Γιατί αξίζει η Βυζαντινή ιστορία - Συνέντευξη στο Joy Radio με τον Suspect

Συνέντευξη στην εκπομπή Diggin Deeper του Joy-Radio.gr, με τον Suspect.

Δημήτρης Χατζόπουλος, «Καφενείον και Ποίησις»

Δημήτρης Χατζόπουλος, «Καφενείον και Ποίησις», εφημερίδα Εμπρός, 25 Φεβρουαρίου 1920

«Κάθε άνθρωπος, με και χωρίς τάλαντον, πρέπει, απαραιτήτως οφείλει κάτι να είναι. Καφενόβιος, ζαχαροπλαστειόβιος, κουρειόβιος, πατσόβιος (εκ του πατσάς και βίος, παρακαλώ), κολοκυνθόβιος κλπ.  Βεβαίως όλαι αι μικραί και μεγάλαι λεπτομέρειαι της ζωής ενός ατόμου έχουν μίαν άλφα και μίαν βήτα επίδρασιν επί της διαμορφώσεως της σκέψεως του.  Τελεσιδίκως όμως ο πυρήν απομένει ο ίδιος: είτε καφενόβιος, είτε αιθουσόβιος, είτε σταυλόβιος είναι τις.  Η ουσία του θα μείνει η αυτή.  Και αν πρόκειται να είναι μποέμ, θα απομείνει τοιούτος και ως νοικοκύρης και τανάπαλιν.

Πτωχόν καφενείον όμως! Μία αδικία είναι η κάθε φορά εκφραζόμενη εναντίον σου μομφή.  Ότι αδικείς, μειώνεις, φονεύεις τάλαντα.  Είσαι τόσον ανίσχυρον, όσον και αθώον, δια τοιαύτην δεινήν κατηγορίαν.  Θέλω να κάμω την απολογίαν σου, να σου αποδώσω δικαιοσύνην. Και πιθανόν, αν γνωρίζω κάτι από το ελεύθερον ύπαιθρον, γνωρίζω επίσης κάτι και από τον κλειστόν και καπνισμένον χώρον σου.  Σε γνώρισα και σε έζησα από το χωρίον, όπου μου αρέσει να ξεφεύγω εκ της πόλεως, και από την μεγαλόπολιν εις την οποίαν ελκύομαι για να αφήνω το χωρίον μου.  Σχεδόν μου είναι αδύνατον να θυμηθώ αυτήν την στιγμήν, εις πόσα καφενεία ανεπαύθην κατά την ζωήν μου, εις όλας τας χώρας, εις όλας τας πόλεις, εις τας συνοικίας και τα προάστεια τούτων, που έτυχε  να βρεθώ!  Όχι μόνο ανεπαύθην εις αυτά, αλλά και ειργάσθην, εσκέφθην, εμελέτησα.  Εχάρην και εβασανίσθην.  Πιθανόν όσον και εις όσαν βιβλιοθήκας, εις όσα σεμινάρια, εις όσα ιδιωτικά δωμάτια.  Εις τας Αθήνας λέγομεν, ότι είμεθα καφενόβιοι!  Αστειότης!  Αφού δεν έχομεν καφενεία.  Είναι μεγαλοπόλεις, αι οποίοι έχουν καφενεία, το ένα κολλητά εις το άλλο, εις όλα τα μεγάλα και τα μικρά μπουλβάρ των.  Περίπου αι μεγαλοπόλεις δεν είναι τίποτε άλλο από καφενείον, χωρίς υπερβολήν.  Και προ του πολέμου η καθημερινή περίπου ατραξιόν του βίου μίας μεγαλουπόλεως ήτο το άνοιγμα και ενός νέου καφενείου:  σήμερον έναρξις του καφενείου “Ροζ”, κολοσσιαία επιτυχία, διακόσμησις, επίπλωσις τέλειαι.  Δύο ορχήστραι, δέκα μπιλιάρδα, ιδιαίτερα αναγνωστήρια, ιδιαίτερα δωμάτια παιχνιδιού, ιδιαίτερα δωμάτια δι’ οικογενείας.  Τα πολυτελέστερα παρισινά καφενεία, τα εις τα κεντρικά μπουλβάρ, ήσαν απέναντι των νεωτεριστικών αυτών καφενείων ορισμένων μεγαλοπόλεων, ό,τι μία δουλίτσα απέναντι μιας κυράς.  Το Παρίσι δεν έχει ένα καν καφενείον από τα μεγαλοπρεπή λόγου χάρη, του Οκταγώνου, της αρχοντικής Βουδαπέστης.   Τουλάχιστον προ της μπολσεβικής εποχής.  Και το καφενείον “Κοραή” είναι ανετότερον από το καφενείον “Βασέτ”, όπου ο κατηγορούμενος, ως καφενόβιος, υπό του Αλμπαλά Ζαν Μορεάς κατέστρεψε την μποέμικην ζωή του.  Λαοί ολόκληροι περνούν την ζωή των εις το καφενείον και δεν την καταστρέφουν.  Οικογένεια ζουν καφενοβιακώς τα απογεύματα των, τας εσπέρας των.  Δεν φθείρουν διόλου την ζωήν των εκεί, αλλά την αναπαύουν.  Κυρίαι, δεσποινίδες κεντούν εργόχειρα, διαβάζουν, συζητούν.  Αλλά ολόκληρος σοφία λαών ζει εις το καφενείον.  Διάσημοι καθηγηταί, λόγιοι, καλλιτέχναι, ποιηταί, συγγραφείς, ζωγράφοι, μουσικοί, επιστήμονες είναι καφενόβιοι.

