Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος*
Το τέρας, το θηρίο, ο επικίνδυνος ζωώδης εχθρός του ανθρώπου και του πολιτισμού του βρίσκεται στο επίκεντρο των περισσοτέρων-αν όχι όλων-θρησκειών, μυθολογικών και λαϊκών παραδόσεων. Είναι αρχέτυπο βγαλμένο από την πραγματικότητα, ενσαρκώνοντας τα επικίνδυνα αρπακτικά που καιροφυλακτούσαν στην περιφέρεια των ανθρωπίνων οικισμών.
Κάθε θηρίο, πραγματικό ή φανταστικό, φέρει ιδιότητες που υποδεικνύουν διαφορετικές μορφές απειλής ή μοχθηρίας. Ο λύκος ειδικά έχει φοβερή φήμη, επί χιλιετίες ο ανταγωνιστής του ανθρώπου στο κυνήγι και αποδεκατιστής των εξημερωμένων κοπαδιών του. Το φίδι από την άλλη, αθόρυβο και μικρόσωμο, δεν θα κυνηγήσει τον άνθρωπο αλλά απαρατήρητο όπως είναι θα τον δαγκώσει και δηλητηριάσει όταν εκείνος, ανίδεος, θα το πλησιάσει. Το φίδι λοιπόν είναι εχθρός ύπουλος και πονηρός, διόλου δύσκολο λοιπόν να καταλάβουμε γιατί ως τέτοιο περιγράφεται ο βιβλικός Εχθρός, ο Διάβολος.
Στις μυθολογίες το φίδι αναμειγνύεται με τις ιδιότητες άλλων βιολογικών του εξαδέλφων, όπως οι εξαιρετικά μεγάλοι και επικίνδυνοι κροκόδειλοι ή οι γιγάντιοι δεινόσαυροι της προϊστορίας. Γεννιούνται λοιπόν οι δράκοι! Θηρία εντυπωσιακά, των οποίων οι μορφές και οι ιστορίες ακόμη συναρπάζουν τον ανθρώπινο νου. Μύθοι και θρύλοι μας περιγράφουν με δέος τα τρομερά σαγόνια τους, τι πύρινες ανάσες τους, κοφτερά νύχια, τιτάνια κορμιά σκληρές φολίδες και μακριές ουρές-ως και φτερά ενίοτε.
(παρ' ότι στην λαογραφική-συμβολική εικόνα του δράκοντος ενυπάρχουν τα στοιχεία της αρχοντιάς, της δύναμης, της ευγένειας και της μεγαλοπρέπειας-ιδίως όταν μιλάμε για κουλτούρες όπως της Κίνας-το τέρας αυτό είναι συνήθως εικόνα του χάους, του κακού και του σκότους, και ως τέτοια θα αντιμετωπιστεί σε αυτό το δοκίμιο)
Πόσο συνηθισμένο είναι, στα πλαίσια του παραμυθιού και του συμβολικού "ταξιδιού του ήρωος", να μιλάμε για τον κακό δράκο που απειλεί το χωριό ή το βασίλειο, και που ο γενναίος πολεμιστής το σκοτώνει; Για τον ήρωα που χάνεται και συναντά δράκους, τους οποίους υπερνικά είτε με τη δύναμη είτε με την πονηριά του; Η πιο κλασσική ιστορία είναι εκείνη του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος λυτρώνει την πόλη από τον δράκοντα που εμποδίζει την ροή του νερού ή τρώει τα παιδιά, σώζει την βασιλοπούλα και κάνει τον βασιλιά και τους υπηκόους του να βαπτιστούν χριστιανοί. Το στιγμιότυπο που ο άγιος στρατιώτης χτυπά το σατανικό θηρίο με το δόρυ του μπορεί να μην αναφέρεται πουθενά στον βίο του και σαν αφήγηση να είναι αρκετά μεταγενέστερη του μαρτυρίου του στα χέρια του θεομάχου καθεστώτος του Διοκλητιανού (αρχές 4ου αιώνος), είναι όμως υπερδημοφιλές, κοσμώντας άπειρα εικονίσματα και τη σημαία του Ελληνικού Στρατού.
Αλλά βεβαίως, δράκοι δεν υπάρχουνε. Είναι απλώς σύμβολα, μυθικές εικόνες του κακού. Ακόμη και η ιδέα της δρακοντοκτονίας πλέον σπανίζει. Όταν μεγάλος πλέον ξανακοίταξα τα παραμύθια τη παιδικής μου ηλικίας, παρατήρησα ότι στα καινούργια ή σε νεώτερες διασκευές κλασσικών, πολλές φορές ο δράκος (ή γενικά ο "κακός", ο λύκος φερ' ειπείν) θα γίνει φίλος των πρωταγωνιστών, ή μπορεί να είναι και ο καλός της υπόθεσης.
Χωρίς δράκο και δρακοντοκτόνο στην αφήγηση (με όλα τα προβλήματα που μπορεί να προκύπτουν από αυτό το σχήμα, δεν αντιλέγω) η δικαιοσύνη και η αντιμετώπιση του κινδύνου ξεφτιλίζεται στο "μην κλέβεις κλέφτη", μην σοκαριστεί ο κανακάρης μας που υπάρχει όντως κακό στον κόσμο.
Όταν ήμουν μικρός, για κάποιον ενστικτώδη αλλά ακαθόριστο λόγο με ενοχλούσε όταν ο κακός δράκος/λύκος/whatever ξαφνικά γινόταν καλός στο τέλος. Τώρα έχω αρχίσει να καταλαβαίνω γιατί.
"Τα παραμύθια δε δίνουν στο παιδί την πρώτη ιδέα του τέρατος. Αυτό που τα παραμύθια δίνουν στο παιδί είναι η πρώτη καθαρή ιδέα της πιθανής ήττας του τέρατος. Το μωρό έχει βαθιά μέσα του γνωρίσει τον δράκο από τότε που απέκτησε φαντασία- Αυτό που το παραμύθι του παρέχει είναι ένας Άη-Γιώργης να σκοτώσει το δράκο....Στις τέσσερις γωνιές που έχει το κρεβατάκι του στέκεται ο Περσέας και ο Ρολάνδος, ο Σιγουρδ και ο Άγιος Γεώργιος. Άμα αποσύρεις τη φρουρά των ηρώων δεν το κάνεις ορθολογικό, απλά το αφήνεις να παλέψει τους δαίμονες μονάχο"
G.K. Chesterton, The Red Angel
Αλλά στην Έκθεση Γ' Λυκείου μας μάθανε πως αυτά είναι μεσσιανισμοί και κακό πράγμα...
*φοιτητής διεθνών, ευρωπαϊκών και περιφερειακών σπουδών (mnovakopoulos.blogspot.com)
