Προσωπικό κανάλι μου στο YouTube - Marios Reads

 

Προς τι η δημιουργία ενός προσωπικού καναλιού εκ του μηδενός, από τη στιγμή που υπάρχει η έτοιμη και αναγνωρίσιμη πλατφόρμα του Cognosco Team;

Η απάντηση δεν είναι απλή ούτε εύκολη. Ένας δίαυλος στο διαδίκτυο αποτελεί μέσο έκφρασης, κοινοποίησης των ιδεών, των ανησυχιών και κάθε τι του ωραίου και ενδιαφέροντος που θέλει να μοιραστεί κανείς.  Ομαδικά δημόσια εγχειρήματα όπως το Cognosco έχουν μία αποστολή, έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα τον οποίο έχει συνηθίσει το κοινό, καθώς και συντελεστές που δουλεύουν βάσει κάποιων αξιών και ενδιαφερόντων που μοιράζονται.

Ένα προσωπικό κανάλι, όπως αυτό εδώ το προσωπικό ιστολόγιο, εξαρτάται μόνον από τις διαθέσεις του δημιουργού, μπορεί να λειτουργήσει με οποιονδήποτε τρόπο και με κάθε είδους περιεχόμενο, χωρίς τον κίνδυνο να αλλοιωθεί μία κάποια σταθερή, δημόσια φυσιογνωμία, ή να παραξενευτεί το κοινό από τυχόν αλλαγή θεματολογίας. Είναι πιο ελεύθερο, πάλι, να έχει περισσότερο στοχαστικό, αποσπασματικό και αυθόρμητο χαρακτήρα, ενώ μία εκπαιδευτική ιστοσελίδα ή κανάλι έχει κάποιες απαιτήσεις πληρότητας, όσο και εάν έχουν ελαστικοποιηθεί τα κριτήρια στην ψηφιακή εποχή.

Βέβαια, το κανάλι Marios Reads (Ο Μάριος διαβάζει) θα λειτουργεί μέσα στο "οικοσύστημα" του Cognosco Team και των όμορων μέσων, σε συνεννόηση με τους φίλους και συνεργάτες.  Η θεματολογία ακόμα δεν έχει πλήρως καθοριστεί, αλλά το πιθανότερο είναι να περιστρέφεται γύρω από τα ήδη δημόσια ενδιαφέροντά μου: ιστορία, ειδικά βυζαντινή, φιλοσοφία, θρησκεία, διεθνείς σχέσεις. Τουλάχιστον στα πρώτα βήματα θα στηρίζεται στην ανάγνωση αποσπασμάτων από βιβλία τα οποία βρίσκω αξιοσημείωτα, τον σχολιασμό κειμένων, καθώς και την παρουσίαση με την μορφή εκφώνησης παλαιότερων άρθρων και μελετών μου. Η έμφαση στο διάβασμα, την ανάγνωση, το δίχως άλλο συνδέεται με την προσπάθειά μου από το Νοέμβριο του παρελθόντος έτους να διαβάζω περισσότερο και συστηματικότερα, τόσο για την γενική μου καλλιέργεια και αναψυχή, όσο και για τους μελλοντικούς μου - Θεού θέλοντος - σπουδαστικούς και ερευνητικούς στόχους.

Τα πρώτα δύο βίντεο έχουν ήδη ανεβεί. Πρόκειται για: 

Ένα σχόλιο για την φύση της Φιλοσοφίας και γιατί αναφύεται στο τέλος κάθε εποχής, από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, και

Μερικές σκέψεις για την παράδοξη ανάπτυξη νέων μυθολογιών, στην υποτίθεται λογική και επιστημονική εποχή μας.

