Το πνεύμα του χώρου, η πόλη και η Ελλάδα

Μάριος Νοβακόπουλος - 24/10/2023 - SLPRESS

Καθώς όλα τα ανθρώπινα και φυσικά φαινόμενα τελούνται σε κάποιον χώρο, η διάσταση αυτή συνήθως θεωρείται δεδομένη.  Η φυσική διαμόρφωση του χώρου επηρεάζει την οικονομία και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, ανάλογα αν το έδαφος είναι εύφορο ή άγονο, ορεινό ή ομαλό, μεσόγειο ή παραθαλάσσιο.  Ο άνθρωπος μέσα από την τεχνολογία τροποποιεί και υπερνικά αυτά τα δεδομένα, καθώς οι τηλεπικοινωνίες και τα αεροπορικά ταξίδια μηδενίζουν τις αποστάσεις, λιπάσματα και γεωργικά μηχανήματα αξιοποιούν άλλοτε χέρσα εδάφη, ή υλικά κάποτε άγνωστα και αδιάφορα (ουράνιο, πετρέλαιο, λίθιο) γίνονται πολύτιμα.

Το έδαφος και το ανθρώπινο πνεύμα

Το έδαφος επηρεάζει και την συλλογική ψυχολογία των κοινωνιών, διαμορφώνοντας τον χαρακτήρα και τα ήθη τους.  Το εύκρατο κλίμα της Ελλάδας και η ήπια φύση της έχουν παλαιόθεν υμνηθεί ως το υπόστρωμα ενός πολιτισμού του μέτρου και της αρμονίας, και μίας ανοικτής, φιλομαθούς διάθεσης προς τον κόσμο.  Η απομόνωση και τραχύτητα μιας ορεινής περιοχής από την άλλη καλλιεργεί, από την άλλη, ανθρώπους περισσότερο ανθεκτικούς και σκληραγωγημένους, από ότι η απλόχερη ευκαρπία μιας πεδιάδας.

Το καθεστώς του Αλεξίου Α’ Κομνηνού: Εξουσία και ιδεολογία

 

Μάριος Νοβακόπουλος*

Όταν ο Αλέξιος Κομνηνός κατέλαβε την εξουσία το 1081, δεν ήταν παρά ένας ακόμη επαναστάτης και σφετεριστής, ο πιο πρόσφατος κρίκος σε μία αλυσίδα διεκδικητών του θρόνου.  Η πολιτική αστάθεια ήταν ενδημική μετά την εκπνοή της Μακεδονικής δυναστείας το 1056, και, δεδομένων των ασφυκτικών εξωτερικών πιέσεων, τίποτε δεν προμήνυε μία ομαλή εδραίωση της νέας δυναστείας.  Ακόμη, ο Αλέξιος δεν είχε την πολυτέλεια να παραμένει στην Κωνσταντινούπολη και να ελέγχει άμεσα τους μηχανισμούς της εξουσίας: αντίθετα, πέρασε την πρώτη δεκαπενταετία περίπου της βασιλείας του σε εκστρατείες και στο πεδίο της μάχης.  Είχε λοιπόν ανάγκη ενός ισχυρού και αξιόπιστου πυρήνα υποστηρικτών και επικούρων, ο οποίος θα του «έλυνε τα χέρια» για να ασχοληθεί με τα προβλήματα του κράτους.  Βεβαίως, οι συγγενικοί δεσμοί πάντοτε είχαν σημασία για έναν αυτοκράτορα.  Ο Αλέξιος όμως τους έκανε «συνταγματικούς».[1]

Ο Διάδρομος Ινδίας – Ευρώπης στον Παγκόσμιο Χάρτη Εμπορίου και Υποδομών

 

Μάριος Νοβακόπουλος – 07/10/2023 – ENERGIA.GR

Η χάραξη νέων διαπεριφερειακών οδών εμπορίου, μεταφορών και ενέργειας γνωρίζει έντονη κινητικότητα τα τελευταία χρόνια, τροφοδοτούμενη από τον οξυμμένο ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, την αναστάτωση που έφερε η πανδημία στις αλυσίδες εφοδιασμού, καθώς και την ανασφάλεια για τα περιβαλλοντικά προβλήματα και την διαθεσιμότητα παλαιότερων διόδων. Έτσι, στην τελευταία σύνοδο του ομίλου G20 στο Νέο Δελχί, ανακοινώθηκε ένα νέο, φιλόδοξο εγχείρημα με πολύ ισχυρούς συμβαλλομένους, για την αναμόρφωση των οικονομικών σχέσεων μεταξύ Μεσογείου και Ινδικού Ωκεανού

