Η Αττική και τα νησιά του Περικλή Γιαννόπουλου

Δείγμα από μείζονα ανέκδοτη μελέτη, "Έθνος και φύση στο έργο του Περικλή Γιαννόπουλου".

Μάριος Νοβακόπουλος

Οι ελληνικές χώρες παρουσιάζουν, πέρα από τα κοινά τους στοιχεία, μία πολύ μεγάλη φυσική ποικιλομορφία. Ακτές και κολπίσκοι, μικρές και μεγάλες νήσοι, ηφαίστεια και ακρωτήρια, βουνοκορφές, φαράγγια, δάση πυκνής βλάστησης και φαλακροί βράχοι με πουρνάρια, συνιστούν το αυτό ελληνικό τοπίο. Ακόμη και κλιματολογικές σταθερές με γενικότερη επίδραση, όπως το ήπιο κλίμα και η ηλιοφάνεια, σχετικοποιούνται. Η δυτική Ελλάδα και το Ιόνιο πέλαγος, επί παραδείγματι, έχουν αυξημένες βροχές και πυκνότερη βλάστηση, η δε Πίνδος γνωρίζει τραχείς, χιονοσκεπείς χειμώνες. Η ελληνική γη όμως είναι απτή και συγκεκριμένη, και ως τέτοιαν την λατρεύει ο Περικλής Γιαννόπουλος. Από την τόση ποικιλομορφία επιλέγονται κάποιοι τόποι ως σύμβολα, ως οι πλέον χαρακτηριστικές μορφές της ελληνικής φύσης και αισθητικής. Αυτό βέβαια σχετίζεται και με τον χώρο δράσης του συγγραφέα: ναοί της ελληνικής γης, όπου προσκυνάται το φως και ημερεύουν τα μάτια κι οι καρδιές, είναι κατ’ εξοχήν η Αττική και τα νησιά του Αιγαίου, οι Κυκλάδες. Άλλωστε, στην Αθήνα κυρίως ζούσε ο Περικλής Γιαννόπουλος, εκεί έγραφε, στις εξοχές της τριγύριζε εκστασιασμένος. Τα υψώματά της γίνονται βίγλες, παρατηρητήρια από όπου «φωτογραφίζει» νοητικά τις γραμμές και τα χρώματα, που φιλοτεχνούν τον ιδεατό πίνακα του Ελληνισμού.

Περικλής Γιαννόπουλος, Η Ελληνική Γη

Δείγμα από μείζονα ανέκδοτη μελέτη, "Έθνος και φύση στο έργο του Περικλή Γιαννόπουλου".

Μάριος Νοβακόπουλος

Όλη η εθνική και αισθητική ιδεολογία του Περικλή Γιαννόπουλου αρχίζει και τελειώνει, θα έλεγε κανείς, από την βαθιά βιωματική σχέση του με την ελληνική γη. Την προσλαμβάνει με όλες του τις αισθήσεις, την λατρεύει ως μητέρα και θεά, την δοξολογεί ως πηγή και προορισμό του Έλληνος ως ανθρώπου, ως φυσικού και πνευματικού όντος. Τίποτε δε συγκρίνεται με την χθόνια κλίνη του έθνους, η οποία γεννά θεούς, τέχνες, ηγέτες και κάθε μικρή ή μεγάλη πτυχή της του μεγάλου φάσματος που καλούμε Ελληνισμό.

«Ένα τιποτένιο παιδί, τρέχον στων γλυκών βουνών της Αττικής τα Αδώνια φώτα, είδε, στων κατάλαμπρων μεσημεριών τα καταγάλανα ουράνια, να περνά το ολόλευκον άτι της αναγεννήσεως με τα τρισμέγιστα κάτασπρα πτερά. Και ετόλμησε, εχύθη, έβαλε το χέρι του στη ρίζα των πτερών του, τα κράτησε λευκόφλογα ορθά. Άνθρωπος και άλογον κατέβηκαν, πάτησαν στη γη. Πίσω τα γυναικάλογα των χιμαιρών σας όλα, χαρμόσυνα χρεμετίζοντα κτυπούν το πανευμορφο χώμα. Νέοι και νέαι της Ελληνικής γης, με κλώνους ελαίας και άνθη δαφνών στρώσατε τον δρόμον, ντύσατε και στολίσατε – βασιλικά σαν Παναγία και καθίσατε ωραία τη μητέρα Ελλάδα για το ταξείδι προς το φως. Με το πρώτο δυνατό τάνυμα των πτερών του, με την ωραία μητέρα προς το φώς, το αερένιο παιδί κτυπημένο από το πτερό του, θα πέση νεκρὸ ηδονικά, με βρεμένα τα χείλη από το μέλι της ηδονής».[1]

