούς ανθρώπους. Μπήκε τελικά στην υπηρεσία του Θεοφιλίτζη, συγγενούς του καίσαρος Βάρδα.

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία και η Α' Σταυροφορία

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 6-5-2015

Σταυροφορίες ονομάζουμε τους ιερούς πολέμους της μεσαιωνικής Παποσύνης.  Παρότι υπήρξαν διάφορες, όπως κατά των μουσουλμάνων της Ισπανίας ή των Καθαρών της νοτίου Γαλλίας, πασίγνωστες είναι αυτές προς τη Μέση Ανατολή, με στόχο την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων.
Κατά κάποιον τρόπο, το Βυζάντιο έδωσε το έναυσμα για την Α’ Σταυροφορία.  Περί το 1080-1090 όλη σχεδόν η Μικρά Ασία είχε πέσει στα στίφη των Σελτζούκων Τούρκων και ο αυτοκράτωρ Αλέξιος Κομνηνός αναζήτησε στη Δύση βοήθεια για να τους απωθήσει.  Όταν έστελνε επιστολές, βέβαια, ανέμενε μερικές εκατοντάδες ιππότες ως μισθοφόρους.  Ο πάπας Ουρβανός όμως εκμεταλλεύτηκε την αφορμή αυτή, και το 1095 στο Κλερμόντ της Γαλλίας κήρυξε ιερό πόλεμο. 

Μιχαήλ Γ' ο μέθυσος



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 1-4-2015

Ο Μιχαήλ Γ’, τελευταίος της Φρυγικής Δυναστείας, υπήρξε ένας αμφιλεγόμενος αυτοκράτωρ. Παρ’ ότι δεν ήταν η προσωποποίηση του εκφυλισμού, της φιληδονίας και των καταχρήσεων όπως τον παρουσιάζουν εχθρικά διακείμενοι ιστοριογράφοι, σήμερα οι μελετητές συμφωνούν πως όντως ήταν τρυφηλός και μάλλον ανίκανος για το αξίωμα του «βασιλέως των Ρωμαίων». Το παράδοξο όμως είναι πως η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από σημαντικές επιτυχίες και πρόοδο σε κάθε τομέα.

Άγιος Ιωάννης Γ' Δούκας Βατάτζης, ο "πτωχός βασιλεύς"



«Ο σταυρωθείς εγήγερται, ο μεγάλαυχος πέπτωκεν, ο καταπεσών και συντριβείς ανώρθωται».
Φωνές σαν αυτήν να ακούγονται από τον ουρανό την ώρα της μάχης, θαύματα και προφητείες ανάστασης συνοδεύουν στην λαϊκή συνείδηση της μικρασιατικής Ρωμιοσύνης τον βίο του καθήμενου στον εξόριστο αυτοκρατορικό θρόνο της Νικαίας, Ιωάννη Γ’ Δούκα Βατάτζη. Ο άνθρωπος αυτός υπήρξε μία από τις πιο γοητευτικές προσωπικότητες του ελληνικού Μεσαίωνα.

Κωνσταντίνος Ε'


Ο Κωνσταντίνος Ε’, υιός του ιδρυτή της Συριακής (ή Ισαυρικής) δυναστείας Λέοντος Γ’, ήλθε στον κόσμο το 718, το δεύτερο έτος της βασιλείας του πατέρα του και χρονιά απόκρουσης της τελευταίας μουσουλμανικής πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης. Αν πιστεύσουμε τις (καθόλου αντικειμενικές) εικονολατρικές πηγές, αφόδευσε στην κολυμβήθρα όταν βαπτιζόταν και πήρε το σατιρικό προσωνύμιο «κοπρώνυμος» ή «καβαλίνος».  Το 720 ο πατέρας του τον έχρισε συμβασιλέα, θέλοντας να εξασφαλίσει τη διαδοχή και τη σταθερότητα της δυναστείας.  Μεγαλώνοντας, ο Κωνσταντίνος επηρεάστηκε βαθιά από την κρατούσα εικονομαχική τάση και έγινε φανατικός της. Το 740 ο 22χρονος Κωνσταντίνος συμμετείχε στη ρωμαϊκή εκστρατεία που οδήγησε στη συντριβή των μουσουλμάνων εισβολέων στον Ακροηνό της Φρυγίας, μάχη στην οποία διακρίθηκε για τη γενναιότητα του.

