Τρίτη 27 Φεβρουαρίου 2018

Η γεωπολιτική ιστορία της Μεσαιωνικής αυτοκρατορίας υπό τις θεωρίες του Καρλ Σμιτ (1)






Ο Καρλ Σμιτ υπήρξε από τους σημαντικότερους αλλά και πλέον αμφιλεγόμενους πολιτικούς στοχαστές του 20ου αιώνα.  Ο Γερμανός διανοητής διακρίθηκε για τις θεωρίες του περί κράτους, εξουσίας και πολιτικής θεολογίας, κατηγορήθηκε δε για τη σύντομη σύμπραξη του με το εθνικοσοσιαλιστικό καθεστώς.  Ο μελετητής του Μεσαίωνα αναγνωρίζει εύκολα τη θεώρηση της χριστιανικής αυτοκρατορίας ως το «κατέχον», δηλαδή θεόπεμπτη δύναμη η οποία με την παρουσία της ελέγχει τις δυνάμεις της ανομίας και καθυστερεί την έλευση των εσχάτων.  Και οι πιο σύγχρονης αναφοράς θεωρίες του όμως, μπορεί να φανούν χρήσιμες στην εξέταση της μεσαιωνικής ιστορίας.  Εδώ, η αυτοκρατορική τάξη πραγμάτων του Βυζαντίου θα αντιπαραβληθεί με εκείνην της Δυτικής Ευρώπης και αμφότερες θα ιδωθούν μέσα από τα πλαίσια τριών όρων που χρησιμοποιούνται από τον Σμιτ:  εκτός από το Κατέχον είναι ο Μείζων χώρος (Großraum) και η αυτοκρατορία (Reich).

Τρίτη 20 Φεβρουαρίου 2018

Ο μύθος του Μακεδονικού έθνους



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Το Μακεδονικό ζήτημα, η διαμάχη δηλαδή για την ταυτότητα και τη κυριαρχία στη Μακεδονία ανάμεσα στα βαλκανικά κράτη, κρατά ήδη πάνω από 150 χρόνια.  Μία από τις πιο αμφιλεγόμενες πτυχές του, η οποία κρατά μέχρι σήμερα και προκαλεί εντάσεις μεταξύ Ελλάδος και Σκοπίων, είναι αυτή της μακεδονικής εθνότητας.  Η διεκδίκηση δηλαδή από μεριάς των Σλάβων των Σκοπίων, πως όχι μόνο αποτελούν ξεχωριστό έθνος από τους Σέρβους και τους Βουλγάρους, αλλά πως είναι Μακεδόνες, ο κατ’ εξοχήν λαός δηλαδή που έχει δικαιώματα στην περιοχή.  Η υπόθεση πως αυτοί οι «Μακεδόνες» έχουν οποιαδήποτε σχέση με την αρχαία Μακεδονία του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου στερείται σοβαρότητας και την έχουμε συζητήσει στο προηγούμενο βίντεο. Σήμερα θα μιλήσουμε πως, μέσα από τις αναδιατάξεις που προκάλεσε η άνοδος του βαλκανικού εθνικισμού, η αποσύνθεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και η επικράτηση του κομουνισμού στη Γιουγκοσλαβία, οδηγηθήκαμε στο σημερινό μακεδονικό πρόβλημα.

Τετάρτη 14 Φεβρουαρίου 2018

Η πανωλεθρία της Β' Σταυροφορίας


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*
Η κομητεία της Εδέσσης ήταν το πρωτότοκο από τα Σταυροφορικά Κράτη και έμελε να είναι και το πρώτο θύμα της μουσουλμανικής αντεπιθέσεως.  Το 1144 ο Εμαδεντίν Ζεγκί, εμίρης της Μοσούλης και της Συρίας, κατέλαβε την πόλη και προχώρησε στη σφαγή των Λατίνων χριστιανών κατοίκων της.  Η είδηση προκάλεσε τρόμο και αγανάκτηση στην Ευρώπη, με τον πάπα Ευγένιο Γ’ να κηρύττει την έναρξη μίας νέας Σταυροφορίας.  Πνευματικός πατέρας της αναδείχθηκε ο (μετέπειτα άγιος) Βερνάρδος του Κλαιρβώ, του οποίου οι πύρινοι λόγοι συγκινούσαν χιλιάδες, από τους πλέον ασήμους ως τους ισχυροτέρους.  Στην κλήση του ανταποκρίθηκαν οι δύο επιφανέστεροι και ισχυρότεροι βασιλείς της Ευρώπης, ο Κορράδος Γ’ της Γερμανίας και ο Λουδοβίκος Ζ’ της Γαλλίας.  Την υπόθεση της Εδέσσης έκανε πιο επείγουσα η δεύτερη άλωση της από τον Νουρεντίν, γιο του Ζεγκί, καθώς οι σταυροφόροι την είχαν πρόσκαιρα ανακτήσει.  Ο εμίρης ισοπέδωσε την πόλη και εξολόθρευσε ολόκληρο το χριστιανικό πληθυσμό της, Έλληνες, Συρίους και Αρμενίους (1146).  Το Μάιο του 1147 ο γερμανικός στρατός ξεκίνησε την πορεία του, ακολουθούμενος λίγο αργότερα από τον γαλλικό.

