Ιωάννης Τσιμισκής: Στρατηλάτης της Ανατολής (Β' Μέρος)

Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*

Το Α' Μέρος: Η συντριβή των Ρώσων

Η εξάντληση ήταν προφανής στα μάτια των πολεμιστών. Οι τραυματίες περιποιούντο τις πληγές τους και οι ζωντανοί θρηνούσαν τους νεκρούς. Οι σκληροτράχηλοι Ρως, πολιορκημένοι στο βουλγαρικό κάστρο του Δορόστολου από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή, βρίσκονταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Ο αρχηγός τους, ο γενναίος και αιμοδιψής Σβιατοσλάβος, αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει.  Ο Ρως πολέμαρχος συναντήθηκε με τον ίδιο τον Ιωάννη, ο οποίος του επέτρεψε να υποχωρήσει στην πατρίδα του αρκεί να χαθεί μια για πάντα από τα εδάφη της Ρωμανίας. Εννοούσε τον λόγο του ο Σβιατοσλάβος; Δεν θα μάθουμε ποτέ: ενώ επέστρεφε στο Κίεβο, έπεσε στην παγίδα μιας ορδής Πετσενέγγων και σκοτώθηκε.

Παράλληλα με το έπος του Ρωσικού πολέμου, ο Ιωάννης Τσιμισκής φρόντισε να εξομαλύνει τις σχέσεις της Κωνσταντινούπολης με τη Γερμανική αυτοκρατορία, που την εποχή του προκατόχου του Νικηφόρου Φωκά είχανγίνει πολύ εχθρικές.  Τα συνοριακά ζητήματα της Ιταλίας ρυθμίστηκαν, ενώ ο Ιωάννης έδωσε την ανεψιά του Θεοφανώ στον γιο και διάδοχο του Γερμανού βασιλιά Όθωνα. Παρ’ όλα αυτά δεν του αναγνώρισε τον τίτλο του Ρωμαίου αυτοκράτορα, αποκαλώντας τον μόνο «βασιλιά των Φράγκων». Στην νέα της πατρίδα, η βασιλοπούλα Θεοφανώ θα έπαιζε μεγάλο ρόλο στην διάδοση του βυζαντινού πολιτισμού.

Ο Ιωάννης, όπως και ο Νικηφόρος πριν από αυτόν, θα έγραφε σελίδες δόξας στην Ανατολή, συνεχίζοντας την αντεπίθεση κατά του Χαλιφάτου. Ήδη μόλις πήρε την εξουσία, μία αραβική στρατιά προσπάθησε να ανακαταλάβει την Αντιόχεια, αποκρούστηκε όμως από τις ρωμαϊκές δυνάμεις. Έχοντας συντρίψει τους Ρως, το 972 ο Τσιμισκής ανέλαβε προσωπικά την εκστρατεία. Κατέλαβε την Άμιδα, σημερινό Ντιγιάρμπακιρ και προέλασε προς τη Μεσοποταμία, αναγκάζοντας τον τοπικό εμίρη σε υποτέλεια. Το 974, σε νέα επιχείρηση, ο Ιωάννη μπήκε στη Νισίβη του σημερινού Ιράκ και σχεδίασε μάλιστα να εισβάλει στην ίδια την Βαγδάτη, πρωτεύουσα του αραβικού κόσμου. Η λειψυδρία όμως και η δυσκολία να διασχίσει την έρημο τον ανάγκασαν να αλλάξει κατεύθυνση. Μέχρι το τέλος ο Ιωάννης επικέντρωσε τις προσπάθειες του στη Συρία και την Παλαιστίνη, σημειώνοντας μεγάλες νίκες κατά της δυναστείας των Φατιμιδών από την Αίγυπτο. Για πρώτη φορά ύστερα από αιώνες, ρωμαϊκές δυνάμεις καταλάμβαναν τις ακτές του Λιβάνου και έφταναν στους Αγίους Τόπους, καταλαμβάνοντας τη Ναζαρέτ και την Τιβεριάδα, μία ανάσα από την Ιερουσαλήμ. Για αυτό αλλά και για το κλίμα θρησκευτικού πάθους που καλλιεργούσε ο Ιωάννης, έχει καταταχτεί μαζί με τον Ηράκλειο και το Νικηφόρο Φωκά, στους «σταυροφόρους αυτοκράτορες».

Ο Ιωάννης Τσιμισκής κατά τη διάρκεια θριάμβου στην Κωνσταντινούπολη

Το φθινόπωρο του 976 ο Ιωάννης ξεκίνησε την πορεία της επιστροφής προς την Βασιλεύουσα. Στην διαδρομή ο αυτοκράτορας εντυπωσιάστηκε από τον πλούτο των κτημάτων στην περιοχή της Ανάζαρβου. Όταν πληροφορήθηκε πως ανήκαν στον Βασίλειο Λεκαπηνό, ευνούχο και ανώτατο αξιωματούχο της αυλής, έχασε την ψυχραιμία του: «Είναι φοβερό να ξοδεύονται τα δημόσια χρήματα και ο στρατός να ταλαιπωρείται και ο βασιλιάς να ριψοκινδυνεύει, για να γίνονται αυτοί οι κόποι, κτήμα ενός ευνούχου». Το ξέσπασμα αυτό φαίνεται κυκλοφόρησε στους ανθρώπους του Βασιλείου, και έτσι όταν ο αυτοκράτορας έφτασε στη Βιθυνία και σταμάτησε στο μέγαρο ενός ευγενούς για να ξεκουραστεί, κάποιος τον δηλητηρίασε. Ο αυτοκράτορας ένιωσε άσχημα και επέστρεψε εσπευσμένα στην Πόλη, όπου και τελικά τον βρήκε ο θάνατος στις 10 Ιανουαρίου του 976. Οι Ρωμαίοι ιστορικοί επιμένουν πως πρόκειται για δολοφονία, σύγχρονοι όμως μελετητές εξετάζουν το ενδεχόμενο να αρρώστησε από τύφο.

Όπως και να χει η βασιλεία του Ιωάννη Τσιμισκή έληξε πρόωρα, όπως πρόωρα είχε και εκείνος κόψει το νήμα της ζωής του θείου του Νικηφόρου Φωκά. Και ενώ δύσκολα δύο διαδοχικές δολοφονίες ακολουθεί ομαλή διαδοχή, τα δύο νόμιμα βασιλόπουλα, ο Βασίλειος και ο Κωνσταντίνος, ενηλικιώθηκαν και ανέβηκαν στο θρόνο. Το 976 τελειώνει η εποχή των «ένδοξων σφετεριστών» και ανατέλλει το άστρο του Βασιλείου του Β’, στον οποίο το Ρωμαίικο έδωσε τον τρομερό τίτλο του Βουλγαροκτόνου. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

*φοιτητής διεθνών, ευρωπαϊκών και περιφερειακών σπουδών (mnovakopoulos.blogspot.gr)

ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ GEOPOLITICS AND DAILY NEWS 26-1-2019