Γεννήθηκα στο 1402: Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος “ζει” την πτώση του Βυζαντίου

 

“Κανένας δεν είδε τον άγγελο με τη ρομφαία. Κανένας δεν τον είδε να κατεβαίνει και να παραδίνει τη ρομφαία στον πιο ανώνυμο, στον πιο απέριττο, στον πιο πενιχρό άνθρωπο του Γένους μου που στεκόταν πλάι στον κίονα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο ίδιος άγγελος, χωρίς κανένας να τον ιδεί, μπορεί να πλησίασε την ώρα εκείνη τον πιο ονομαστόν άνθρωπο του Γένους μου. Μπορεί να πλησίασε τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, νεκρόν ή ετοιμοθάνατο. Και μπορεί, χωρίς κανένας ν’ αντιληφθεί το μέγα γεγονός, να σήκωσε στα χέρια του τον Κωνσταντίνο και να τον πήρε μαζί του. Αφού οι αρχαίοι Έλληνες που δεν είχαν γνωρίσει τον Παντοδύναμο, πίστεψαν πως η Θέτις πήρε στα χέρια της και σήκωσε τον γιο της Αχιλλέα, τον “αρήιο” Αιακίδη, και, σώζοντας το σώμα του από τη φθορά, τον παράδωσε ακέραιο στην αθανασία, γιατί να μην πιστέψω εγώ – εγώ που γνωρίζω τον Παντοδύναμο – ότι ένας άγγελος σήκωσε το σώμα του Κωνσταντίνου και το πήρε μαζί του;“

Μάριος Νοβακόπουλος – 20/03/2025 – SLPRESS

Το Βυζάντιο έχει εμπνεύσει πολλά και γνωστά έργα στα νεοελληνικά γράμματα. Γενιές ολόκληρες από Ελληνόπουλα έχουν μεγαλώσει με τον “Καιρό του Βουλγαροκτόνου” και άλλα έργα της Πηνελόπης Δέλτα. Η δόξα και η αγωνία της ανατολικής αυτοκρατορίας σε σχέση με το πεπρωμένο του Ελληνισμού, διατρέχουν τον “Δωδεκάλογο του Γύφτου” και την “Φλογέρα του Βασιλιά” που έγραψε ο Κωστής Παλαμάς. Ο Καβάφης τραγούδησε τον Μανουήλ Κομνηνό και τον Ιωάννη Καντακουζηνό, ενώ ο Καραγάτσης χρησιμοποίησε τους Αγίους Σέργιο και Βάκχο για να δώσει ένα ευθυμογραφικό περίγραμμα της βυζαντινής ιστορίας.

Το έργο του πολιτικού, φιλοσόφου και κοινωνιολόγου Παναγιώτη Κανελλόπουλου, “Γεννήθηκα στο 1402”, είναι λιγότερο γνωστό στην χορεία των ιστορικών μυθιστορημάτων που λαμβάνουν χώρα στην βυζαντινή εποχή. Γραμμένο το 1957 και βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών, το “1402” δεν είναι ακριβώς μυθιστόρημα. Παρακολουθούμε βέβαια την πορεία ενός ανθρώπου από τόπο σε τόπο και τη μετοχή του σε σημαντικά περιστατικά, όμως η βαρύτητα είναι ακριβώς πάνω στην ίδια την ιστορία και όχι στον χαρακτήρα.

