Η Αττική και τα νησιά του Περικλή Γιαννόπουλου

Δείγμα από μείζονα ανέκδοτη μελέτη, "Έθνος και φύση στο έργο του Περικλή Γιαννόπουλου".

Μάριος Νοβακόπουλος

Οι ελληνικές χώρες παρουσιάζουν, πέρα από τα κοινά τους στοιχεία, μία πολύ μεγάλη φυσική ποικιλομορφία. Ακτές και κολπίσκοι, μικρές και μεγάλες νήσοι, ηφαίστεια και ακρωτήρια, βουνοκορφές, φαράγγια, δάση πυκνής βλάστησης και φαλακροί βράχοι με πουρνάρια, συνιστούν το αυτό ελληνικό τοπίο. Ακόμη και κλιματολογικές σταθερές με γενικότερη επίδραση, όπως το ήπιο κλίμα και η ηλιοφάνεια, σχετικοποιούνται. Η δυτική Ελλάδα και το Ιόνιο πέλαγος, επί παραδείγματι, έχουν αυξημένες βροχές και πυκνότερη βλάστηση, η δε Πίνδος γνωρίζει τραχείς, χιονοσκεπείς χειμώνες. Η ελληνική γη όμως είναι απτή και συγκεκριμένη, και ως τέτοιαν την λατρεύει ο Περικλής Γιαννόπουλος. Από την τόση ποικιλομορφία επιλέγονται κάποιοι τόποι ως σύμβολα, ως οι πλέον χαρακτηριστικές μορφές της ελληνικής φύσης και αισθητικής. Αυτό βέβαια σχετίζεται και με τον χώρο δράσης του συγγραφέα: ναοί της ελληνικής γης, όπου προσκυνάται το φως και ημερεύουν τα μάτια κι οι καρδιές, είναι κατ’ εξοχήν η Αττική και τα νησιά του Αιγαίου, οι Κυκλάδες. Άλλωστε, στην Αθήνα κυρίως ζούσε ο Περικλής Γιαννόπουλος, εκεί έγραφε, στις εξοχές της τριγύριζε εκστασιασμένος. Τα υψώματά της γίνονται βίγλες, παρατηρητήρια από όπου «φωτογραφίζει» νοητικά τις γραμμές και τα χρώματα, που φιλοτεχνούν τον ιδεατό πίνακα του Ελληνισμού.

Περικλής Γιαννόπουλος, Η Ελληνική Γη

Δείγμα από μείζονα ανέκδοτη μελέτη, "Έθνος και φύση στο έργο του Περικλή Γιαννόπουλου".

Μάριος Νοβακόπουλος

Όλη η εθνική και αισθητική ιδεολογία του Περικλή Γιαννόπουλου αρχίζει και τελειώνει, θα έλεγε κανείς, από την βαθιά βιωματική σχέση του με την ελληνική γη. Την προσλαμβάνει με όλες του τις αισθήσεις, την λατρεύει ως μητέρα και θεά, την δοξολογεί ως πηγή και προορισμό του Έλληνος ως ανθρώπου, ως φυσικού και πνευματικού όντος. Τίποτε δε συγκρίνεται με την χθόνια κλίνη του έθνους, η οποία γεννά θεούς, τέχνες, ηγέτες και κάθε μικρή ή μεγάλη πτυχή της του μεγάλου φάσματος που καλούμε Ελληνισμό.

«Ένα τιποτένιο παιδί, τρέχον στων γλυκών βουνών της Αττικής τα Αδώνια φώτα, είδε, στων κατάλαμπρων μεσημεριών τα καταγάλανα ουράνια, να περνά το ολόλευκον άτι της αναγεννήσεως με τα τρισμέγιστα κάτασπρα πτερά. Και ετόλμησε, εχύθη, έβαλε το χέρι του στη ρίζα των πτερών του, τα κράτησε λευκόφλογα ορθά. Άνθρωπος και άλογον κατέβηκαν, πάτησαν στη γη. Πίσω τα γυναικάλογα των χιμαιρών σας όλα, χαρμόσυνα χρεμετίζοντα κτυπούν το πανευμορφο χώμα. Νέοι και νέαι της Ελληνικής γης, με κλώνους ελαίας και άνθη δαφνών στρώσατε τον δρόμον, ντύσατε και στολίσατε – βασιλικά σαν Παναγία και καθίσατε ωραία τη μητέρα Ελλάδα για το ταξείδι προς το φως. Με το πρώτο δυνατό τάνυμα των πτερών του, με την ωραία μητέρα προς το φώς, το αερένιο παιδί κτυπημένο από το πτερό του, θα πέση νεκρὸ ηδονικά, με βρεμένα τα χείλη από το μέλι της ηδονής».[1]

Γεννήθηκα στο 1402: Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος “ζει” την πτώση του Βυζαντίου

 