Τα αποτελέσματα της Α' Σταυροφορίας για τους Βυζαντινούς


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*
Η επιτυχία της Α’ Σταυροφορίας, παρ’ όλες τις κακουχίες και τις πολλές φορές που έφθασε στο χείλος της καταστροφής, προκάλεσε τεράστιο ενθουσιασμό στη Δύση.  Μετά τη μάχη της Ασκαλώνος οι περισσότεροι σταυροφόροι θεώρησαν πως το προσκύνημα τους είχε εκπληρωθεί και επέστρεψαν στην Ευρώπη, αμέσως όμως τα νέα της καταλήψεως των Αγίων Τόπων προκάλεσαν την εισροή ακόμη περισσοτέρων ιπποτών, με αποστολή την υπεράσπιση των νέων χριστιανικών κρατιδίων.  Ο Ραϋμόνδος της Τουλούζης επέστρεψε στην Ευρώπη και οργάνωσε μία νέα Σταυροφορία για την ενίσχυση των φραγκικών θέσεων στην Ανατολή.  Η εκστρατεία του 1101 όμως κατέληξε σε πανωλεθρία, αφού οι Σελτζούκοι συνέτριψαν τους σταυροφόρους στην Αμάσεια του Πόντου.  Άλλες απόπειρες από το Γουλιέλμο της Βαυαρίας και το Γουλιέλμο του Πουατιέ επίσης οδηγήθηκαν σε σφαγή από τους μουσουλμάνους.  Ο Ραϋμόνδος όμως επέμεινε και οργάνωσε μία τρίτη αποστολή, η οποία έφθασε στο Λίβανο δια θαλάσσης.  Με τη βοήθεια των Βυζαντινών οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Τρίπολη (1105), ιδρύοντας την ομώνυμη κομητεία και τελευταίο από τα Σταυροφορικά Κράτη. 

Η Α' Σταυροφορία: από την Ευρώπη στην Ιερουσαλήμ



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*
Το μήνυμα του Ουρβανού σκόρπισε ρίγη ενθουσιασμού σε ολόκληρη την Ευρώπη.  Η προοπτική μίας εκστρατείας για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων που θα συνοδευόταν από άφεση αμαρτιών συγκίνησε τόσο απλούς ανθρώπους όσο και ισχυρούς φεουδάρχες, ενώ για τους πιο πεζούς η Σταυροφορία έδινε την ευκαιρία ενός μακρινού, ηρωικού ταξιδιού και ελπίδα απόκτησης πλούτου και δόξης.  Η περιπετειώδης αποδημία προς την Ιερουσαλήμ και η ασκητική χροιά της εκστρατείας συνδυαζόταν στην ιπποτική φαντασία με την παράδοση των παγανιστικών επών για τα υπερπόντια ταξίδια των ηρώων προς τη γη της αιωνίου ζωής.

Το υπόβαθρο των Σταυροφοριών και ο ρόλος του Βυζαντίου



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Η μεσαιωνική αντίληψη για τον κόσμο ήταν βαθύτατα εμποτισμένη στη χριστιανική θεολογία, παράδοση και γεωγραφία.  Με αυτή τη βάση, κέντρο του σύμπαντος ήταν αδιαμφισβήτητα η αγία πόλη της Ιερουσαλήμ.  Παρ’ ότι στέγαζε το ταπεινότερο από τα αρχαία πατριαρχεία, η πόλη είχε ανεξίτηλα σημαδευτεί από το βίο και την πολιτεία του Ιησού Χριστού.  Το προσκύνημα στην Ιερουσαλήμ, υπόθεση πολυδάπανη και επικίνδυνη, θεωρείτο κορυφαία πράξη ευσεβείας.  Επί αιώνες οι Άραβες κυρίαρχοι της πόλεως έδειχναν σχετική ανοχή στους προσκυνητές, παρ’ όλα αυτά ο Πανάγιος Τάφος κατεστράφη τρεις φορές (936, 969, 1009).  Όσο η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν ισχυρή και οι στρατιές της έφθαναν μέχρι την Παλαιστίνη (όπως συνέβη δις την εποχή της Μακεδονικής δυναστείας), εκείνη ήταν ο εγγυητής των Αγίων Τόπων και των πολυπληθών χριστιανικών κοινοτήτων της ανατολής.