Στις 10 Σεπτεμβρίου, παρόντος του Ινδού πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι, του Σαουδάραβα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν και της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, υπογράφηκε μνημόνιο κατανόησης (MoU) για τη δημιουργία του οικονομικού διαδρόμου Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (India-Middle East-Europe Economic Corridor – IMEC).  Τα συμβαλλόμενα μέρη είναι η Ινδία, οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η ΕΕ ως όλον. Οι μετέχοντες διαλάλησαν το νέο εγχείρημα ως κοσμοϊστορικής σημασίας.  Κατά την αναφορά του Guardian: «Ο Μόντι είπε πως ο διάδρομος υπόσχεται να γίνει “φάρος συνεργασίας, καινοτομίας και κοινής προόδου”.  Ο Μπάιντεν δήλωσε πως ήταν μία “επένδυση που αλλάζει τα δεδομένα”.  Η φον ντερ Λάιεν τον περιέγραψε ως κάτι “πολύ παραπάνω από έναν σιδηρόδρομο ή ένα καλώδιο… Είναι μία πράσινη και ψηφιακή γέφυρα μέσω ηπείρων και πολιτισμών”.»

Τα πρώτα δεδομένα

Ο IMEC, κατά τον τρέχοντα σχεδιασμό, θα αποτελείται από δύο διαδρόμους, τον ανατολικό, θαλάσσιο  μεταξύ Ινδίας και Αραβίας, και τον βόρειο, μεικτό μεταξύ Αραβίας και Ευρώπης.  Ο ανατολικός διάδρομος θα ξεκινά από τα λιμάνια της δυτικής ακτής των Ινδιών. Εξετάζονται αφετηρίες όπως η Kandla, το λιμάνι Νεχρού (JNPT) κοντά στο Μουμπάι (Βομβάη) και η Mundra, το μεγαλύτερο λιμάνι της Ινδίας.  Θα καταλήγει στο Ντουμπάι, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.  Ο βόρειος διάδρομος θα αποτελείται από σιδηροδρομική γραμμή, η οποία θα διασχίζει τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία και θα φθάνει μέσω Ιορδανίας στο ισραηλινό λιμάνι της Χάιφα (το οποίο σημειοτέον ανήκει στον ινδικό όμιλο Adani Group).  Από εκεί, η μέσω θαλάσσης ο διάδρομος θα ολοκληρώνεται σε μεσογειακά λιμάνια της Ευρώπης, όπως ο Πειραιάς.

Το φαινόμενο των Δήμων στη Βυζαντινή εποχή

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος - Διεθνολόγος, μεταπτυχιακό Βυζ. Ιστορίας

Περιοδικό Η Πόλη Ζει - 04/10/2023

Μακριά από τις στερεότυπες εκφράσεις περί μίας καθολικά απολυταρχικής, «ανατολίτικης» δεσποτείας, το Βυζάντιο ακολουθούσε τις παλαιές ρωμαϊκές και ελληνιστικές παραδόσεις της μεικτής, έννομης πολιτείας. Μεικτής, διότι τον αυτοκρατορικό θεσμό περιστοίχιζαν πολιτειακοί παράγοντες αριστοκρατικής, τιμοκρατικής και δημοκρατικής υφής, των οποίων η δύναμη κυμαινόταν κατά καιρούς. Έννομης, διότι αν και ο αυτοκράτορας θεωρείτο «έμψυχος νόμος» με ελευθερία να νομοθετεί κατά το δοκούν, υπήρχε η γενικότερη αρχή πως έπρεπε να τηρεί τους υφισταμένους νόμους, να προστατεύει τη ζωή και την περιουσία των πολιτών και να ακολουθεί και τη χριστιανική αρχή της φιλανθρωπίας. Η βυζαντινή ιστοριογραφία και πολιτική φιλοσοφία κάνει σαφή διάκριση μεταξύ βασιλέως και τυράννου, ορίζει δε την ανατροπή του δευτέρου ως πράξη νόμιμη, επιβεβλημένη και θεοφίλητη.[1] Αντίστοιχα, υπήρχε διάκριση μεταξύ του συγκεκριμένου βασιλέως και της βασιλείας ως θεσμού, καθώς και της βασιλείας με την όλη πολιτεία (res publica). Μαζί με τη σύγκλητο, ο γνωστότερος πολιτειακός παράγων του Βυζαντίου είναι οι Δήμοι.