Λέων Γ' ο Ίσαυρος



ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 4-3-2015

Ο Λέων γεννήθηκε στη Γερμανίκεια της Συρίας το 685, λαμβάνοντας το όνομα Κόνων. Λίγο μετά τη γέννηση του, η οικογένειά του μετοίκησε στη Θράκη. Εκεί, μεγαλώνοντας, μπήκε στην υπηρεσία του Ιουστινιανού του Β’ και ανελίχθηκε στη στρατιωτική  ιεραρχία.
Το 717 ήταν πλέον στρατηγός του θέματος των Ανατολικών. Η αυτοκρατορία είχε πέσει σε αναρχία από την κακοδιοίκηση και τις εισβολές και έτσι αποφάσισε να το εκμεταλλευτεί επαναστατώντας. Χωρίς αντίσταση κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη, καθαίρεσε τον Θεοδόσιο Γ’ (τον οποίο δια της βίας είχαν ενθρονίσει οι άλλοι στρατηγοί) και ανέλαβε τα ηνία της αυτοκρατορίας την πιο κρίσιμη στιγμή. Λίγους μήνες μετά, η Κωνσταντινούπολη βρέθηκε πολιορκημένη από τους Άραβες, που για δεύτερη φορά θα προσπαθούσαν να την αλώσουν.

Υπερκαρπαθία: ο άγνωστος πονοκέφαλος του Κιέβου

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Νέα Πολιτική 13-4-2016

Από την επανάσταση του 2014 η Ουκρανία βρίσκεται σε διαρκή αναταραχή, αστάθεια και πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση.  Οι αποσχιστικές κινήσεις των ρωσσοφώνων της Ανατολής κλιμακώθηκαν σε εμφύλιο πόλεμο, με τις συνεχιζόμενες αψιμαχίες στο Ντονμπάς να αποτελούν μόνιμη απειλή για τη συνοχή και ύπαρξη της Ουκρανίας.

Τα προβλήματα όμως δεν περιορίζονται στην Ανατολή.  Σαν χώρα με τεχνητά σύνορα και έντονες πολιτιστικές αντιθέσεις από περιοχή σε περιοχή, η Ουκρανία δεν νιώθει τριβές μόνο στα σύνορα με τη Ρωσία.  Κινήσεις αποδέσμευσης από τον έλεγχο του Κιέβου λαμβάνουν χώρα, με χαμηλή μεν ένταση αλλά σημαντικές πολιτικές προεκτάσεις, στην άλλη άκρη της χώρας:  στην Υπερκαρπαθία, τη γέφυρα της Ουκρανίας προς τη Δυτική Ευρώπη.

Τρίτη 29 Μαρτίου 2016

Τουρκική Ύβρις και Ατλαντική Τύφλωση

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  ΙΝΣΠΟΛ 27-11-2015
Η κατάρριψη του ρωσικού βομβαρδιστικού Su-24 στη Συρία από τουρκικά καταδιωκτικά έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Οι λεπτομέρειες είναι πλέον γνωστές: η παραβίαση των 17 δευτερολέπτων για την οποία όμως οι Τούρκοι έστελναν ειδοποιήσεις για κάποια… λεπτά, η πανικόβλητη καταφυγή του Νταβούτογλου σε ΝΑΤΟ και ΟΗΕ χωρίς καν να επικοινωνήσει με τη Ρωσία, η απαίτηση του Ερντογάν για συγγνώμη, η άνανδρη δολοφονία του ενός εκ των δύο πιλότων από τους Τουρκομάνους αντάρτες, η οργίλη αντίδραση Πούτιν. 1 Για μερικά δευτερόλεπτα, στο μυαλό όλων πέρασε η σκέψη πως οδεύουμε επίσημα προς ρωσσοτουρκικό πόλεμο.
Το ενδεχόμενο αυτό ευτυχώς δεν πραγματοποιήθηκε. Δικαιώνοντας τη φήμη του ως αποφασιστικού αλλά και σώφρωνος, ο Πούτιν δεν απάντησε άμεσα και βίαια, αλλά σταδιακά ξεδιπλώνει μία στρατηγική κυρώσεων και αποτροπής, που περιλαμβάνει την ενίσχυση της αεράμυνας στην περιοχή με τους φονικούς S-400, περιπολίες καταδιωκτικών, απελάσεις Τούρκων επιχειρηματιών, τουριστικό αποκλεισμό και ακύρωση οικονομικών project2 Η Τουρκία μένει για την ώρα αβλαβής, αν και είναι βέβαιο πως οι συμπαθείς της Τουρκομάνοι αντάρτες μέλλει να σφυροκοπηθούν μέχρι εξαυλώσεως.

Κράτος και Εκκλησία: πρόταση για έναν ιστορικό συμβιβασμό

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  Res Publica 22-2-2015

Τα τελευταία χρόνια το ζήτημα των σχέσεων μεταξύ του ελληνικού κράτους και της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει έρθει πολλές φορές στην επικαιρότητα.  Η αντιπαράθεση, εξαιρετικά πολωμένη και συναισθηματικά φορτισμένη (όπως όλες σχεδόν στην Ελλάδα), συνοδεύεται από γενικεύσεις, στερεότυπα, υπερβολές και παρεξηγήσεις, και από τις δύο πλευρές.