Κωστής Παλαμάς «Εις το Καφενείον»

Κωστής Παλαμάς «Εις το Καφενείον», εφημερίδα Εμπρός 27 Δεκεμβρίου 1916

«Έλυσα το πρόβλημα της μελέτης. Ποιος είναι ο άριστος τρόπος και ο αποτελεσματικότερος προς μελέτην; Απλούστατα, να μελετάτε μέσα ες το καφενείον. Το σπίτι με πλήττει. Αισθάνομαι εκεί μεγάλην δύναμιν αντιδράσεως εναντίον του βιβλίου. Αλλά υποκύπτω εις την θέλησιν τυράννου και κάνω την εργασία μου επάνω εις τας σελίδας του, και αναγιγνώσκω και μελετώ και λαμβάνω σημειώσεις και σκέπτομαι. Ως αναγκασμένος, ως δεσμώτης των κατέργων, μοιρολάτρης, αγέλαστος, απαισιόδοξος κι εγώ δεν ηξεύρω τι. Εύκολα κουράζομαι, μία ώρα είναι ως αιών. […] Αλλ’ όμως δεν συμβαίνει το ίδιον όταν χρησιμοποιείτε μίαν ή δύο ώρας τοποθετημένος έξαφνα εις το τραπεζάκι ενός καφενείου. Αθηναϊκού καφενείου, μέσα εις την τύρβην της πόλεως. Το οποίον όμως όσο είναι κεντρικόν, άλλο τόσον δύναται να θεωρηθεί και ως απόκεντρον. Δε ομοιάζει τα θορυβώδη εκείνα κέντρα, εις τα οποία δεν δύνασθε να παραμείνετε ήσυχος, μόνος, άνετος, διότι σας γνωρίζουν τα εννέα δέκατα των θαμώνων και συνδέεσθε με τους περισσότερους εξ αυτών, έστω και δι’ απλού χαιρετισμού, και είστε υποκείμενος να ακούσετε το όνομα σας προσκαλουμένου να μετάσχετε της δείνα συντροφίας, και το φρικωδέστερον, της δείνα συζητήσεως, και κινδυνεύετε από τις ματιές που σας ρίχνουν, από χειραψίας, από χιλίων ειδών προσκλήσεις και επικλήσεις και επικοινωνίας.