Ποιος κρατάει τα κλειδιά του Αιγαίου;

 

Το Αιγαίο και το ελληνικό αρχιπέλαγος είναι ένα από τα πιο θαυμαστά φυσικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα του πλανήτη μας. Τα πολλά νησιά του καθιστούν εύκολη την επικοινωνία της μίας ηπειρωτικής ακτής με την άλλη, λειτουργώντας ως γέφυρα από την Αττική και την Πελοπόννησο ως την Μικρά Ασία, μέσω Κυκλάδων, Κρήτης και Δωδεκανήσων. Η Τρωική εκστρατεία, ο πρώτος και ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός και οι Περσικοί πόλεμοι μαρτυρούν την κίνηση του Ελληνισμού προς την μικρασιατική ακτή, αλλά και τις δυσκολίες στην άμυνα των ιωνικών πόλεων και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου από την Ασία.

Μάριος Νοβακόπουλος – 18/02/2025 – SLpress

Ο χώρος του Αιγαίου κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, πέρασε στο Βυζάντιο και στη συνέχεια κατακερματίστηκε από τους Βενετούς και τις δυνάμεις της Δ’ Σταυροφορίας. Τούτη η χαοτική διάσπαση δεν κράτησε πολύ, καθώς οι Οθωμανοί Τούρκοι αργά αλλά σταθερά κατέκτησαν όλες τις ιταλικές κτήσεις (Εύβοια 1470, Ρόδος 1522, Χϊος 1566, Κρήτη 1669 κλπ). Τούτη η ομοιομορφία “έσπασε” με την Ελληνική επανάσταση και την δημιουργία ανεξάρτητου κράτους στην Πελοπόννησο, την Στερεά και τις Κυκλάδες.

Οι Έλληνες ήταν αναγκασμένοι να διεκδικήσουν την εθνική τους ολοκλήρωση βήμα προς βήμα, ξεκινώντας από ένα μικρό και ασθενές κράτος. Για πρώτη φορά μετά από πολλούς αιώνες, ο ενιαίος συγκοινωνιακά, οικονομικά και γεωφυσικά χώρος του Αιγαίου διαλύθηκε. Αυτό προκάλεσε αναταραχή στο διεθνές σύστημα της εποχής, καθώς το Αιγαίο αποτελούσε τμήμα του θαλασσίου συστήματος Μεσογείου και Ευξείνου Πόντου, με τα άλλα τρία σκέλη να είναι ο Ελλήσποντος (Δαρδανέλια), η Προποντίδα (Μαρμαράς) και ο Βόσπορος.

Όμορφοι στίχοι από το έργο του Γιώργου Σαραντάρη

Γυμνές γυναίκες

Γυμνές γυναίκες μας έλεγαν λόγια κωμικά - πως δηλαδή δεν υπάρχει έρωτας! Αλλά εμείς είχαμε ξαπλωθή κι ανάμεσα στα στήθια τους περιμέναμε μονάχα ο ουρανός να μας σηκώση! Δεν ξέραμε άλλην τροφή - δε θυμόμαστε ένα χορτάρι πιο τρυφερό και πιο εύοσμο από το δέρμα μιας γυναίκας!

ΗΧΗΤΙΚΟ – Μάριος Νοβακόπουλος: Γροιλανδία, από τους Βίκινγκς στον Τραμπ

 

Στην εκπομπή του Λάμπρου Καλαρρύτη (15-01-2025) ο διεθνολόγος και μέλος του Cognosco Team, Μάριος Νοβακόπουλος, παρουσιάζει μια σειρά εξαιρετικά ενδιαφερουσών πληροφοριών σχετικά με το ιστορικό υπόβαθρο των βλέψεων των ΗΠΑ για την Γροιλανδία.

Κάνει μία ιστορική αναδρομή των οροσήμων της περιοχής από τα αρχαία χρόνια και την εναλλαγή κυριαρχίας επί της Γροιλανδίας αλλά και ευρύτερα της περιοχής που άπτεται του αρκτικού κύκλου.

Εξηγεί τους λόγους για το αμερικανικό ενδιαφέρον το οποίο μάλιστα έχει εκδηλωθεί ήδη από τον 19ο αιώνα και συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου για να επανεκδηλωθεί τώρα στις δύο θητείες του Ντόναλντ Τραμπ.