Μετά από τόσα χρόνια στο Cognosco και έπειτα από εκατοντάδες εκπομπές, βίντεο μικρά και μεγάλα, ζωντανές ή μαγνητοσκοπημένες συζητήσεις, καθώς και κάποιες συνεντεύξεις, θα έλεγε κανείς ότι η κίνηση αυτή είναι κάτι πολύ απλό. Κι όμως αναβαλλόταν για πάρα πολύ καιρό. Ίσως διότι τα απολύτως προσωπικά εγχειρήματα είναι γυμνά από την "κάλυψη" και την κοινή μοιρασιά της συστολής και των επιφυλάξεων, που προσφέρουν τα συλλογικά.

Αν κάποιος βρει κάτι άξιο του χρόνου του - και ο χρόνος μας είναι περατός, πολύτιμος και δεν γυρίζει, για να τον σκορπάμε απερίσκεπτα - θα είναι μεγάλη τιμή αν παρακολουθήσει το νέο κανάλι. Όπως και ευχαριστώ όσους έχουν από το 2015 ακολουθήσει αυτό το ιστολόγιο, τότε ενός 20χρονου φοιτητή Παντείου, που ήθελε να μοιραστεί το πάθος του για την ιστορία με τον κόσμο. Ό,τι μου έλειπε και μου λείπει σε γνώση, πάσχιζα και πασχίζω να αντισταθμίζω με την διαρκή θέλησή μου να μάθω, να εξερευνήσω, να ανακαλύψω κάθε μέρα περισσότερα και ομορφότερα πράγματα. Τούτο ελπίζω να φαίνεται σε κάθε δημοσίευσή μου.  Η χαρά αυτής της εξερεύνησης και το συναίσθημα της οικειότητας, όταν νιώθω πως υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι με το ίδιο μεράκι\, είναι και η μεγαλύτερη χαρά τούτου του ταξιδιού. Ευχαριστώ για όλα.

Μυθολογίες για τον Κόσμο που έρχεται: Η επαναμάγευση του μέλλοντος (BINTEO)

 

Κάποτε στον κόσμο κυριαρχούσαν μυστικές δυνάμεις. Επί χιλιετίες, από τον πρώτο καιρό που η ανθρωπότητα ανέπτυξε τις νοητικές, αφηγηματικές και συμβολικές της δυνατότητες, η πραγματικότητα ερμηνευόταν ως ένα βασίλειο συνύπαρξης του ορατού και του αοράτου. Στους ουρανούς και τη γη, σε πηγές, σπήλαια, ζώα και εποχές του χρόνου, δέσποζαν θεοί και δαιμόνια. Μάγοι, ιερείς, αλλά και απλοί άνθρωποι έψαχναν και μετέδιδαν μεθόδους επαφής μεταξύ κόσμων.

Η ίδια η κτίση σχηματιζόταν γύρω από συγκεκριμένους άξονες και σχήματα, αποκαλύπτοντας δομή και νόημα που αφορούσε άμεσα τη ζωή των θνητών. Ισχυρά σύμβολα συσπείρωναν τις ομάδες και υπενθύμιζαν αιώνιες αρχές.

Πέρα από τον ορίζοντα του οικείου, στον χώρο και τις συνθήκες δηλαδή όπου η κάθε κοινότητα δεν είχε γνώση και εποπτεία του περιβάλλοντος, ελλόχευαν πλάσματα απειλητικά και φαινόμενα ομιχλώδη. Εκεί, στα σύνορα του γνωστού και του αγνώστου, του πολιτισμένου κόσμου και των βαρβάρων, της εμπειρίας και της διαίσθησης, γεννιόνταν μύστες και ήρωες, ενώ οι έξωθεν επιρροές αναγνωρίζονταν και αφομοιώνονταν.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ

Δύο μικρογραφίες της Καρολίγγειας Αναγέννησης

 

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΎ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ, τ. 1, κεφ. 8

"Δεν πρέπει όμως να σταθούμε μόνο στα μωσαϊκά που φτιάχτηκαν - είτε στη Ρώμη είτε στην Ορλεάνη - στις πρώτες δύο δεκαετίες του Θ' αιώνα. Χαρακτηριστικές εκδηλώσεις βαθύτερης πνευματικής πνοής σημειώθηκαν στους ίδιους εκείνους χρόνους και στην τέχνη της μικρογραφίας, στην εικονογράφηση ιερών χειρογράφων.