ΒΙΝΤΕΟ – Η Έριδα της Περιβολής: Η Δύση οδηγείται στον Παποκαισαρισμό – Cognosco Radio

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, ως μια από τις κυριότερες εξουσίες της μεσαιωνικής ζωής, κυρίως στον πνευματικό τομέα, αντιδρούσε πάντοτε στον έλεγχο τον οποίο προσπάθησε να της επιβάλει η κοσμική εξουσία. Στην αρχή συγκρούστηκε με το Γερμανό αυτοκράτορα και αργότερα με τους γάλλους βασιλείς.

Η πρώτη διαμάχη άρχισε, όταν ο πάπας απαγόρευσε τη λεγόμενη κοσμική περιβολή (1075), δηλαδή την απονομή των εκκλησιαστικών αξιωμάτων και το διορισμό των επισκόπων από τον αυτοκράτορα.

Η σύγκρουση αυτή, που ονομάστηκε για το λόγο αυτό έριδα της περιβολής, υπήρξε μακροχρόνια και έληξε τελικά με συμβιβασμό (Κονκορδάτο ή Συμφωνία της Βορμς, 1122).

Στη σημερινή εκπομπή Cognosco Radio, ο Μάριος Νοβακόπουλος και ο Νίκος Παππάς αναλύουν τα όσα συνέβησαν εκείνη την περίοδο και οδηγηθήκαμε σε αυτό που σήμερα αποκαλείται παποκαισαρισμός.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ

Τι είναι στρατηγική: Οι λάθος χρήσεις του όρου (Α’ Μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Κάθε μέρα ο τύπος πλημμυρίζει από αναφορές στην τάδε ή δείνα στρατηγική, στρατηγικά μέσα, σκοπούς, σκέψη.  Τόσο στον τομέα των διεθνών σχέσεων και της αμύνης, όσο και στην οικονομία ή ζητήματα καθημερινότητος, η χρήση του όρου είναι όχι μόνο πληθωριστική, αλλά και αρκετά συχνά παραπλανητική.  Το άρθρο που ακολουθεί θα προσπαθήσει όχι μόνο να δώσει έναν ακριβή ορισμό του τι είναι και τι δεν είναι στρατηγική, αλλά και να εκθέσει βασικές αρχές της, ειδικά στα πλαίσια της πολιτικής και των στρατιωτικών θεμάτων.  Ο γράφων δεν έχει αξιώσεις καινοτομίας εν προκειμένω – στόχος είναι η παρουσίαση μίας χρησίμου περιλήψεως.

Ορισμός

Στην πιο απλή μορφή της, η στρατηγική είναι «η σύζευξη μέσων και σκοπών υπό το πρίσμα της πραγματικής ή ενδεχομένης συγκρούσεως».  Από εδώ προκύπτουν οι τρεις βασικές συνιστώσες της στρατηγικής.  Ο σκοπός είναι αυτό που επιδιώκει η θέληση του δρώντος, είτε αυτός είναι ιδιώτης, είτε οικονομικός παράγων, είτε ένα κυρίαρχο κράτος.  Ο δρων αυτός έχει στη διάθεση του κάποια μέσα, δηλαδή εργαλεία, χρήματα, γνώσεις και δεξιότητες παντός τύπου.  Αυτά τα μέσα θα αξιοποιηθούν με όποιον τρόπο εκείνος κρίνει, ώστε να πραγματοποιηθεί ο σκοπός του.  Αυτό που ξεχωρίζει την στρατηγική από τον σχεδιασμό π.χ. μίας εκδρομής ή ενός γεύματος, είναι η σύγκρουση.  Η στρατηγική λοιπόν εξυφαίνεται και εφαρμόζεται σε ένα περιβάλλον όπου άλλοι δρώντες ενεργούν με τρόπο που αντίκειται στον ημέτερο, ενώ οι σκοποί τους ακυρώνουν τους δικούς μας ή προμηνύουν άλλη βλάβη συμφέροντος.

