Ζητείται νεοελληνικός πολιτισμός

Νίκος Νικολαου, "Ύδρα", 1953. Εθνική Πινακοθήκη.

Εάν οι άνθρωποι με ευαισθησία σε θέματα ταυτότητας και παράδοσης είχαν την ίδια έφεση στις τέχνες και τα γράμματα με τους αρνητές, θα ζούσαμε σε άλλη χώρα. Μας έχει φάει η μονοκαλλιέργεια της πολιτικής ανάλυσης, των εθνικών θεμάτων και της γεωπολιτικής.

Μιλάω βεβαίως ως διεθνολόγος, άρα σαν κομμάτι του προβλήματος. Μεγάλωσα διαβάζοντας νυχθημερόν, αλλά αποκλειστικά μη λογοτεχνικά βιβλία, διότι τα άλλα ήταν "χάσιμο χρόνου". Δεν είναι δυνατόν όμως, οι άνθρωποι με εθνικές ευαισθησίες και ανησυχίες να λειτουργούν 100 ιστοσελίδες ειδήσεων και αναλύσεων, αλλά στο θέατρο και την ποίηση να τους ψάχνουμε με το ντουφέκι.

Φυσικά υπάρχουν αρκετές εξαιρέσεις, πολύ αξίων ανθρώπων, κάποιους από τους οποίους έχω γνωρίσει. Αλλά πολιτισμός με ξερή ανάλυση, απαρίθμηση γεγονότων και επετειακές κονσέρβες "σαν σήμερα πέθανε ο μέγας ποιητής του οποίου δεν έχω διαβάσει ούτε λίστα για ψώνια". δε φτιάχνεται. Κάποια στιγμή πρέπει να πάψουμε να τρώμε από τα έτοιμα της Γενιάς του '30, του Θεοδωράκη και του Παπαδιαμάντη.

Φώτης Κόντογλου, "Χατζή Ουστάς Ιορδάνογλου και ο γιος του Όμηρος". 1937. 50x50 εκατοστά. Ιδιωτική συλλογή. Από το βιβλίο Οι Έλληνες Ζωγράφοι, καλλιτεχνική Βιβλιοθήκη/Γεώργιος Ραγιάς, Αθήνα 1976, τόμος Γ', σελ. 394.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα, τον Φώτη Κόντογλου: Ένας βαθύτατα παραδοσιακός άνθρωπος (μαζί με τον Παπατσώνη και τον Λορεντζάτο, μπορούν να συγκροτήσουν ένα ρεύμα ριζικής παραδοσιοκρατίας σπάνιο για τα ελληνικά δεδομένα), ένα σύγχρονο φωστήρας της Ορθοδοξίας. Ήταν παράλληλα καλλιτεχνικά πρωτοπόρος στην ζωγραφική και την πεζογραφία του, με αστείρευτη φαντασία και πολλά ενδιαφέροντα - έγραφε από ιστορίες τρόμου μέχρι πειρατικές περιπέτειες και συναξάρια νεομαρτύρων. Τι απέμεινε από τον λόγο του; Μυριάδες θρησκευομένων που αντιγράφουν σε καρμπόν το ύφος της "Πονεμένης Ρωμιοσύνης" και κάποιων άλλων κριτικών δοκιμίων του, με τις ίδιες ακριβώς λέξεις και τους ίδιους ιδιωματισμούς, επ' άπειρον. Ποιος θα ξανάγραφε έναν "Αστρολάβο" ή έναν "θεό Κόνανο";

Νικόλαος Γύζης, "Η Αράχνη", 1884, Εθνική Πινακοθήκη.

Δεν είναι δυνατόν να έχουμε στην φαρέτρα μας Παλαμά, Βαλαωρίτη, Σεφέρη, Ελύτη, Μαβίλη, και κάθε φορά που διαβάζω ένα σύγχρονο ποίημα για κάποια εθνική επέτειο ή έναν ήρωα, να μου πέφτουν τα μαλλιά!

Κωνσταντίνος Παρθένης, "Τοπίο (Καισαριανή)", 1905-1909. Εθνική Πινακοθήκη.

Για να μην αναφερθώ σε όσους λιβανίζουν τον Περικλή Γιαννόπουλο επειδή τους ενθουσίασαν 4-5 (όντως φοβερά) αποσπάσματά του, αλλά δεν έχουν ασχοληθεί ούτε λεπτό με την Ελληνική Γραμμή και το Ελληνικό Χρώμα, με το μεράκι του για τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη μουσική. Ο Ίων Δραγούμης έγραφε στο "Νεοελληνικό Πολιτισμό" πως μέσα στην προσπάθεια να φτιάξουμε έναν τρόπο ζωής και μία ταυτότητα σε σύνδεση με τις ρίζες και τις ανάγκες μας, πρέπει να ξανασκεφτούμε ακόμη και τον τρόπο που ντυνόμαστε!

Αγήνωρ Αστεριάδης, "Πειραιάς", 1973. Εθνική Πινακοθήκη.

Συνταγή ή έτοιμη λύση δεν έχω. Πρέπει να το σκεφθεί ο καθένας μας. Την επόμενη φορά που θα θελήσεις να κάνεις μια ανάρτηση για τον Ερντογάν ή (θου Κύριε) για τα Δεκεμβριανά, κάτσε ζωγράφισε κάτι, ή άνοιξε τον "Βασίλη τον Αρβανίτη". Που ξέρεις, ίσως κάπου βγάλει.

Μάριος Νοβακόπουλος