Το Σινά και τα μάτια μας!

Τελικά, άκυρος ο συναγερμός; Έτσι φαίνεται, αν δει κανείς την ανακοίνωση της Αιγυπτιακής κυβέρνησης σχετικά με την δικαστική απόφαση που αναστάτωσε την ιστορική Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά και προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων ανά τον ορθόδοξο κόσμο.

Μάριος Νοβακόπουλος - 30/05/2025 - SLPRESS

Το Κάιρο διαβεβαιώνει πως δεν απειλείται το καθεστώς της μονής ούτε η ελεύθερη θρησκευτική δραστηριότητά της. Η ελληνική πλευρά πάντως, από το υπουργείο Εξωτερικών ως τα ΜΜΕ παραμένει επιφυλακτική. Η απόφαση ήρθε ξαφνικά, ελάχιστες ημέρες μετά την επίσκεψη Σίσι στην Αθήνα και ενώ αναμενόταν από μέρα σε μέρα η υπογραφή τελικής συμφωνίας για τις υποθέσεις της μονής του Σινά. Η αιγυπτιακή φρασεολογία περί "συνέχιση της χρήσης αυτών των περιοχών από τους μοναχούς" δημιουργεί ανησυχία πως, εμμέσως πλην σαφώς, ομολογείται το πέρασμα της ιδιοκτησίας στο κράτος, με τους μοναχούς να μένουν φιλοξενούμενοι ή επικαρπωτές. Σε κάθε περίπτωση πολύ δύσκολα μπορεί να δεχθούμε, πως και η ίδια η μονή και οι εκπρόσωποί της έπεσαν θύματα παρεξήγησης και ...ψευδών ειδήσεων.

Η πιο πρόσφατη ειδησεογραφία αποκαλύπτει φαραωνικά σχέδια τουριστικής ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή, που συμπλέουν με προσπάθειες ισλαμιστών και εθνικιστών να εξουθενώσουν την ελληνορθόδοξη μονή, ακόμη και με την υπονομευτική δράση των Κοπτών χριστιανών της Αιγύπτου. Οι τελευταίοι όχι μόνο προχωρούν σε κρούσεις κατά των ελληνορθοδόξων περιουσιών, αλλά φθάνουν στο σημείο να διεκδικούν την ίδια τη μονή της Αγίας Αικατερίνης. Ελπίδα μας είναι, μετά την τόση δημοσιότητα και κινητοποίηση, να ευρεθεί μία λύση που να εξασφαλίζει τα δίκαια της ιστορικής μονής και των αγίων πατέρων που μονάζουν στο θεοβάδιστο όρος, σε ευθεία γραμμή από τον καιρό του Ιουστινιανού.

Γιώργος Θεοτοκάς: Η καταστροφή της Νέας Υόρκης

Από το μυθιστόρημα του Γιώργου Θεοτοκά, Οι Καμπάνες, το οποίο εκδόθηκε το 1970, τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του.

"...προχωρούσα στον 506 δρόμο και πλησίαζα ολοένα το Rockefeller Center. Ο ουρανός είταν αίθριος. Αισθανότανε κανείς, στην ατμόσφαιρα, μια γλύκα. Ναι, όσο κι αν φανεί παράξενο το πράμα, υπάρχουν ώρες όπου η συνταραχτική, η αδυσώπητη αυτή πολιτεία γλυκαίνει, θα έλεγες πως οι άνθρωποι δε βιαζόντανε, δε λαχανιάζανε πια, είχανε χάσει την ψυχρή, τη μετάλλινη αδιαφορία τους για το συνάνθρωπο και κοιταζόντανε με επιείκεια και αγαθότητα. Μπορεί, την ώρα εκείνη, αν κάποιος έπεφτε αναίσθητος, να μην προσπερνούσανε βιαστικοί, αλλά να στεκότανε να τον φροντίσουν. 

Οι τοιχογραφίες του Φώτη Κόντογλου στο Δημαρχείο Αθηνών

Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, μυθικοί ήρωες και στρατηγοί, μαζί με Βυζαντινούς βασιλείς και ήρωες του 1821, στους τοίχους του Δημαρχείου Αθηνών. 