Ο Γκόμπριχ (E.H. Gombrich) συγκρίνει μ' έναν εξαιρετικά λεπτό τρόπο - που τον κάνει να μπαίνει στο πνευματικό νόημα των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ τους - δύο έξοχες μικρογραφίες που παρασταίνουν, με πρότυπο χωρίς άλλο μια παλαιότερη Βυζαντινή ή επηρεασμένη από το Βυζάντιο ιταλική μινιατούρα, τον μαθητή του Ιησού Ματθαίο την ώρα που, καθιστός, γράφει το Ευαγγέλιο.

Σαράντος Καργάκος: Το Βυζαντινό Ναυτικό (βιβλιοπαρουσίαση)

Μάριος Νοβακόπουλος*

Σαράντος Ι. Καργάκος, Το Βυζαντινό Ναυτικό: Η επίδραση της θαλάσσιας ισχύος στην ακμή και την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα 2007, 173 σελ. (κυκλοφόρησε με την εφημερίδα Παραπολιτικά).

Το βιβλίο του σημαντικού Έλληνα φιλολόγου Σαράντου Καργάκου, Το Βυζαντινό Ναυτικό, προέρχεται από διαλέξεις τις οποίες έδωσε στην Σχολή Πολέμου του Πολεμικού Ναυτικού, το 1991.  Πέρα από το εμφανές της χρησιμότητας του αντικειμένου για τους σπουδαστές της σχολής, η σημασία του σύντομου αυτού έργου επαυξάνεται λόγω της – ως και σήμερα – σχετικής σπανιότητας μελετών για το εν λόγω θέμα.  Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας αναφέρει, το Βυζαντινό ναυτικό παραμένει «terra incognita» για τους περισσότερους, ακόμη και βυζαντινολόγους.[1]  Οι ειδικές εργασίες ήταν (και ως ενός σημείου παραμένουν) λίγες.[2]  Τα περισσότερα έργα γενικής βυζαντινής ιστορίας το αγνοούν ή κάνουν μόνο μία επιδερμική αναφορά.

Ο Σ. Καργάκος τονίζει πως η σταδιακή παραμέληση και διάλυση του Βυζαντινού ναυτικού υπήρξε βαρύνων παράγων στην τελική παρακμή και πτώση της αυτοκρατορίας.  Επικαλείται την μαρτυρία Βυζαντινών συγγραφέων, όπως του Κεκαυμένου[3] («Τὸν στόλον αγωνίζου πάντοτε ἀκμάζειν καὶ ἔχειν αὐτὸν ἀνελλιπῆ∙ ὁ γὰρ στόλος ἐστὶν ἡ δόξα τῆς Ῥωμανίας»),[4] ενώ δις παραθέτει απόσπασμα από την ιστορία του Νικηφόρου Γρηγορά, ο οποίος τον 14ο αιώνα δήλωνε πως «Οὐδὲ γὰρ ἦν οὔτε Λατίνους οὕτω κατὰ Ῥωμαίων θρασύνεσθαι, οὔτε ψάμμον θαλάσσης θεάσασθαι Τούρκους ποτέ, τῆς ναυτικῆς τῶν Ῥωμαίων δυνάμεως θαλασσοκρατούσης ὡς πρότερον».[5]

Π. Καρολίδης: Η επίδραση της Γεωγραφίας στην ανάπτυξη του Ελληνικού πολιτισμού

 

