Φάκελος Σταυροφορίες


Οι Σταυροφορίες, οι ιεροί πόλεμοι δηλαδή της μεσαιωνικής χριστιανικής Δύσης εναντίον των αλλοθρήσκων εχθρών της (ιδίως του Ισλάμ), είναι από τα πιο αμφιλεγόμενα και συναρπαστικά γεγονότα της μεσαιωνικής ιστορίας.  Μέχρι σήμερα εξάπτουν πάθη και αναφέρονται με πολιτική και αξιακή φόρτιση, γεννώντας θαυμασμό ή αποτροπιασμό.

ΗΧΗΤΙΚΟ: Τι ήταν οι Σταυροφορίες; (Μέρος Α')

Στην πρώτη εκπομπή, ο Μάριος Νοβακόπουλος και ο Μιχάλης Ρέττος εξετάζουν πως ξεκίνησε το Σταυροφορικό φαινόμενο και, ακόμη περισσότερο, ποια ήταν η σχέση του με την ορθόδοξη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Θα δούμε την πολιτική εξέλιξη τη δυτικής εκκλησίας και την ισλαμική απειλή, την κατάρρευση του Βυζαντίου μετά την μάχη του Μαντζικέρτ και την κήρυξη του Ιερού Πολέμου το 1095.


ΗΧΗΤΙΚΟ – Η Α’ Σταυροφορία και το Βυζάντιο (Μέρος Β')
Στο δεύτερο μέρος αναλύονται τα γεγονότα της Α' Σταυροφορίας, οι σχέσεις της με το Βυζάντιο και τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της.



«…τα αδέρφια σας που ζουν στην ανατολή βρίσκονται σε επείγουσα ανάγκη της βοήθεια σας και πρέπει να βιαστείτε να τους δώσετε τη βοήθεια που συχνά τους είχε υποσχεθεί.  Γιατί, όπως οι περισσότεροι από εσάς έχετε ακούσει, οι Τούρκοι και οι Άραβες τους επιτέθηκαν και έχουν κατακτήσει την επικράτεια της Ρωμανίας δυτικά ως την ακτή της Μεσογείου και του Ελλησπόντου… Έχουν σκοτώσει και αιχμαλωτίσει πολλούς και έχουν καταστρέψει τις εκκλησίες και ρημάξει την αυτοκρατορία.  Αν τους επιτρέψετε να συνεχίσουν, οι πιστοί του Θεού θα δεχθούν ακόμη περισσότερες επιθέσεις από αυτούς.  Λαμβάνοντας αυτό υπ’ όψιν εγώ, ή μάλλον ο Κύριος, σας στέλνω σαν κήρυκες του Χριστού να το κοινοποιήσετε παντού και να πείσετε όλους τους ανθρώπους κάθε τάξεως… να φέρουν βοήθεια γρήγορα στους χριστιανούς αυτούς και να καταστρέψουν αυτήν την άθλια φυλή από τη γη των φίλων μας … ο Χριστός το προστάζει.»

Το 1096 οι σταυροφορικές δυνάμεις άρχισαν να κινούνται διαμέσου της Ευρώπης, είτε στην Ουγγαρία είτε προς τα λιμάνια της Ιταλίας, με κοινό προορισμό την Κωνσταντινούπολη.  Άτυπος αρχηγός της Σταυροφορίας ήταν ο παπικός απεσταλμένος, επίσκοπος Άντεμαρ, όμως οι πρωταγωνιστές ήταν άλλοι.  Ο γηραιός Ραϋμόνδος Δ’, κόμης της Τουλούζης και ένας από τους ισχυροτέρους και πλουσιοτέρους άνδρες της Ευρώπης και βετεράνος των αντιμουσουλμανικών πολέμων της Ισπανίας, ηγείτο του μεγαλυτέρου στρατού.  Ο Γοδεφρείδος της Μπουγιόν με τον αδελφό του Βαλδουίνο ηγείτο των γερμανικών στρατευμάτων, ενώ ο πρίγκηπας Ούγος του Βερμαντουά ερχόταν επικεφαλής ενός μικρού γαλλικού αποσπάσματος.  Από το Βέλγιο έφθανε ο Ροβέρτος της Φλάνδρας, του οποίου ο πατέρας είχε πολεμήσει στο πλευρό του Αλεξίου.  Τέλος, ο γιος του Ροβέρτου Γυισκάρδου, Νορμανδός πρίγκηπας Βοημούνδους, αποβιβάστηκε στα ίδια εδάφη που προ δεκαετίας είχε προσπαθήσει να κατακτήσει, μαζί με τον ανιψιό του Ταγκρέδο.