Τρίτη 13 Φεβρουαρίου 2018

Θρησκευτική Γεωπολιτική και Ελλάδα


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*


Το πεδίο των διεθνών σχέσεων είναι εξαιρετικά ευρύ.  Οι δρώντες συγκροτούν την παγκόσμια κοινότητα, από τα κυρίαρχα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς μέχρι τις μη-κυβερνητικές οργανώσεις και τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, εμπλέκονται σε σχέσεις συνεργασίας και ανταγωνισμού σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής, από τους πυρηνικούς εξοπλισμούς και την ενέργεια ως την προστασία του περιβάλλοντος και την υγεία.




Ένας από τους τομείς αυτούς είναι και ο πολιτισμός.  Υπό τον όρο αυτό συμπεριλαμβάνονται πολυποίκιλες δραστηριότητες, από τον κινηματογράφο και τη μουσική μέχρι εκπαιδευτικά προγράμματα, την εκμάθηση ξένων γλωσσών κ.α.  Η διάδοση του εθνικού πολιτιστικού πλούτου και η προσπάθεια προώθησης του ως προτύπου για άλλα έθνη είναι μία μορφή άσκησης “ήπιας δύναμης” (soft power), με στόχο τη μεγιστοποίηση της εθνικής επιρροής, του γοήτρου, την ανάπτυξη κοινών αξιών κ.α.  Μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και συχνά δεν απαιτεί καν ευθεία κρατική ανάμιξη.

Γιατί η Ορθοδοξία δεν πέρασε Προτεσταντισμό;




Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*


«Δυστυχώς λόγω τουρκοκρατίας δεν περάσαμε Μεταρρύθμιση.  Τουλάχιστον όμως δεν περάσαμε ούτε Αντιμεταρρύθμιση»
διδακτικό προσωπικό ελληνικού πανεπιστημίου, έτος 2015 μ.Χ.

Τι ήταν η μεταρρύθμιση;

Η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση υπήρξε από τα σημαντικότερα κινήματα στη ιστορία της Ευρώπης, με εξαιρετικά μεγάλη επιρροή στη διαμόρφωση του συγχρόνου δυτικού πολιτισμού.  Συμπίπτουσα με τον διανοητικό αναβρασμό της Αναγεννήσεως, την ενίσχυση του συγκεντρωτικού κράτους και την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων, η Διαμαρτύρηση έδωσε οριστικό τέλος τόσο στο κοσμοείδωλο όσο και στο πολιτικό σύστημα του ρωμαιοκαθολικού Μεσαίωνος.  Με σύμμαχο την τυπογραφία, μια αστική τάξη αναζητούσα αξιακή νομιμοποίηση για τη συσσώρευση πλούτου και ανερχομένους βασιλείς που ήθελαν να απαλλαγούν από τη παπική κηδεμονία, ριζοσπάστες όπως ο Λούθηρος, ο Καλβίνος και ο Ζβίγγλιος  διαμόρφωσαν έναν νέο χριστιανισμό, με κοινά σημεία αναφοράς την αδιαμεσολάβητη επαφή του ανθρώπου με το θείο, την λιτότητα της λατρείας, την αποκλειστική αυθεντία της Αγίας Γραφής και τη σωτηρία μόνο δια της πίστεως.  Πλήθος ιστορικών και κοινωνιολόγων, με επιφανέστερο τον Max Webber, παρατήρησαν πως μία σειρά θεολογικών γνωρισμάτων του Προτεσταντισμού ώθησαν κοινωνικές συμπεριφορές όπως η σκληρή εργασία και η ατομική ευθύνη, οι οποίες με τη σειρά τους συνέβαλαν ώστε οι προτεσταντικές χώρες να γίνουν πολύ επιτυχημένες οικονομικά.