“Κανένας δεν είδε τον άγγελο με τη ρομφαία. Κανένας δεν τον είδε να κατεβαίνει και να παραδίνει τη ρομφαία στον πιο ανώνυμο, στον πιο απέριττο, στον πιο πενιχρό άνθρωπο του Γένους μου που στεκόταν πλάι στον κίονα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο ίδιος άγγελος, χωρίς κανένας να τον ιδεί, μπορεί να πλησίασε την ώρα εκείνη τον πιο ονομαστόν άνθρωπο του Γένους μου. Μπορεί να πλησίασε τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, νεκρόν ή ετοιμοθάνατο. Και μπορεί, χωρίς κανένας ν’ αντιληφθεί το μέγα γεγονός, να σήκωσε στα χέρια του τον Κωνσταντίνο και να τον πήρε μαζί του. Αφού οι αρχαίοι Έλληνες που δεν είχαν γνωρίσει τον Παντοδύναμο, πίστεψαν πως η Θέτις πήρε στα χέρια της και σήκωσε τον γιο της Αχιλλέα, τον “αρήιο” Αιακίδη, και, σώζοντας το σώμα του από τη φθορά, τον παράδωσε ακέραιο στην αθανασία, γιατί να μην πιστέψω εγώ – εγώ που γνωρίζω τον Παντοδύναμο – ότι ένας άγγελος σήκωσε το σώμα του Κωνσταντίνου και το πήρε μαζί του;“

Μάριος Νοβακόπουλος – 20/03/2025 – SLPRESS

Το Βυζάντιο έχει εμπνεύσει πολλά και γνωστά έργα στα νεοελληνικά γράμματα. Γενιές ολόκληρες από Ελληνόπουλα έχουν μεγαλώσει με τον “Καιρό του Βουλγαροκτόνου” και άλλα έργα της Πηνελόπης Δέλτα. Η δόξα και η αγωνία της ανατολικής αυτοκρατορίας σε σχέση με το πεπρωμένο του Ελληνισμού, διατρέχουν τον “Δωδεκάλογο του Γύφτου” και την “Φλογέρα του Βασιλιά” που έγραψε ο Κωστής Παλαμάς. Ο Καβάφης τραγούδησε τον Μανουήλ Κομνηνό και τον Ιωάννη Καντακουζηνό, ενώ ο Καραγάτσης χρησιμοποίησε τους Αγίους Σέργιο και Βάκχο για να δώσει ένα ευθυμογραφικό περίγραμμα της βυζαντινής ιστορίας.

Το έργο του πολιτικού, φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Παναγιώτη Κανελλόπουλου, “Γεννήθηκα στο 1402”, είναι λιγότερο γνωστό στην χορεία των ιστορικών μυθιστορημάτων που λαμβάνουν χώρα στην βυζαντινή εποχή. Γραμμένο το 1957 και βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, το “1402” δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Παρακολουθούμε βέβαια την πορεία ενός ανθρώπου από τόπο σε τόπο και τη μετοχή του σε σημαντικά περιστατικά, όμως η βαρύτητα είναι ακριβώς πάνω στην ίδια την ιστορία και όχι στον χαρακτήρα.

Ποιος κρατάει τα κλειδιά του Αιγαίου;

 

Το Αιγαίο και το ελληνικό αρχιπέλαγος είναι ένα από τα πιο θαυμαστά φυσικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα του πλανήτη μας. Τα πολλά νησιά του καθιστούν εύκολη την επικοινωνία της μίας ηπειρωτικής ακτής με την άλλη, λειτουργώντας ως γέφυρα από την Αττική και την Πελοπόννησο ως την Μικρά Ασία, μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων. Η Τρωική εκστρατεία, ο πρώτος και ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός και οι Περσικοί πόλεμοι μαρτυρούν την κίνηση του Ελληνισμού προς την μικρασιατική ακτή, αλλά και τις δυσκολίες στην άμυνα των ιωνικών πόλεων και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου από την Ασία.

Μάριος Νοβακόπουλος – 18/02/2025 – SLpress

Ο χώρος του Αιγαίου κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, πέρασε στο Βυζάντιο και στη συνέχεια κατακερματίστηκε από τους Βενετούς και τις δυνάμεις της Δ’ Σταυροφορίας. Τούτη η χαοτική διάσπαση δεν κράτησε πολύ, καθώς οι Οθωμανοί Τούρκοι αργά αλλά σταθερά κατέκτησαν όλες τις ιταλικές κτήσεις (Εύβοια 1470, Ρόδος 1522, Χϊος 1566, Κρήτη 1669 κλπ). Τούτη η ομοιομορφία “έσπασε” με την Ελληνική επανάσταση και την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους στην Πελοπόννησο, την Στερεά και τις Κυκλάδες.

Οι Έλληνες ήταν αναγκασμένοι να διεκδικήσουν την εθνική τους ολοκλήρωση βήμα προς βήμα, ξεκινώντας από ένα μικρό και ασθενές κράτος. Για πρώτη φορά μετά από πολλούς αιώνες, ο ενιαίος συγκοινωνιακά, οικονομικά και γεωφυσικά χώρος του Αιγαίου διαλύθηκε. Αυτό προκάλεσε αναταραχή στο διεθνές σύστημα της εποχής, καθώς το Αιγαίο αποτελούσε τμήμα του θαλασσίου συστήματος Μεσογείου και Ευξείνου Πόντου, με τα άλλα τρία σκέλη να είναι ο Ελλήσποντος (Δαρδανέλια), η Προποντίδα (Μαρμαράς) και ο Βόσπορος.