Το νέο καθεστώς της Μέσης Ανατολής, όσον αφορά τις σχέσεις Βυζαντίου και Σταυροφορικών Κρατών, ήδη πριν την κατάληψη της Ιερουσαλήμ φαινόταν πως θα χαρακτηρίζεται από κρίσεις και τριβές αναμεταξύ των χριστιανικών δυνάμεων.  Η φραγκική διέλευση από τα Βαλκάνια και τα γεγονότα της Νικαίας και της Αντιοχείας είχαν επιδεινώσει πολύ το διμερές κλίμα και είχαν εξανεμίσει την όποια εμπιστοσύνη και αίσθηση κοινού σκοπού που ίσως υπήρχαν.

Στην ανατολή, μετά κόπων και απωλειών ο Λουδοβίκος έφθασε στην Αντιόχεια, ενώ αφού ανάρρωσε και ο Κορράδος δια θαλάσσης ταξίδευσε στην Άκκρα και την Ιερουσαλήμ.  Το σταυροφορικό στρατόπεδο ταλαιπωρήθηκε από έντονες διχογνωμίες, πολιτικές μηχανορραφίες, ακόμη και από τη φερόμενη ως εξωσυζυγική σχέση της βασιλίσσης Ελεονόρας της Γαλλίας με το Ραϋμόνδο της Αντιοχείας.  Με στόχο να πιέσουν τους μουσουλμάνους να παραδώσουν την Έδεσσα και εκμεταλλευόμενοι τον εμφύλιο πόλεμο των γιων του Ζεγκί, οι σταυροφόροι πολιόρκησαν τη Δαμασκό (1148).  

Ερμηνεύοντας τα βαθύτερα αίτια των Σταυροφοριών
Ο φρενήρης ενθουσιασμός, η ανάληψη εκ μέρους φεουδαρχών και βασιλέων τεραστίων εξόδων και μεγάλων κινδύνων για να εκστρατεύσουν στην άλλη άκρη του τότε γνωστού κόσμου αφήνοντας τα εδάφη τους ευάλωτα, οι μαρτυρίες για το πώς το θρησκευτικό κήρυγμα συγκινούσε βαθιά όχι μόνο τους απλούς πιστούς αλλά και την εξουσία, όλα είναι συμπεριφορές που αψηφούν την ορθολογική συμπεριφορά που υποτίθεται ακολουθούν οι διεθνείς δρώντες.  Για τον άνθρωπο του Μεσαίωνα έννοιες όπως η Βασιλεία του Θεού, η Ύστατη Κρίση, η δύναμη της μετανοίας και του προσκυνήματος ήταν άμεσες, σχεδόν απτές, κεντρικές και αυτονόητες για την προσωπική και δημόσια ζωή, σε βαθμό δύσκολα κατανοητό ακόμη και για έναν σύγχρονο πιστό. 

Μία ισλαμική κριτική κατά των Σταυροφοριών

Η προσέγγιση των Σταυροφοριών ως μία διεργασία πολιτικής στρατιωτικής και συνειδησιακής ενοποιήσεως της δυτικής Χριστιανοσύνης και στερέωσης της παπικής εξουσίας (ειδικά στο πλαίσια της Έριδος της Περιβολής και της Γρηγοριανής Μεταρρυθμίσεως) δεν είναι άτοπη. Η ερμηνεία του Καλίν όμως αποφεύγει να αντιμετωπίσει μία σειρά από στοιχεία και συνθήκες της εποχής, όσον αφορά τα βαθύτερα αίτια που ώθησαν την Αγία Έδρα να κηρύξει τις Σταυροφορίες. Πριν και πρώτα από όλα, δε γίνεται η παραμικρή αναφορά στη βασικότερη γεωπολιτική ανατροπή της εποχής: την έλευση των Σελτζούκων Τούρκων και την υποχώρηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ

Πόσο ελληνική ήταν η βυζαντινή Μικρά Ασία; Εθνογραφική ανάλυση

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος* Η Μικρά Ασία είναι χώρος με κολοσσιαίο βάρος για τον ιστορικό Ελληνισμό και κυριαρχεί στο φαντασια...