Στις διεθνείς σχέσεις η στρατηγική αποτελεί την επιδίωξη στόχων από διεθνείς δρώντες (κυρίως τα κυρίαρχα κράτη, κατά την ρεαλιστική τουλάχιστον θεωρία), σε ένα περιβάλλον όπου ανταγωνίζονται και δέχονται τον ανταγωνισμό άλλων.  Οι επιδιώξεις μπορεί να είναι ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί: οικονομική ανάπτυξη και κυριαρχία, πολιτικοστρατιωτική υπεροχή, αύξηση κύρους και διαπραγματευτικής ικανότητος, κτήση εδαφών, έλεγχος γραμμών επικοινωνιών κ.ο.κ.

Ιωάννης Μαλάλας, ο αμφιλεγόμενος Βυζαντινός χρονογράφος …και τα λάθη του

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος, μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Ο Ιωάννης Μαλάλας υπήρξε ο πρώτος «Βυζαντινός» χρονογράφος, ο οποίος με την τεχνική αλλά και τα ελαττώματα του σημάδευσε όχι μόνο μία σχολή ελληνοφώνων συγγραφέων, αλλά και την διεθνή γραμματεία.

Λίγα είναι γνωστά για το πρόσωπο του, και αυτά προκύπτουν από το ίδιο το κείμενο του. Το όνομα Μαλάλας αποτελεί κατά πάσαν πιθανότητα εξελληνισμένη μορφή αραμαϊκού όρου που σημαίνει «ρήτωρ», άρα συμπεραίνουμε πως πρέπει να ήταν ελληνομαθής ή εξελληνισμένος Σύρος, ενώ ασκούσε επάγγελμα σχετικό με τα νομικά. Η γέννηση του τοποθετείται περί το 470/80 ή αργότερα. Ο Ιωάννης Μαλάλας ήταν από την Αντιόχεια, τότε μία από τις σημαντικότερες πόλεις του Ρωμαϊκού κράτους, πλούσια, πολυάνθρωπη και σημαντικό πνευματικό κέντρο. Από την άλλη βρισκόταν στο επίκεντρο της διαπάλης μεταξύ ορθοδόξων και μονοφυσιτών. Κατά το στερεότυπο που ήθελε τους χρονογράφους να είναι συνήθως μοναχοί, το ίδιο είχε ειπωθεί και για τον Μαλάλα. Οι σημερινοί όμως ιστορικοί δεν δέχονται αυτήν την ερμηνεία, καθώς λείπουν τα σχετικά στοιχεία. Αντιθέτως εικάζουν, τόσο από την ιδιότητα όσο και από τις πηγές στις οποίες είχε πρόσβαση, ότι θα έπρεπε να ήταν λαϊκός, εργαζόμενος στην αυτοκρατορική διοίκηση. Από ένα σημείο και μετά, πιθανώς μετά πριν ή μετά την άλωση της Αντιοχείας από τους Πέρσες το 540, ο Ιωάννης Μαλάλας μετοίκησε και εργάστηκε στην Κωνσταντινούπολη, στο κέντρο δηλαδή της ρωμαϊκής πολιτικής.

Χαρακτηριστικά του έργου του

Η «Χρονογραφία» του Ιωάννη Μαλάλα αποτελεί ένα μείγμα χρονικού πόλεως και παγκοσμίου ιστορίας. Επίκεντρο παραμένει, για το μεγαλύτερο μέρος του έργου τουλάχιστον, η πόλη της Αντιοχείας και τα σε αυτήν τεκταινόμενα, παράλληλα όμως περιγράφεται, κατά τα πρότυπα παλαιοτέρων εκκλησιαστικών ιστορικών, η ιστορία και μυθολογία του τότε γνωστού κόσμου, παράλληλα με εκείνην της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.