Από τη μία, η αντεκκλησιαστική τάση, αποτελούμενη κατά κύριο λόγο από αριστερούς και φιλελευθέρους, θεωρεί την ταύτιση κράτους και Εκκλησίας ως απαρχαιωμένη μεσαιωνική πρακτική και επονείδιστο αναχρονισμό.  Χρησιμοποιούν ως σύγκριση τα δυτικοευρωπαϊκά κράτη, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι κοσμικά και ουδετερόθρησκα.  Αυτό εντείνεται και από το γεγονός ότι μέγιστο μέρος της διανοητικής ελίτ είναι γαλλοανατεθραμμένο γαλλομαθές, και ως γνωστόν η ουδετερόθρησκη πολιτική της Γαλλίας (laicite) είναι η σκληρότερη της Δύσης (και όπως και τον καιρό του Δραγούμη, «όποιος δεν έχει πάει στο Παρίσι δεν είναι άνθρωπος»).  Η πολυπολιτισμική, πολυθρησκευτική και πολυεθνική κοινωνία που οραματίζονται οι αριστεροί οφείλει να έχει όλες τις θρησκείες ισότιμες χωρίς κανένα προνόμιο για καμία συγκεκριμένη από αυτές.  Δυσφορούν δε για την επιβάρυνση του προϋπολογισμού με τη μισθοδοσία των ιερέων, που «πληρώνονται χωρίς να κάνουν τίποτα» (κατά μια ξεκάθαρα αθεϊστική προσέγγιση).

Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016

ΗΠΑ και Μέση Ανατολή: Σύγχυση δίχως τέλος

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 16-3-2016

Τα τελευταία 15 χρόνια οι Ηνωμένες Πολιτείες, στα πλαίσια του πολέμου κατά της τρομοκρατίας αλλά και των κλασικών γεωπολιτικών ανταγωνισμών, έχουν επέμβει στα ζητήματα της Μέσης Ανατολής όσο ποτέ άλλοτε στην ιστορία τους. Με αποτέλεσμα, η πολιτική πραγματικότητα της περιοχής άλλαξε για πάντα.
Η στρατηγική Bush βασιζόταν στη νεοσυντηρητική ατζέντα, κατά την οποία οι ΗΠΑ ως “παγκόσμιος αστυνόμος” όφειλαν να διαδώσουν, ακόμη και δια των όπλων, τις δυτικές αξίες της δημοκρατίας, του πλουραλισμού και της ελεύθερης αγοράς.  Η κατοχή του Ιράκ και του Αφγανιστάν ακολουθήθηκε από μία διαδικασία πολιτικής αναμόρφωσης, με την αμερικανική ηγεσία να ευελπιστεί ότι θα μπορούσε να οικοδομήσει σταθερά και φιλελεύθερα καθεστώτα που θα έφερναν ειρήνη στη Μέση Ανατολή και θα εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των ΗΠΑ.  Το σχέδιο αυτό όμως απέτυχε.  Οι φιλελεύθερες παραδόσεις της Δύσης διαμορφώθηκαν σε διάστημα αιώνων, μέσα από ατέρμονες κοινωνικές και φιλοσοφικές ζυμώσεις.  Δεν είναι δυνατόν να επιβληθούν άνωθεν εντός δεκαετίας.  Το Αφγανιστάν παραμένει ένα αιματηρό τέλμα χωρίς ορατό τέλος, ενώ το Ιράκ κατέρρευσε λίγο μετά την αμερικανική αποχώρηση.  Η έφοδος των τζιχαντιστών συνέτριψε τον ιρακινό στρατό (που τόσο γενναιόδωρα είχαν οι ΗΠΑ προικίσει), ενώ ο κουρδικός βορράς αυτονομήθηκε οριστικά.

Τετάρτη 9 Μαρτίου 2016

Η αναγκαία αποκέντρωση του ελληνικού κράτους


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Από το 1830 μέχρι σήμερα το ελληνικό κράτος οικοδομήθηκε πάνω σε αρχές συγκεντρωτικές, με την έννοια ότι η πολιτική και η διακυβέρνηση έγιναν ζητήματα της πρωτεύουσας και των αρχών που έδρευαν σε αυτήν, με περιορισμένη συμμετοχή και δραστηριοποίηση περιφερειακών μορφωμάτων και τοπικών δομών.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ

Πόσο ελληνική ήταν η βυζαντινή Μικρά Ασία; Εθνογραφική ανάλυση

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος* Η Μικρά Ασία είναι χώρος με κολοσσιαίο βάρος για τον ιστορικό Ελληνισμό και κυριαρχεί στο φαντασια...