Μα είναι δυνατό να καταντήσει Ελβετία αυτή η χώρα του Οδυσσέα;

Ο Γιώργος Θεοτοκάς υπήρξε εμβληματική μορφή του πεζογραφήματος και του δοκιμίου της "Γενιάς του '30", και για τις επόμενες δεκαετίες συγκρότησε έναν λόγο που συνδύαζε την εθνική συνείδηση και την έμπνευση από την παράδοση, με εμπιστοσύνη στον ορθό λόγο και την πρόοδο, το ευρωπαϊκό ιδεώδες και την φιλελεύθερη πολιτική.

Μάριος Νοβακόπουλος - 24/05/2025 - SLPRESS

Το 1929 κυκλοφόρησε με ψευδώνυμο το βιβλίο του "Ελεύθερο Πνεύμα", με το οποίο καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα του πολιτισμού της εποχής του και καλούσε τη νεολαία να αναζητήσει νέους εκφραστικούς δρόμους, ώστε η Ελλάδα να συμπεριληφθεί ισότιμα στην οικογένεια του ευρωπαϊκού πνεύματος. Τούτο όμως θα απαιτούσε κάτι παραπάνω από συστηματική προσπάθεια:

Το σκότος πόσο;

 

Αφού .…κάλπικα οράματα κι ελπίδες έχτισαν κάστρα φανταχτερά πάνω στην άμμο.

Κι έπεσαν στις πρώτες πλημμυρίδες, τίποτα πια δεν απέμεινε που να θυμίζει πως κάποτε μεσουρανούσαν.

Χάθηκαν του ήλιου οι αχτίδες κι έσβησαν τ’ άστρα στον θόλο τ’ ουρανού επάνω,                  

ψάχνοντας χαμένες Ατλαντίδες, σ’ άρρωστα βάθη οι ψυχές μας βουτούσαν.      

Ενδιαφέροντα θέματα στα Συνέδρια της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών

4ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΕΝΣ «Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα)».

Γρανάδα, 9-12/09/2010

Πρακτικά

ΤΌΜΟΣ Β'

• Κοκκινίδη, Εύα. Όψεις ελληνικής ταυτότητας στο Λεμονοδάσος και την Eroica του Κοσμά Πολίτη: αρχαία Ελλάδα, Βυζάντιο, Ευρώπη 669
• Χατζηγιακουμή-Νούτσου, Μαρία. Το «αληθινό πρόσωπο της Ελλάδας» στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη: η Ελλάδα ως «τρίτη κατάσταση»  ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή 813

ΤΟΜΟΣ Γ'

• Dinu, Tudor. Η διαμόρφωση των εθνικών ταυτοτήτων στα Βαλκάνια στις αρχές του ΙΖ΄ αιώνα σύμφωνα με τα ποιήματα του Σταυρινού και του Ματθαίου Μυρέων 371
• Malatras, Christos. The making of an ethnic group: the Romaioi in the 12th-13th centuries 419
• Myrogiannis, Stratos. Naming the Void: the Invention of Byzantium in the Greek Enlightenment 457
• Ţipău, Mihai. Ο προσδιορισμός της εθνικής ταυτότητας μέσω του εθνικού ονόματος. Η περίπτωση της Ιστορίας της Βλαχίας (Βιέννη, 1806) 479
• Παναγόπουλος, Γεώργιος Δ. Χριστιανισμός και Ισλάμ στο δύον Βυζάντιο. Κριτική παρουσίαση της θέσης του M. Balivet 593
• Πίσσης, Νικόλας. Αποκαλυπτικός λόγος και συλλογικές ταυτότητες (17ος-18ος αι.) 687

Δερβίσηδες και Τουρκομάνοι – Πως εκτουρκίστηκε η Μικρά Ασία

Τον 13ο αιώνα, την περίοδο της φραγκικής κατοχής της Κωνσταντινούπολης, το σουλτανάτο των Σελτζούκων του Ικονίου γνώριζε ημέρες ακμής. Η διάλυση της βυζαντινής διοίκησης επέτρεψε στους Σελτζούκους να καταλάβουν σημαντικά λιμάνια όπως η Αττάλεια και η Σινώπη. Παράλληλα η δυναστεία του Ικονίου βρήκε ένα αμοιβαία επωφελές modus vivendi με την Αυτοκρατορία της Νίκαιας, οι οποίοι ναι μεν στηρίζονταν στην Μικρά Ασία αλλά κοιτούσαν δυτικά για την απελευθέρωση της Βασιλεύουσας.