Αλφρέδος ο Μέγας: Σωτήρας της Αγγλίας – Η απόκρουση των Βίκινγκς (Γ’ Μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος – μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ

Αλφρέδος ο Μέγας της Αγγλίας: Τα πρώτα χρόνια (Α’ Μέρος)

Αλφρέδος ο Μέγας: Η Μεγάλη Στρατιά των Δανών γονατίζει το Ουέσσεξ (Β’ Μέρος)

Ο Αλφρέδος ανακηρύχθηκε βασιλιάς των Δυτικών Σαξόνων κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες.  Δύο στρατιές Δανών έκαιγαν, έσφαζαν και λεηλατούσαν τη χώρα, έχοντας νικήσει επανειλημμένα το στρατό του και υποτάξει όλο σχεδόν το νησί.  Παρά τη δράση του στο Άσνταουν, ήταν ακόμη πολύ νέος και τον ελόγιζαν για άνθρωπο της θρησκείας και των γραμμάτων, όχι του σπαθιού.  Από το 868 άλλωστε τον ταλαιπωρούσε χρόνια εντερική πάθηση.  Καθώς είχε έγκαιρα συνεννοηθεί με τον Έθελρεντ για τα της διαδοχής, οι δύο ανήλικοι γιοι του εκλιπόντος δεν συνιστούσαν απειλή για την εξουσία του.  Αυτό όμως μικρή παρηγοριά του παρείχε, τη στιγμή που όλο το βασίλειο ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Ενώ ακόμη μεριμνούσε τα της ταφής του Έθελρεντ, οι Βίκινγκς επιτέθηκαν και νίκησαν τους Σάξονες σε άγνωστη τοποθεσία.  Το Μάιο ο Αλφρέδος εξεστράτευσε προσωπικά κατά των Δανών αλλά ηττήθηκε εκ νέου στο Ουίλτον.  Απελπισμένος, αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει.  Με αντάλλαγμα βαριά λύτρα, οι Δανοί αποσύρθηκαν από τα εδάφη του Έσσεξ.  Ο χειμώνας του 871-872 τους βρήκε στρατοπεδευμένους στο Λονδίνο, με το βασιλιά Μπούργκρεντ να αναγκάζεται για άλλη μία φορά να καταβάλει φόρο.  Δεν ολιγώρησαν όμως στον Τάμεση:  η νέα χρονιά έφερε εξόρμηση στη Νορθουμβρία, όπου κατέστειλαν μία εξέγερση κατά του ανδρεικέλου τους.  Επιστρέφοντας οι Δανοί εγκατέλειψαν το σύστημα επικυριαρχίας και είσπραξης φόρων που ως τότε είχαν υιοθετήσει.  Κατέλαβαν την πρωτεύουσα Ρέπτον, εκπαραθύρωσαν το βασιλιά (αντικαθιστώντας τον με έναν υποτακτικό τους ονόματι Σέολγουλφ) και κατέκτησαν πλήρως τη Μερκία.  Ο πρώτος και παλαιότερος στρατός άφησε κατά μέρος τον πόλεμο:  οι Δανοί εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειες τους στα νέα τους εδάφη.  Η γη των ηττημένων διαμοιράστηκε και οι παλαιές πολιτικές δομές καταλύθηκαν.  Τα πρώτα βασίλεια των Βίκινγκς ιδρύθηκαν στην Υόρκη και την Ανατολική Αγγλία, κόβοντας το νησί στα δύο με μία διαγώνια γραμμή:  η βόρεια και ανατολική Αγγλία στα χέρια των Δανών, η νότια και δυτική στων Σαξόνων.  Ήταν η βάση της περιοχής και του πολιτικού-νομικού συστήματος που θα ονομαζόταν Danelaw (ελεύθερη απόδοση:  περιοχή που ισχύει το δίκαιο των Δανών).

Η γέννηση της Βυζαντινής χρονογραφίας

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος, μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Από μία άποψη, αφού κάθε παρελθόν συμβάν των ανθρωπίνων κοινωνιών αποτελεί ιστορικό γεγονός, τότε εκείνος που θα το καταγράψει θα πρέπει να ονομαστεί ιστορικός. Στην πραγματικότητα όμως, ειδικά όσον η μελέτη της ιστορίας και η επιστημονική και δημώδης γραμματεία εξελίσσονται, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Διαφέρει ο ιδιώτης ή ο πολιτικός που γράφει στο ημερολόγιο του, ο γραφειοκράτης που τηρεί αρχείο, ο αοιδός που ερμηνεύει δημοτικά τραγούδια του 1821 και ο δημοσιογράφος που παρουσιάζει τα αποτελέσματα των αγώνων Ολυμπιακός-ΠΑΟΚ τα τελευταία 40 χρόνια στο φύλλο της Κυριακής. Όλοι οι παραπάνω αναφέρονται σε κάποια γεγονότα που μπορεί να συνέβησαν στο παρελθόν, είναι δηλαδή ιστορικά συμβάντα, δεν είναι όμως ιστορικοί με την στενή έννοια του όρου.