Αυτές οι παρατηρήσεις έχουν συχνά ενταχθεί στη συζήτηση περί της ταυτότητος της Ευρώπης, για το εάν δηλαδή η εμπειρία της Μεταρρυθμίσεως συνιστά κεντρικό στοιχείο της δυτικής παραδόσεως.  Ταυτοχρόνως γίνεται η αναπόφευκτη σύγκριση με την ανατολική Ευρώπη, η οποία δεν είχε ανάλογο φαινόμενο.  Η απουσία ενός αντιστοίχου θρησκευτικού κινήματος στις ορθόδοξες χώρες γίνεται αντιληπτή ως δείγμα καθυστερήσεως, προκεκλημένης είτε από την οθωμανική κατάκτηση είτε από την εγγενή ανελευθερία του ορθοδόξου πνεύματος.  Τέτοια στάση, εκτός του ότι ρομαντικοποιεί τον προτεσταντισμό βάσει συγχρόνων ιδεολογιών και καταστάσεων, τον γενικεύει ως οικουμενικό φαινόμενο που φυσικά θα συνέβαινε κάποια στιγμή και στην ανατολή αν τα πράγματα έβαιναν «αισίως», στα πλαίσια μίας γραμμικής πορείας της ιστορίας.  Μία σύντομη όμως ανασκόπηση των συνθηκών από τις οποίες προέκυψε ο Προτεσταντισμός γίνεται εμφανές ότι όχι μόνο θα ήταν απολύτως απίθανο να βίωνε αντίστοιχη μεταρρύθμιση η ορθόδοξη ανατολή ανεξαρτήτως συνθηκών, αλλά και ότι δεν αποτελεί καν φαινόμενο το οποίο να αφορά το σύνολο του δυτικού κόσμου.

Η αυτοκρατορία του Χριστού στη Γη: αρχές βυζαντινής πολιτικής



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Με τον αυτοκράτορα ύπατο μονάρχη και τον πατριάρχη κορυφαίο ποιμένα ψυχών, το Βυζαντινό κράτος φυσικά θεωρείτο το κέντρο του κόσμου.  Η κληρονομιά της Ρώμης αφ’ εαυτή θα μπορούσε να δικαιολογήσει μία τέτοια αντίληψη, όμως η έλευση του χριστιανισμού ενέδυσε την ιδεολογία της υπεροχής με έναν μεταφυσικό μανδύα.  «Το Κράτος των Ρωμαίων ου καταλυθήσεται, θα μείνει αλώβητον ανά τους αιώνας, ως πρώτον πιστεύσαν εις τον Δεσπότην Χριστόν» έγραφε ο μοναχός Κοσμάς ο Ινδικοπλεύστης τον 6ο αιώνα, εκθέτοντας λιτά την υπερηφάνεια της ρωμαϊκής παντοδυναμίας και την αυτοπεποίθηση της θείας ευνοίας.  Τρεις αιώνες αργότερα, όταν ο Κωνσταντίνος-Κύριλλος αποπειράθηκε να ευαγγελίσει τους Χαζάρους, είπε μιλώντας για το Βυζάντιο: «Στη Γη υπάρχει μόνο ένα αληθινό βασίλειο, που έχει για πρότυπο και υπόδειγμα την ουράνια βασιλεία, αυτό που ποτέ δεν θα καταλυθεί». 

Η Ορθόδοξη Εκκλησία στο Βυζάντιο



Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Στις προνεωτερικές κοινωνίες η θρησκεία ήταν ίσως το σημαντικότερο στοιχείο τους, οδηγός του ορθού βίου και πηγή ενότητος, νομιμοποίησης και πολιτισμού.  Η Βυζαντινή αυτοκρατορία όχι απλώς δεν αποτελεί εξαίρεση αλλά από τις πιο περίτρανες επιβεβαιώσεις αυτού, στο βαθμό που γίνεται λόγος για πολιτισμό-κοινότητα οικοδομημένη πάνω στην πίστη (kultgemeinschaft).  Ο Βυζαντινός ήταν πάνω από όλα «ζώον θεολογικόν», με τη θρησκεία όχι μόνο να διέπει κάθε πτυχή της ζωής του αλλά και να αποτελεί βασική διέξοδο συμμετοχής στο δημόσιο βίο, πολιτικής αμφισβήτησης και φιλοσοφικής αναζήτησης.  Ίσως περισσότερο από Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί ήσαν ο νέος «Περιούσιος Λαός», «Έθνος Χριστιανών».  Ο αυτοκράτορας ήταν σχεδόν ιερός λόγω της θέσεως του, «ζώσα εικών Χριστού».   Ονομαζόταν ισαπόστολος, προστάτης της Χριστιανοσύνης και τοποτηρητής του Θεού στη Γη.  Στη βυζαντινή τέχνη απεικονίζεται διαρκώς να πλαισιώνει ή να πλαισιώνεται από το Χριστό και τη Θεοτόκο, περιβαλλόμενος από φωτοστέφανο.  Περιβάλλεται πομπώδεις τίτλους που διακηρύσσουν την εγκόσμια δόξα και ισχύ του μαζί με την προνομιακή του θέση ενώπιον της Ουρανίου Βασιλείας.