Μάριος Νοβακόπουλος*

Από τις γνωστότερες συνεισφορές του Καππαδόκη ιστορικού Παύλου Καρολίδη (1849-1930) ήταν η επικαιροποίηση που επιμελήθηκε για το μεγάλο έργο του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους».  Επεξέτεινε το χρονικό διάστημα το οποίο κάλυπτε από το 1821 μέχρι το 1930, ενώ σε κάθε κεφάλαιο του βιβλίου προσέθεσε παρατηρήσεις και συμπληρώσεις.  Στην αρχή του πρώτου τόμου, μαζί με τον πρόλογο και σύντομο βιογραφικό του εθνικού ιστοριογράφου, ο Π. Καρολίδης προσέθεσε μία εκτεταμένη εισαγωγή, πραγματευόμενη ζητήματα του πρωταρχικού σχηματισμού των ελληνικών ριζών στην προϊστορία και απώτερη αρχαιότητα, κατά τις γλωσσολογικές, φυλετικές και αρχαιολογικές γνώσεις και αντιλήψεις της εποχής, φθάνοντας ως τα Τρωικά.

Στην παρούσα μικρή έκθεση θα επικεντρωθούμε σε δύο υποκεφάλαια, στα οποία ο Π. Καρολίδης πραγματεύεται πολύ συνοπτικά το φυσικό περιβάλλον εντός του οποίου γεννήθηκε και διαμορφώθηκε ο Ελληνισμός, και την επίδρασή του στον ελληνικό πολιτισμό και χαρακτήρα: «ὁ περιβάλλων τὴν ζωὴν καὶ τὸν βίον τοῦ Ἕλληνος φυσικὸς κόσμος» (σελ. λδ’-λζ’) και «ὁ φυσικὸς καὶ γεωγραφικὸς σχηματισμὸς τῆς Ἑλλάδος» (σελ. λζ’-λθ’).

Η οικονομική πολιτική του Αλεξίου Α’ Κομνηνού

 

Μάριος Νοβακόπουλος*

 

Ο 11ος και 12ο αιώνας υπήρξαν εποχή ανάπτυξης για το Βυζάντιο.  Παρά τις αναστατώσεις των ξένων εισβολών, και ειδικά της κατάκτησης της Μικράς Ασίας, η οικονομία δεν διέκοψε την ανοδική της πορεία.  Αυτό ισχύει τουλάχιστον για τη δυτική, παράκτια Μικρά Ασία, και τη χερσόνησο του Αίμου, η οποία για πρώτη φορά γινόταν ο κορμός και η σημαντικότερη επαρχία της αυτοκρατορίας.[1]    Η Μακεδονία, η Θράκη, η Θεσσαλία, η Βουλγαρία και η Βιθυνία έγιναν οι βασικοί προμηθευτές της Κωνσταντινούπολης σε σιτηρά.[2]

 

Η περίοδος χαρακτηρίστηκε από μία σταδιακή διαδικασία αποκέντρωσης και ανακατανομής της οικονομίας από την Κωνσταντινούπολη στην ενδοχώρα.  Η Βασιλεύουσα όμως κρατούσε τον πλήρη πολιτικό και πολιτισμικό έλεγχο, συντηρώντας το υπάρχον κλίμα δυσαρέσκειας και αποξένωσης.[3]  Η πληθυσμιακή αύξηση, η οποία είχε ξεκινήσει τον 10 αιώνα, συνεχίστηκε και θα συνεχιζόταν ως τον 14ο.  Αυτός ο δείκτης είναι διαίτερα σημαντικός, γιατί στις προβιομηχανικές, αγροτικές κοινωνίες η αύξηση των εργατικών χεριών ήταν το κύριο μέσο οικονομικής ανάπτυξης.  Αυξήθηκε παράλληλα ο αριθμός και ο πληθυσμός των πόλεων.[4]

ΒΙΝΤΕΟ – Τί ήταν οι Δήμοι στο Βυζάντιο; Είχαν πράγματι λόγο στα πολιτικά πράγματα της Πόλης;

 