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ

Όταν οι ΗΠΑ κατείχαν τη Γροιλανδία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο Ντόναλντ Τραμπ και στην πρώτη προεδρία του είχε επιδείξει ενδιαφέρον για την Γροιλανδία και είχε ρίξει στο τραπέζι το σχέδιο αγοράς της. Όσο εκκεντρική και να μοιάζει η ιδέα, είναι βέβαια σύμφωνη με τον τρόπο επέκτασης των ΗΠΑ, όπως π.χ. με την αγορά της πελώριας γαλλικής αποικίας της Λουιζιάνα από τον Τζέφερσον το 1803, ή της ρωσικής Αλάσκας αργότερα. Η Γροιλανδία ειδικότερα, η μεγάλη και σχεδόν ακατοίκητη νήσος που βρίσκεται μεταξύ Καναδά, Αρκτικής και βόρειας Ευρώπης, έχει μία ενδιαφέρουσα αμερικανική προϊστορία.

Μάριος Νοβακόπουλος – 08/01/2025 – SLPRESS

Από τον ύστερο Μεσαίωνα, μετά το τέλος της εποχής των Βίκινγκ, τον εκχριστιανισμό και τη δημιουργία εδαφικών βασιλείων, οι Δανοί μπόρεσαν να επεκτείνουν την επιρροή τους στην Σκανδιναβία. Η λεγόμενη Ένωση του Κάλμαρ έθεσε υπό το δανικό στέμμα τη Νορβηγία και τη Σουηδία για αιώνες (1397-1523). Τον 16ο αιώνα ο Γουσταύος Βάζα ηγήθηκε της σουηδικής εξέγερσης κατά των Δανών και ίδρυσε ανεξάρτητο κράτος, το οποίο υπήρξε ισχυρός παίκτης στην Ευρώπη για διακόσια χρόνια. Η Νορβηγία παρέμεινε υπό τους Δανούς, και μαζί της τα αρκτικά εδάφη που είχαν αποικίσει οι Νορβηγοί τον Μεσαίωνα: η Ισλανδία, η οποία αποικίσθηκε το 874, και η Γροιλανδία, την οποία αποίκισε ο Έρικ ο Ερυθρός το 986. Από τη Γροιλανδία ξεκίνησε ο υιός του, Λέιφ Έρικσον, για να ανακαλύψει την Αμερική.

Το 1814, κατά τη διάρκεια των Ναπολεοντείων Πολέμων, η Δανία έχασε και τη Νορβηγία, η οποία υπήχθη στο σουηδικό στέμμα ώσπου να ανακηρυχθεί ανεξάρτητο βασίλειο το 1905. Στους Δανούς, πάλαι ποτέ θαλασσοκράτορες που είχαν μικρές αποικίες στην Καραϊβική, την Αφρική και την Ινδία, απέμενε η Ισλανδία και η Γροιλανδία. Το 1918 η Ισλανδία κηρύχθηκε διακριτό βασίλειο, υπό τον ίδιο βασιλιά όμως με τη Δανία. Η Γροιλανδία παρέμενε μία εξαιρετικά αραιοκατοικημένη δανική αποικία.

Πέντε βιβλία που διαβάσαμε το 2024

 

Μία χρονιά πλέον είναι πίσω μας, και μία νέα μας υποδέχεται. Όσο και εάν οι τελευταίοι χρόνοι (ή δεκαετίες, τώρα που το σκέπτομαι) υπήρξαν καιρός πολλαπλών κρίσεων, οι κρίσεις και οι ανατροπές είναι πάντα συγκυρία που παροξύνει την διάθεση για γνώση, την αναζήτηση για τις ρίζες των πραγμάτων και την περίσκεψη για το μέλλον. Πιστός σύντροφος στην πορεία αυτή, τα βιβλία.

Μάριος Νοβακόπουλος - 01/01/2025 - SLPRESS

Ακολουθώντας μια παλιότερη συνήθεια, ξεχώρισα κάποια από τα βιβλία που διάβασα φέτος. Καθ’ ότι ακόμη προσπαθώ να αναπτύξω την σχέση μου με την πεζογραφία και την ποίηση – σιγά σιγά, με τη βοήθεια ανθολογιών, κριτικών κλπ. – όλα τα βιβλία που ακολουθούν είναι ιστορικού περιεχομένου, σύμφωνα με το αντικείμενο των σπουδών μου και τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα.