Κυριακή 11 Φεβρουαρίου 2018

Από τους σουλτάνους στον Ερντογάν: οι ρίζες του νέου Τουρκικού Ισλαμισμού


Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*


Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και ιδίως την 11η Σεπτεμβρίου, η θρησκεία ως παραγωγός πολιτικής βρέθηκε εκ νέου στο προσκήνιο.  Αυτό έγινε ιδιαίτερα αισθητό στην περίπτωση του Ισλάμ.  Η διεθνής πολιτική σημαδεύεται από την ισλαμική τρομοκρατία και την μουσουλμανική  πολιτιστική και δημογραφική διείσδυση στη Δύση, ενώ θρησκειοκεντρικά πολιτικά κινήματα αναβιώνουν σε μεγάλο μέρος του μουσουλμανικού κόσμου.

Ενδεικτικές της τάσης υπήρξαν οι εξελίξεις στην Τουρκία.  Εκπροσωπώντας τη «σιωπηρή πλειοψηφία», η οποία επί μακρόν δυσανασχετούσε με το κοσμικό, δυτικόφιλο πνεύμα του Κεμαλισμού, ο Ρ.Τ. Ερντογάν και ο «θεωρητικός» του Α. Νταβούτογλου, αντλώντας την έμπνευση τους από την Οθωμανική αυτοκρατορία, δίνουν καθαρά ισλαμικό χαρακτήρα στο τουρκικό κράτος.  Αυτό δε σημαίνει μόνο μετασχηματισμό του τουρκικού εθνικού αφηγήματος και κοινωνική αποεκκοσμίκευση, αλλά επίσης αναδιάταξη της εξωτερικής πολιτικής.

Παρ’ ότι η περίπτωση της Τουρκίας εντάσσεται στις ευρύτερες τρέχουσες διεργασίες του Ισλάμ, οι ρίζες της δικής της ισλαμοποίησης είναι βαθύτερες.  Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία, ούσα σε ιστορικό σημείο καμπής, επεστράτευσε την πίστη για να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα της.  Η νεοοθωμανική αναβίωση αποτελεί εν πολλοίς (και τηρουμένων των αναλογιών) επανάληψη του κινήματος του Πανισλαμισμού όπως εκφράστηκε το β’ μισό του 19 αιώνος από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β’.

Η παράλληλη μελέτη και σύγκριση των δύο θεωριών που ακολουθεί, αποσκοπεί να εντοπίσει κοινά σημεία αναφοράς, μεθόδους και στόχους, όπως και διαφοροποιήσεις ανάμεσα τους.  Η αναγνώριση συναφών μοτίβων μεταξύ Πανισλαμισμού και Νεοοθωμανισμού μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας αλλά και να συνεισφέρει στην διαλεκτική θρησκείας και πολιτικής, ενός από τους νεαρότερους και προκλητικότερους τομείς των διεθνών σχέσεων στον αιώνα μας.

Πέμπτη 8 Φεβρουαρίου 2018

Βυζάντιο: πως η γεωγραφία καθορίζει τη μοίρα των αυτοκρατοριών



Κάθε πολιτισμός διαμορφώνεται από τον χώρο στον οποίο βρίσκεται.  Πολύ διαφορετικά εξελίσσεται ο χαρακτήρας λαών που αναπτύσσονται σε βουνά ή πεδιάδες, με ή χωρίς πρόσβαση σε θάλασσα, σε τόπους ξερούς και άγονους ή ευλογημένους με φυσικούς πόρους και άφθονο νερό.  Η Βυζαντινή αυτοκρατορία λοιπόν πρέπει να εξεταστεί πριν απ’ όλα, στη γεωγραφική της τοποθεσία.