Οι Δήμοι προέκυψαν από τα αθλητικά σωματεία των πόλεων, και ειδικά του ξακουστού ιπποδρόμου της Κωνσταντινουπόλεως. Εκεί κυριαρχούσαν οι αρματοδρομίες, θέαμα το οποίο κέρδιζε την προσοχή και τη φανατική προσήλωση λαού και αρχόντων, ως και αυτοκρατόρων. Υπήρχαν τέσσερις Δήμοι, οι Πράσινοι, οι Βένετοι (γαλάζιοι), οι Ρούσιοι (ερυθροί) και οι Λευκοί. Ισχυρότεροι, και από ένα σημείο και μετά μόνοι Δήμοι, ήταν οι Πράσινοι και οι Βένετοι. Ο θεσμός των Δήμων απαντούσε ήδη στην Ρώμη πριν τη βυζαντινή εποχή. Εκτός από την Κωνσταντινούπολη, οι Δήμοι ήταν διαδεδομένοι στις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας, όπως στην Αλεξάνδρεια και την Αντιόχεια. Έχει βρεθεί πλήθος επιγραφών σε μνημεία ή σε αντικείμενα καθημερινής χρήσης, με ευχές για τον έναν ή τον άλλο Δήμο.

Το ζήτημα της ταύτισης των Δήμων με κοινωνικές και θρησκευτικές τάξεις έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές. Σε γενικές γραμμές είναι αποδεκτό πως, χωρίς να υπάρχει απόλυτη ταύτιση, τους Βενέτους στήριζε η παλιά συγκλητική αριστοκρατία και οι ακόλουθοί της, ενώ τους Πρασίνους οι βιοτέχνες, αυλικοί και ανώτεροι υπάλληλοι, μαζί με τεχνίτες, εργάτες κ.λπ. Οι Βένετοι κατά κανόνα ήταν ορθόδοξοι χριστιανοί, ενώ οι Πράσινοι, μονοφυσίτες. Την περίοδο της μεγαλύτερης επιρροής των Δήμων, μεταξύ της βασιλείας Θεοδοσίου Β΄ (408-450) και Ηρακλείου (610-641), πολλοί ανώτεροι αξιωματούχοι αλλά και αυτοκράτορες έπαιρναν το μέρος του ενός ή του άλλου Δήμου. Ο Αναστάσιος Α’ (491-518), για παράδειγμα, ήταν οπαδός των Ρουσίων, ενώ ο Θεοδόσιος Β΄ και ο Ζήνων (476-491) των Πρασίνων.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ

Ο Αλέξιος Κομνηνός και τα αίτια της Α’ Σταυροφορίας: Η φερόμενη ως επιστολή στον Ροβέρτο της Φλάνδρας

 

Μάριος Νοβακόπουλος*

 

Ίσως το παγκοσμίως διασημότερο γεγονός της βασιλείας του Αλεξίου Α’ Κομνηνού είναι η κήρυξη και διεξαγωγή της Α’ Σταυροφορίας, η οποία επί αιώνες συναρπάζει θαυμαστές και επικριτές ως ένα από τα κομβικότερα σημεία αναφοράς του Μεσαιωνικού κόσμου.  Η σχέση του Αλεξίου με τη Σταυροφορία, κατά πόσο την προκάλεσε ή την εκμεταλλεύθηκε, αν το Βυζάντιο ωφελήθηκε ή ζημιώθηκε από τη δράση τους, ποιες ήταν οι πολιτισμικές συνέπειες της τριβής Ελλήνων και Λατίνων, έχουν δεχθεί πολλές και διαφορετικές ερμηνείες.

 