Τι να φταίει άραγε, για την μελαγχολία των Χριστουγέννων;

Ψηφιακό περιοδικό lifestyle, απευθυνόμενο στο γυναικείο κοινό, έκανε ένα αφιέρωμα για το πως η σημερινή εικόνα των Χριστουγέννων (με έλατα, κόκκινους αγιοβασίληδες, υποχρεωτική "χαρά" και "θαλπωρή") δημιουργήθηκε διαχρονικά από τις διαφημίσεις, ειδικά όσες προέρχονταν από την Αγγλία και τις ΗΠΑ. Λίγο πολύ γνωστά τα συμβάντα, τα βιβλία του Dickens, η αισθητική της Coca Cola...

Το άρθρο παρατηρεί πως σήμερα τα Χριστούγεννα δεν έχουν σχέση με τη θρησκευτική και χριστιανική τους ρίζα, είναι μία γιορτή για όλους, για να περνάμε όμορφα με φίλους και όσους αγαπάμε. Δεν υπάρχει δηλαδή συγκεκριμένη αιτία για την γιορτή, ή το κάλεσμα της αγάπης. Είναι άλλο ένα Σάββατο, όπου μαζευόμαστε με φίλους και το βράδυ που ακολουθεί γλεντάμε σε κάποιο μαγαζί.

Το ίδιο ψηφιακό περιοδικό, την ίδια ημέρα των Χριστουγέννων, όμως... μας δίνει συμβουλές για να ξεπεράσουμε τη μελαγχολία των γιορτών! Βεβαίως, διότι τι θα μπορούσε να πάει στραβά, σε μια κοσμοθεωρία όπου το Α και το Ω είναι η στιγμιαία ευχαρίστηση, η "ευεξία" και η "αυτοφροντίδα"; Κι όμως, από ότι φαίνεται, υπάρχουν προβλήματα στον μοντέρνο παράδεισο.

Λυκούργος ο Αθηναίος, ο φρουρός της δημοκρατίας

Ο Λυκούργος ο Αθηναίος, ένας από τους δέκα Αττικούς ρήτορες, έζησε στην Αθήνα του 4ου αιώνα (μεταξύ 390 και 324 π.Χ.) και συντάχθηκε με την αντιμακεδονική παράταξη του Δημοσθένη. Πατέρας του ήταν ο Λυκόφρων, ιερέας από αριστοκρατικό γένος. Ο παππούς του, επίσης Λυκούργος, εκτελέστηκε από το καθεστώς των Τριάκοντα. Ο νεαρός Λυκούργος μαθήτευσε στον Πλάτωνα και τον Ισοκράτη, και ακολούθησε το ιερατικό λειτούργημα του πατρός του. Ασχολήθηκε παράλληλα με την πολιτική.

Μάριος Νοβακόπουλος – 17/12/2024 – SLPRESS

Η πολιτική του δράση συνδέθηκε με την ανάκαμψη της Αθήνας έπειτα από την ήττα της στην Χαιρώνεια, το 338 π.Χ. Ο Λυκούργος, ως υπεύθυνος του θεωρικού ταμείου επί δώδεκα έτη, διπλασίασε τα δημόσια έσοδα. Έφτιαξε καινούριους νεώσοικους, χώρους ασφάλισης δηλαδή των πλοίων, και αποθήκες όπου χωρούσε πλήρης εξοπλισμός για 1.000 πλοία. Επί των ημερών του ο στόλος των Αθηνών έφθασε τα 400 σκάφη. Ολοκλήρωσε το θέατρο του Διονύσου, όπου έστησε τις προτομές των τριών τραγικών ποιητών, Αισχύλου, Σοφοκλή και Ευριπίδη. Φρόντισε μάλιστα να καταγραφούν επίσημες εκδόσεις των έργων των μεγάλων δραματουργών, για να μην υποστούν αλλοίωση.