Το μεσαιωνικό Ρωμαϊκό κράτος γεννήθηκε και πορεύθηκε μέσα στο χώρο της αλεξανδρινής και ελληνιστικής Ανατολής, την οποία αργότερα κατέκτησε η Ρώμη.  Ήταν μία γεωγραφική ενότητα όπου κυριαρχούσε η ελληνική γλώσσα, γεννήθηκε ο χριστιανισμός και αναπτύσσονταν μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Αντιόχεια και η Αλεξάνδρεια.

Ο ιστορικός βυζαντινός χώρος χωρίζεται στα εξής βασικά τμήματα: τη Μικρά Ασία, η οποία αποδείχθηκε η πιο πολύτιμη επαρχία της αυτοκρατορίας, τη χερσόνησο του Αίμου, δηλαδή τα Βαλκάνια, την Ιταλία, την περιοχή του Καυκάσου και τις μεσογειακές περιφέρειες της Μέσης Ανατολής μαζί με την Αίγυπτο.  Από θαλάσσιας πλευράς το Βυζάντιο απλωνόταν στο χώρο του Ευξείνου Πόντου και της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ κατά καιρούς επέκτεινε την επιρροή του και δυτικότερα.

Το σημείο όπου βρίσκονταν τα βυζαντινά σύνορα και ο βαθμός στον οποίο η Κωνσταντινούπολη έλεγχε τις θάλασσες όριζαν τους χώρους όπου μπορούσε να προβάλει την ισχύ της και τις γραμμές όπου έπρεπε να στήσει την άμυνα της.  Αλλά ας τα πάρουμε ένα-ένα.

Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου 2018

Η Ρωμιοσύνη ως κομμάτι και ως εχθρός της Ευρώπης

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Βυζάντιο και Ευρώπη


Η ταυτότητα της Ευρώπης έχει πολλαπλές αναγνώσεις και ακόμη περισσότερες ρίζες και παράγοντες που επηρέασαν τη διαμόρφωση της, όπως η ρωμαϊκή πολιτική παράδοση, η ελληνική φιλοσοφία, η ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα και ηθική, το αγωνιστικό πνεύμα των βορείων-γερμανικών λαών κ.α.  Ως όμως πολιτικός και πολιτισμικός χώρος ενιαίος και διακριτός από τον λοιπό κόσμο, η Ευρώπη «γεννιέται» το Μεσαίωνα.  Η σύγχρονη έννοια της Ευρώπης, ή της «Δύσεως» (όρος που μπορεί να θεωρηθεί ευρύτερος ή στενότερος του πρώτου, αναλόγως της ερμηνείας), πηγάζει από τις πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές παραδόσεις του Μεσαίωνος, από την ενωτική ιδέα της Χριστιανοσύνης και της Αυτοκρατορίας.  Πρώτη φορά το 15ο αιώνα, οπότε η οθωμανική εισβολή αποτελεί εκ νέου έναν μεγάλο κοινό εχθρό της Χριστιανοσύνης, χρησιμοποιείται ο όρος «Ευρώπη» για την πολιτική και γεωγραφική διάσταση του χριστιανικού πολιτισμού. Τότε επίσης καταρτίζονται τα πρώτα σχέδια, ουτοπικά για την εποχή τους οράματα, για την πλήρη πολιτική συγκρότηση της Ευρώπης-Χριστιανοσύνης σε ένα κράτος.

Πλήθος ιστορικών ανέπτυξε συστηματικά τη διαφοροποίηση σε επίπεδο πολιτισμού, θρησκείας και πολιτικής αντιλήψεως και πρακτικής του Βυζαντίου ως προς τη δυτική Ευρώπη.  Τα ιστορικά βιώματα, η γλώσσα και δημογραφία, οι αναγκαιότητες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, οι φιλοσοφικές και κοσμοθεωρητικές παρακαταθήκες της αρχαιότητος, οι ανταγωνισμοί ισχύος και η μέθοδοι διερευνήσεως των θείων πραγμάτων σχημάτισαν δύο διαφορετικά παραδείγματα, τα οποία ναι μεν είχαν συνείδηση των κοινών τους καταβολών, αλλά απομακρύνθηκαν τόσο πολύ μέσα στο χώρο και το χρόνο που κατέληξαν σε μία σφοδρή και συναισθηματικά-«ιδεολογικά» φορτισμένη αντιπαλότητα.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ

Πόσο ελληνική ήταν η βυζαντινή Μικρά Ασία; Εθνογραφική ανάλυση

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος* Η Μικρά Ασία είναι χώρος με κολοσσιαίο βάρος για τον ιστορικό Ελληνισμό και κυριαρχεί στο φαντασια...