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η ιδέα μίας εκστρατείας κατά των Τούρκων υπό την καθοδήγηση της Παποσύνης, με στόχο την υποστήριξη του κλυδωνιζόμενου Βυζαντίου και την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων, βρισκόταν ήδη στο νου του Γρηγορίου Ζ’ κατά τις επαφές του με τον αυτοκράτορα Μιχαήλ.  Μία σειρά παραγόντων συνέκλιναν στην πολιτικοποίηση και στρατιωτικοποίηση της Καθολικής Εκκλησίας.  Στα τέλη του 11ου αιώνα κυριαρχούσε στην Παποσύνη το μεταρρυθμιστικό κλίμα που απέρρεε από το αββαείο του Κλινύ στην Γαλλία,[1] το οποίο ζητούσε την ηθική κάθαρση και την πολιτική χειραφέτηση της Αγίας Έδρας από τους κοσμικούς ηγεμόνες.  Η Έριδα της Περιβολής[2] με τους Γερμανούς αυτοκράτορες, οι εισβολές τους στην Ιταλία και η διαμάχη μεταξύ παπών και αντιπαπών, έπλητταν το κύρος της Εκκλησίας και επίτασσαν συμβολικά ισχυρές ενέργειες, για την εξύψωση του επισκόπου Ρώμης και της αυθεντίας του.  Ο πάπας Γρηγόριος Ζ΄ υπήρξε πρωτοστάτης της φερώνυμης «γρηγοριανής μεταρρύθμισης», η οποία είχε στόχο την ανόρθωση της εκκλησιαστικής ισχύος.  Διαδιδόταν η ιδέα πως ο πάπας ήταν η ανώτατη κεφαλή του συνδέσμου των χριστιανικών δυνάμεων και κοινωνιών (res publica christiana, christianitas, Χριστιανοσύνη), με αρμοδιότητα την κρίση περί δικαίου, αδίκου και ιερού πολέμου, καθώς και την υπεράσπιση έναντι εσωτερικών και εξωτερικών απειλών.[3]  Ο χιλιαστικός αναβρασμός,[4] η δημοφιλία του προσκυνήματος στην Ιερουσαλήμ[5] και οι εντεινόμενοι πόλεμοι κατά των μουσουλμάνων στην Ισπανία και την Ιταλία δημιουργούσαν μία αποκαλυπτική ατμόσφαιρα.  Παράλληλα η Εκκλησία προσπάθησε να «εκπολιτίσει» και να διοχετεύσει προς ευγενείς σκοπούς την επιθετικότητα των φεουδαρχικών ιπποτών, διαφυλάσσοντας την ειρήνη του Θεού (pax Dei) και στρατεύοντας την ecclesia militans κατά των απίστων.[6]

Soldier, Poet, King

 

Κοσσυφοπέδιο, 14ος αι.

There will come a soldier

Who carries a mighty sword

He will tear your city down

Oh lei, oh lai, oh, Lord

Oh lei, oh lai, oh lei, oh, Lord

He will tear your city down

Oh lei, oh lai, oh lei, oh, Lord

Σινά, 6ος αι.

Τι διαβάσαμε φέτος: Αποχαιρετώντας το 2023

Με το τέλος του έτους, είθισται οι βιβλιόφιλοι να μιλούν για τα κείμενα που διάβασαν και τους έκαναν εντύπωση τη χρονιά που πέρασε.  Η στήλη αυτή είχε κάνει αντίστοιχο αφιέρωμα το 2018, νιώθω δε πως είναι καιρός και για ένα δεύτερο, το οποίο – αναλόγως τη διάθεση – μπορεί να γίνει πιο τακτικό.  Στην φιλοπαίγμων διάθεση των Χριστουγέννων άλλωστε, γιατί να χαθεί μία ευκαιρία μοιράσματος εμπειριών, εντυπώσεων, γνώσεων, ου μην αλλά και λίγης επίδειξης.

Η λίστα που ακολουθεί περιλαμβάνει τα 5 συν 2 βιβλία τα οποία μου άρεσαν περισσότερο, μου έδωσαν αφορμή για σκέψη και θεωρώ πως τις γνώσεις και τα διδάγματά τους θα τα χρειαστώ ξανά στο μέλλον.  Το διαζευκτικό συν μεταξύ των δύο αριθμών δεν τοποθετείται (μόνον) γιατί ο αλγόριθμος λατρεύει τις αριθμημένες λίστες, αλλά επειδή κάνω την διάκριση ανάμεσα στα νέα βιβλία, και σε όσα διάβασα ξανά, για δεύτερη φορά.  Η αριθμητική σειρά είναι τυχαία

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

Σπύρος Πλουμίδης, Τα μυστήρια της Αιγηίδος