Μάριος Νοβακόπουλος - 15/05/2025 - SLPRESS

Η σχετική ειρήνη που επικράτησε στην Μικρά Ασία έδωσε ένα πολύτιμο διάλειμμα ειρήνης στους χριστιανικούς πληθυσμούς, οι οποίοι αποδεκατίζονταν από την προσφυγοποίηση και τις σφαγές. Η ανάπτυξη του εμπορίου έφερε την άνθηση πόλεων όπως το Ικόνιο, η Καισάρεια και η Σεβάστεια.

Ένα μέρος της βυζαντινής αριστοκρατίας προσαρμόστηκε στις νέες συνθήκες, ασπαζόμενο το Ισλάμ και κερδίζοντας υψηλές θέσεις. Το κράτος του Ικονίου, ενώ είχε επίσημη γλώσσα την περσική,  διατηρούσε μόνιμη ελληνόγλωσση υπηρεσία για την επικοινωνία με τους χριστιανούς υπηκόους του. Πολλοί σουλτάνοι είχαν χριστιανές μητέρες ή συζύγους.

Το όραμα του Ίωνα Δραγούμη για την καθημερινότητα των Ελλήνων

Ο “Ελληνικός πολιτισμός” (1913) υπήρξε ένα από τα βασικότερα δοκίμιά του Ίωνος Δραγούμη και ίσως το περισσότερο συστηματικό.

Μάριος Νοβακόπουλος - 09/05/2025 - SLPRESS

Στο έργο αυτό, ο σημαντικός Έλληνας διπλωμάτης και λογοτέχνης των αρχών του 20ου αιώνα δεν αρκείται στην διατύπωση ιδεολογικού δέοντος ούτε σε πολιτικές εξαγγελίες. Με βάση την ελληνική παράδοση ζητά ολική ανανέωση του λαϊκού πολιτισμού, ο οποίος θα καθοδηγήσει όλες τις πτυχές της ελληνικής ζωής σύμφωνα με τις συνθήκες και τις ανάγκες του έθνους.

Ο Δραγούμης κήρυττε αμείλικτο πόλεμο στον μεταπρατισμό και την ξενομανία. Η πρόοδος του έθνους, από την Μεγάλη Ιδέα μέχρι την εσωτερική, πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη του λαού, θα έλθει με την αυτοπεποίθηση που δίνει η αυτογνωσία και η αυτοκυβέρνηση με βάση τις πραγματικές παραδόσεις και ανάγκες του τόπου. Ο “Ίδας”, όπως ήταν το ψευδώνυμό του, μετά την δολοφονία του από τους βενιζελικούς το 1920 αποτέλεσε (μαζί με τον φίλο του Περικλή Γιαννόπουλο) την μεγάλη έμπνευση της λεγόμενης γενιάς του ’30, η οποία έδωσε στη χώρα τη μεγαλύτερη και πιο καρποφόρα πολιτιστική εξόρμηση μέχρι και την εποχή μας. Το αποτύπωμά του φάνηκε στους τομείς της λαϊκής τέχνης, της αισθητικής, της αρχιτεκτονικής, της γλώσσας, της βυζαντινής μουσικής, στο πρόσωπο λαογράφων όπως η Αγγελική Χατζημιχάλη, ποιητών όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, αλλά και των κοινοτιστών κοινωνιολόγων όπως ο Κώστας Καραβίδας.

Ο Γιώργος Θεοτοκάς και η... σημαία του Αμερικανικού Νότου

Στις 20 Ιανουαρίου 1953, ο Γιώργος Θεοτοκάς, κατά τη διάρκεια του μακρού ταξιδιού του στις ΗΠΑ, βρέθηκε στην τελετή ορκωμοσίας του νέου προέδρου, στρατηγού Ντουάιτ Αϊζενχάουερ.

