Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*
Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν αχανής, και συνεπώς πολυπολιτισμική. Υπό την εξουσία του αυτοκράτορα βρισκόταν ένα μωσαϊκό λαών, γλωσσών και θρησκειών. Παρά αυτήν την πολυμορφία, είναι δεκτή η διαίρεση της ρωμαϊκής οικουμένης σε Λατινική Δύση και Ελληνική Ανατολή. Κάθε ένα επηρεάστηκε γλωσσικά και πολιτιστικά από τους Ρωμαίους και τους Έλληνες αντίστοιχα. Πρέπει να σημειωθεί ότι η διαίρεση δεν είναι απόλυτη και ολοκληρωτική, καθώς αμφότεροι οι μεγάλοι πολιτισμοί της αυτοκρατορίας είχαν επηρεάσει το σύνολο της επικράτειας της.
Στη Δύση (δηλαδή στα εδάφη της Βρετανίας, της Ιβηρικής, της Γαλατίας και της Γερμανίας) πριν τη ρωμαϊκή κατάκτηση δεν είχε αναπτυχθεί κάποιος σημαντικός πολιτισμός. Υπό τη Ρωμαϊκή Ειρήνη το πρόσωπο τους άλλαξε. Επιβλήθηκε η τάξη, κτίστηκαν πόλεις και διαδόθηκε η λατινική γλώσσα. Ο εκλατινισμός και οι αποικισμοί καθιέρωσαν μια νέα δημογραφική τάξη.
Στην Ανατολή αντίθετα από πολύ νωρίς είχαν αναδυθεί πολιτισμοί. Ήταν το λίκνο αγροτικών κοινοτήτων οι οποίες σταδιακά συγκροτήθηκαν ως ενιαία κράτη και αυτοκρατορίες. Εκεί οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες ύψωσαν μνημεία, θέσπισαν νόμους και άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στους λαούς της περιοχής. Συνεπώς οι περιοχές αυτές ήταν πιο ανεπτυγμένες και σύνθετες.
Φυσικά, στη Ρωμαϊκή Ανατολή (που περιελάμβανε τη χερσόνησο του Αίμου, τη Μικρά Ασία, τη Μέση Ανατολή και τμήματα του Καυκάσου και των Παρευξεινίων) είχε πολλούς αιώνες πριν ανατείλει το άστρο του πρώτου και θεμελιώδους ευρωπαϊκού πολιτισμού, των Ελλήνων. Από νωρίς έδειξαν μια διάθεση εξόδου από τη μικρή τους πατρίδα. Ναυτικός λαός, οι Έλληνες, πότε κατατρεγμένοι, πότε αναζητώντας καλύτερη τύχη, έμπαιναν στα πλοία τους και ανοίγονταν στο άγνωστο. Απόμαχοι των Τρωικών μετανάστευσαν την Κύπρο, ενώ ο πρώτος αποικισμός οδήγησε χιλιάδες στα δυτικά μικρασιατικά παράλια, όπου ιδρύθηκαν ελληνικές πόλεις (Έφεσος, Μίλητος, Αλικαρνασσός κ.α.). Στην αρχαϊκή εποχή ξεκίνησε ένας δεύτερος γύρος εξερευνήσεων και αποικισμών. Τα Παρευξείνια πλημμύρισαν με πόλεις (Χερσόνησος, Τραπεζούς κ.α.), όπως και η Κάτω Ιταλία με τη Σικελία (Ακράγας, Ρήγιο κ.α.). Άλλοι έφθασαν μέχρι την Αίγυπτο, τη Γαλατία και την Ιβηρική. Ο ελληνικός κόσμος απλώθηκε σε όλη τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Οι ιθαγενείς εξελληνίστηκαν και συγχωνεύθηκαν. Οι περιοχές αυτές έγιναν Ελλάδα. Εξωελλαδικά κέντρα όπως οι Συρακούσες έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε ολόκληρη την αρχαία ιστορία.
Η μέγιστη επέκταση του Ελληνισμού έγινε με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκείνος κατέλαβε χώρες που δεν είχε αγγίξει κανένας αποικισμός και ήταν ολότελα ξένες. Οι κοιτίδες των μεγάλων ανατολικών πολιτισμών έπεσαν στα χέρια του πρώτου «δυτικού» πολιτισμού, με όλα τους τα πλούτη και την πολιτιστική κληρονομιά αιώνων. Οι διεργασίες αλληλεπίδρασης ξεκίνησαν αμέσως. Υπό το Μέγα Αλέξανδρο και τους διαδόχους του σφυρηλατήθηκε ένας νέος πολιτισμός, ελληνόγλωσσος, φέρων την αρχαιοελληνική κοσμοθέαση και αισθητική, αλλά με στοιχεία από τους κατακτημένους πληθυσμούς. Ο πολιτισμός αυτός ονομάστηκε ελληνιστικός και έπαιξε τεράστιο ρόλο στην παγκόσμιο ιστορία. Οι οικονομικές και πολιτικές αλλαγές υπήρξαν τεράστιες. Η ελληνική γλώσσα μεταβάλλεται για να τη μαθαίνουν ευκολότερα οι ξένοι.
Η Ρωμαϊκή Ανατολή ήταν ένας χώρος ενοποιημένος πολιτικά και γλωσσικά, ανεπτυγμένος οικονομικά και κοσμοπολίτικος. Χρειαζόταν μία μικρή ώθηση για να αναπτυχθεί κάτι μεγάλο. Και όταν αυτό το κάτι γεννήθηκε το έτος 1 στη Βηθλεέμ, ολόκληρη η Ανατολή λαμπάδιασε.
*φοιτητής διεθνών, ευρωπαϊκών και περιφερειακών σπουδών (mnovakopoulos.blogspot.gr)
ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Νέα Πολιτική 22-4-2015
