Από την Αθήνα στην παγκόσμια αυτοκρατορία των πόλεων

 

Μάριος Νοβακόπουλος - 28/09/2023 - SLPRESS

Πέρα από την εκπαίδευση και τις ιδεολογίες, τη γεωγραφική συνείδηση του ανθρώπου διαμορφώνει πρωτογενώς η βιωματική σχέση του με το χώρο.  Πληθυσμοί από αιώνες προσδεμένοι σε έναν αγροτικό βίο στα πατρογονικά εδάφη, όπως οι περισσότεροι εγκατεστημένοι λαοί μέχρι πριν δύο ή τρεις αιώνες, σίγουρα έχουν άλλη αίσθηση του εδάφους από τους νομάδες, ή από λαούς ναυτικούς, εμπορικούς και από νωρίς αστικοποιημένους.  Η εβραϊκή διασπορά ήταν για αιώνες δίχως εθνική εστία.  Οι Έλληνες συνδύαζαν την κινητικότητα με εδάφη πυρήνες στη χερσόνησο του Αίμου και την Ανατολική Μεσόγειο.  Οι Ευρωπαίοι μετανάστες της Βόρειας Αμερικής που κατέκτησαν την «Άγρια Δύση» ως μικρές ομάδες γεωργών, κυνηγών και μεταλλωρύχων, ή οι Ρώσοι που όργωσαν τη Σιβηρία από τα Ουράλια ως τον Ειρηνικό, μοιραία έχουν άλλη σχέση με τη γη από την σχετικά εσωστρεφή και αυτάρκη οικουμένη της Κίνας.

Ο Αλέξιος Κομνηνός στη νεότερη ιστοριογραφία: Σωτήρας ή “ψεύτικος από μηχανής θεός”;

 

 Μάριος Νοβακόπουλος*

Η βασιλεία του Αλεξίου Α’ Κομνηνού υπήρξε μακρά και πολυτάραχη.  Έπεται της κρίσης και κατάρρευσης της αυτοκρατορίας τις δεκαετίες του 1060-1070, με αποκορύφωμα τη μάχη του Μαντζικέρτ, και συμπίπτει με την εδραίωση των Τούρκων στη Μικρά Ασία και την εξαπόλυση της Α’ Σταυροφορίας από την Δυτική Χριστιανοσύνη.  Ο Αλέξιος διεξήγαγε πολυμέτωπους στρατιωτικούς αγώνες, προχώρησε δε σε εσωτερικές μεταρρυθμίσεις οι οποίες άλλαξαν μόνιμα τη φυσιογνωμία του βυζαντινού κράτους.  Η δυναστεία που εγκαθίδρυσε υπήρξε η τελευταία αναλαμπή της βυζαντινής ισχύος, ενώ η σύγκρουσή του με τους Νορμανδούς και η Α’ Σταυροφορία τροφοδότησε μία μακρά παράδοση δυτικής πολεμικής εναντίον του.  Είναι λοιπόν αναμενόμενο να κερδίσει την αμέριστη προσοχή της νεότερης ιστοριογραφίας και των βυζαντινών σπουδών.  Όλοι σχεδόν οι ερευνητές αναγνωρίζουν στον αυτοκράτορα μεγάλη προσωπική ικανότητα και πολιτική (ιδίως διπλωματική) δεξιοτεχνία.  Οι διαφορές εντοπίζονται στα σημεία και στον βαθμό που ασκείται κριτική.  Οι αρκετά διαφορετικές εκτιμήσεις της βασιλείας του Αλεξίου Κομνηνού του έχουν προσδώσει τον χαρακτηρισμό του «αινίγματος».[1]  Παρακάτω εκτίθεται κρίσεις από μια σειρά σημαντικών βυζαντινολόγων, ενδεικτικά και δίχως αξιώσεις πληρότητας.

Οι Νέοι Δρόμοι της Ανατολικής Ευρώπης και η Ελλάδα

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος - 19/09/2023 - ENERGIA.GR

Η πολιτική διαίρεση των γεωγραφικών περιοχών, πέρα από τα προφανή όρια των κρατών, μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Η Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, επίκεντρο δύο Παγκοσμίων Πολέμων και ως σήμερα σημαντικό πεδίο ανταγωνισμού, έχει εξεταστεί μέσα από διάφορα σχήματα. Στην ιστορική επισκόπηση ξεχωρίζουν οι χώροι της αυτοκρατορίας των Αψβούργων και εκείνης των Οθωμανών, το όριο μεταξύ ορθοδόξου και καθολικού Χριστιανισμού, καθώς και το Σιδηρούν Παραπέτασμα, το οποίο χώριζε τον σοσιαλιστικό από τον καπιταλιστικό κόσμο

Έγκλημα η υποτίμηση της Γεωγραφίας

 Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος - 14/09/2023 - SLPRESS

Από τη στιγμή που όλα τα ανθρώπινα φαινόμενα εντοπίζονται στο χώρο, η γεωγραφία είναι το πρώτο θεμέλιο για τη μελέτης τους. Η κατανόηση του γεωφυσικού περιβάλλοντος και της σχέσης των κοινωνιών με αυτό έχει σημαίνοντα ρόλο στην πολιτική, την οικονομία και την ιστορία. Ενώ στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχουν πολλές και σύγχρονες μελέτες που συσχετίζουν τα παραπάνω, δυστυχώς στο δημόσιο διάλογο, τις πολιτικές αναλύσεις και τη διδασκαλία της ιστορίας η γεωγραφική εποπτεία παραμένει υποτιμημένη. Στο σχολείο ακόμη το μάθημα της γεωγραφίας ελάχιστη σημασία θεωρείται πως έχει, διδάσκεται σε λίγες μόνο τάξεις και μάλιστα από… βιολόγους.

Ενώ αφιερώνουμε πολύ λόγο και χρόνο για την έκθεση της κατάστασης στο περιβάλλον μας, στην Τουρκία, τα Βαλκάνια ή την Μέση Ανατολή, φαίνεται υποβαθμισμένη από τη μία πλευρά η γεωγραφική διάσταση της ίδιας της Ελλάδας, από την άλλη η εποπτεία του πλανήτη μας ως όλου. Η Ελλάδα ως χώρος, από τη μία, εκθέτει στον χάρτη τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες της, που δεσμεύουν κάθε σχέδιο άμυνας ή ανάπτυξης.  Τα παγκόσμια δεδομένα από την άλλη, από τη δημογραφία ως τα θαλάσσια περάσματα και τους διηπειρωτικούς σιδηροδρόμους, ειδοποιούν για το πώς θα επηρεαστεί η χώρα μας στο άμεσο και απώτερο μέλλον.