Έχει χυθεί πολύ μελάνι στον τομέα της ιστοριογραφίας και της φιλοσοφίας της ιστορίας, για το πότε μπορούμε να μιλάμε για έναν «αληθινό», «επιστήμονα» ιστορικό και για ένα ιστορικό έργο. Στο κλασσικό της εγχειρίδιο «Εισαγωγή στις ιστορικές σπουδές», η βυζαντινολόγος Αικατερίνη Χριστοφιλοπούλου μας πληροφορεί:

«Η ιστοριογραφία αποβλέπει στην ανάπλαση του ιστορικού γίγνεσθαι, εξιστορώντας τα γεγονότα σε συνεχή λόγω. Η αξία και σημασία της ιστοριογραφίας έγκειται στο ότι σκοπεί να παρουσιάσει τα γεγονότα στην αλληλουχία τους, ώστε να απαρτισθεί, κατά το δυνατόν, ολοκληρωμένη εικόνα της στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο»

ΔΩΡΕΑΝ e-book: Κείμενα για το Μεσαίωνα, τη μετανεωτερικότητα και τη δυτική σκέψη

Μεταφραστής και επιμελητής: Μάριος Νοβακόπουλος, διεθνολόγος, μεταπτυχιακός φοιτητής Βυζαντινής ιστορίας

Το ανά χείρας φυλλάδιο όμως δεν θα αποτελέσει μία επιθεώρηση μεσαιωνικής ιστορίας. Εμπνεόμενο από την ιστορία των ιδεών και τη δημιουργική σύνθεση τους, θα στρέψει το φως εκεί που ευρίσκονται κοινά μοτίβα και παράλληλοι μεταξύ της δικής μας εποχής και του Μεσαίωνος. Η έκφραση «νέος Μεσαίωνας» και «γυρισμός στο Μεσαίωνα» χρησιμοποιείται συχνάκις ως μία ρητορική κραυγή απογνώσεως και συναγερμού. Πριν όμως ο αναγνώστης αρχίσει να μελετά τα παρακάτω κείμενα – πρωτότυπες εργασίες και ανθολογίες/μεταφράσεις ξένων και Ελλήνων συγγραφέων – θα πρέπει να αφήσει κατά μέρος τις αντιλήψεις του για το τι είναι «νέο», τι είναι «γυρισμός» και, φυσικά, τι είναι Μεσαίωνας».

Μέσα από την μελέτη της Μεσαιωνικής ιστορίας, σε συνύφανση με της φιλοσοφίας της ιστορίας και των συνθηκών ή εξελίξεων του παρόντος, θα γίνει η απόπειρα να εξαχθούν συμπεράσματα τόσο για το τότε όσο και για το σήμερα. Εάν και εφ’ όσον τα δεδομένα συμπίπτουν με την αρχική υπόθεση, η παράλληλη θέαση Μεσαίωνος (εν προκειμένω συμπεριλαμβάνουμε και το «Βυζάντιο», το οποίο δεν στερείτο κοινών με τη Δύση – δεκτές πάντως όλες οι ενστάσεις για την ομαδοποίηση αυτήν) και 21ου αιώνος θα φωτίσει καλύτερα και το παρελθόν, και το παρόν, και το μέλλον.

ΒΙΝΤΕΟ – Αρχαία Αίγυπτος, το θαύμα του Νείλου

Δεν ήταν μόνο οι Έλληνες ή οι Ρωμαίοι οι μεγάλοι λαοί της Μεσογείου και του Παλαιού κόσμου, οι οποίοι κατά την αρχαία εποχή σημάδευσαν ανεξίτηλα την παγκόσμια ιστορία.