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Εκεί του έκανε τεράστια εντύπωση, το γεγονός ότι, μετά το πέρας της τελετής, παρέλασαν ενώπιον του νέου προέδρου στρατιωτικά τμήματα με τις στολές και την σημαία της Συνομοσπονδίας, του Αμερικάνικου Νότου στον εμφύλιο πόλεμο (1861-1865). Γράφει η Χριστίνα Κασκάλη στην μεταπτυχιακή της εργασία (Δοκίµιο για την Αµερική του Γιώργου Θεοτοκά: ένα τεκµήριο πολιτισµικής ιστορίας, ΑΠΘ, 2010, σελ. 44): 

Πίστη, ιδέες και πράξη στις ιστορικές προσωπικότητες

Μαθητής ακόμη, διάβαζα για τη ζωή και τα κατορθώματα του αγαπημένου μου Βυζαντινού αυτοκράτορα, του Αλεξίου Α' Κομνηνού. Σχολιάζοντας την εκκλησιαστική του πολιτική, ο συγγραφέας του βιβλίου έλεγε πως "ο Αλέξιος Κομνηνός παρουσιαζόταν ως προστάτης της Ορθοδοξίας ΟΧΙ ΒΕΒΑΙΑ από ειλικρινή πίστη, αλλά από συμφέρον".

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Θυμάμαι πολύ έντονα την κακή εντύπωση που μου έκανε αυτό το σχόλιο. Όχι για την ίδια την θρησκευτική υπόθεση - ο έφηβος εαυτός μου ήταν άθεος και πολύ υπερήφανος για αυτό - αλλά για την προκατάληψη σχετικά με τις προθέσεις του ιστορικού πρωταγωνιστή. Και που ξέρει ο συγγραφέας για την ειλικρινή ή μη πίστη του αυτοκράτορα; Έχουμε καμία πηγή η οποία να μαρτυρεί πως ο ίδιος δεν πίστευε τα όσα έδειχνε προς την κοινωνία;  Και γιατί να μη συνδυάζεται, η ειλικρινής πρόθεση με την δημόσια, πρακτική ανάγκη; 

Η στρατιωτική ιστορία και οι σνομπ

 

Όσο μεγαλώνω και προχωρώ στα διαβάσματα και τις εμπειρίες μου, τα ενδιαφέροντά μου αλλάζουν. Πριν έξι ή επτά χρόνια θα μου έκανε έκπληξη η τωρινή μου απασχόληση με την φιλοσοφία, ή ακόμη περισσότερο με την λογοτεχνία, την οποία από μικρός έβρισκα βαρετή και αδιάφορη. Οι μελέτες και τα σχέδιά μου σήμερα κρατούν βέβαια κάποια παλιά και γερά νήματα με το παρελθόν, αλλά οι μεταβολές είναι συνεχείς: μία τυχαία ανακάλυψη, ένα άρθρο ή ένα βίντεο στο διαδίκτυο, ή το ξεθώριασμα ενός προηγούμενου ενδιαφέροντος... 

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος

Οι παλιές αγάπες όμως πάνε στον παράδεισο. Πολύ προτού μπω στο πανεπιστήμιο ή αποκτήσω διαδίκτυο στο σπίτι μου, διάβαζα με μανία στρατιωτική ιστορία. Στις καλές εποχές ειδικά πριν η κρίση αποδεκατίσει τον τύπο, υπήρχαν πολλά και διαφορετικά περιοδικά, εξειδικευμένα σε κάποιον ιστορικό κλάδο, ειδικές εκδόσεις για μάχες και στρατηλάτες, και φυσικά ατελείωτα DVD και VCD (ποιος θυμάται τα VCD; ) με ντοκιμαντέρ. Η φυσική αγάπη του κάθε αγοριού για ανδρεία, περιπέτεια και ηρωικά πρότυπα, είχε βρει εκεί ένα συναρπαστικό κόσμο, γεμάτο από προσεκτική σκέψη και σχεδιασμό, λάθη και ατυχίες, συνταρακτικούς αγώνες, σκληρότητα και φρίκη, αλλά και σημεία καμπής για την πορεία της ανθρωπότητας. Ο κόσμος της τηλεόρασης ή των ταινιών ξαφνικά έβγαζε νόημα. Η αρχαία Ελλάδα και η Ρώμη, το μονίμως πολιορκημένο Βυζάντιο, η κόλαση των χαρακωμάτων και των αρκτικών νηοπομπών εξηγούσαν, ψηφίδα την ψηφίδα, το σημερινό κόσμο.